Kryeministër, çka po ndodh në veri?

Loja pa fitues

Kryeministër, çka po ndodh në veri?

Planet serbe për veriun e Kosovës kanë filluar të bëhen publike dhe, sikur gjithnjë, asgjë e mirë nuk mund të pritet nga Serbia. Mitrovica mbetet pa kontroll, qytetarët shqiptarë të asaj pjese kanë filluar të evakuohen, prezenca e MUP-it është më e dukshme, protestat janë paralajmëruar. Mitrovica është çelësi i suksesit të shtetit të Kosovës. Angazhimi i qeverisë duket krejt deklarativ

Shkruan: Burim Ramadani

I
Në njërën prej deklaratave të shumta rreth situatës së sigurisë gjatë dhe pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, kryeministri Hashim Thaçi pati thënë se në aspektin e sigurisë asgjë nuk do të ndodh dhe se situata do të jetë plotësisht nën kontroll. Për më tepër, kryeministri Thaçi gjatë muajit dhjetor tha se “në veri të Kosovës do të ketë prezencë speciale civile, kështu që gjendja do të kontrollohet plotësisht”. Nëse prezenca speciale civile është pjesë e planit operativ për ruajtjen e sigurisë së përgjithshme në Kosovë, kjo është një qasje e gabuar tërësisht dhe ngritës i tensioneve midis dy komuniteteve. Për aq sa është bërë publike deri më tash, ky element nuk ekziston në ndonjë plan të tillë dhe kështu deklarimet e tilla janë konfuze. Sido që të jetë, situata në veri të Kosovës, sikurse edhe në vendbanimet-enklavave të serbëve në pjesën tjetër, është shumë serioze dhe si e tillë qasja ndaj tyre duhet të jetë vërtetë serioze. Shpërthimi i djeshëm në Mitrovicë është indikacion i zhvillimeve të mëtejshme politike dhe të sigurisë. Fokusimi i opinionit dhe politikës në elemente krejt dytësore, nuk i bën nder vendit dhe popullit.

II
Ndërkohë që është deklaruar nga pala kosovare dhe është krijuar një opinion i përgjithshëm se strukturat paralele serbe në vend do të shuhen vetvetiu pas pavarësisë, e kundërta është deklaruar pak kohë më parë nga Qeveria e Serbisë. Sekretari i “Ministrisë Serbe për Kosovë dhe Metohi”, Dushan Prorokoviq, në paraqitjen e të enjtjes mbrëma në Radio Televizionin e Kosovës, ndoshta pa vetëdijen e tij, ka dhënë elemente të shumta dhe përmbajtësore të Planit Operativ të Qeverisë së Serbisë për kundërshtimin e vazhdueshëm të pavarësisë së Kosovës. Duke iu përmbajtur diskursit nacionalist serb, Prorokoviq i bëri të ditur institucioneve dhe popullit të Kosovës se serbët kosovarë do të vazhdojnë të jetojnë në Serbi dhe se Serbia do të vazhdojë të jetë prezente në Kosovë. Ai sqaroi madje edhe në detaje se si do të jetë e organizuar skema ‘institucionale’ e Serbisë në Kosovë. Prorokoviq përmendi muajin maj të këtij viti kur Serbia do të organizojë zgjedhjet e përgjithshme krahinore për Vojvodinën dhe Kosovën, prej të cilave do të dalin “institucionet qeverisëse”, parlamenti dhe këshilli ekzekutiv.

III
Në Kosovën e pas-statusit, problemet mund të fillojnë që në ditët e para dhe si të tilla të vazhdojnë për një kohë më të gjatë. Marrëdhëniet midis shqiptarëve shumicë dhe serbëve pakicë në Kosovë duket se po fillojnë një stad të ri, gjë që përkundër investimeve të shumta ndërkombëtare nuk do të paraqet ndonjë përmirësim substancial. Përkundrazi, reagimi i një pjese të madhe të serbëve të Kosovës është i ideuar, i shtyrë dhe i financuar edhe më tutje nga vetë Qeveria e Beogradit. Përfaqësuesi i autoriteteve serbe, Prorokoviq, e bëri të qartë të enjten se financimi i strukturave të Serbisë në Kosovë do të jetë i vazhdueshëm dhe në nivel të lartë në krahasim e standardet e jetesës në Kosovë. Ai tha se serbët do të jenë qytetarë të Serbisë dhe se nuk do të njohin kurrfarë autoriteti të institucioneve të Kosovës së pavarur. Madje, ai foli edhe për pamundësinë e debatit pas-statusor midis dy vendeve, duke thënë se e kundërta do të nënkuptonte njohjen e shtetit të Kosovës. Prandaj, asgjë e mirë nuk mund të pritet tashmë nga Serbia dhe si rrjedhojë edhe nga serbët lokalë në Kosovë, të cilët në asnjë mënyrë nuk po arrijnë të marrin veten.

IV
Në kohën e fundit, planet serbe për veriun e Kosovës kanë filluar të bëhen publike. Mitrovica mbetet pa kontroll nga institucionet e Kosovës, ndërkohë që qytetarët shqiptarë të asaj pjese tashmë kanë filluar të evakuohen për shkak të frikës nga zhvillimet pas pavarësisë. Prezenca e pjesëtarëve të MUP-it të Serbisë pos që kanë rolin e vëzhguesve civilë tashmë është më e dukshme edhe në organizim dhe mund të ngris frikën e dilemat për organizime tjera. Po ashtu, protestat e serbëve të Kosovës janë paralajmëruar jo vetëm në veri, por edhe në Graçanicë, Shtërpcë dhe Ranillugë. Gjithsesi, Mitrovica dhe rajoni i veriut është çelësi i suksesit të shtetit të Kosovës qysh në ditët dhe javët e para pas shpalljes së pavarësisë. Porse, fatkeqësisht, angazhimi i qeverisë duket se është krejt deklarativ, duke mos u ballafaquar asnjëherë brenda më shumë se një muaji me atë që mund të ndodh. Deri më tash, asnjëherë nga qeveria nuk kemi dëgjuar se çka mund të ndodh, cilat janë veprimet e saj, çfarë duhet bërë populli, çfarë duhet bërë policia, KFOR-i e TMK-ja. Prandaj, është detyrë e kryeministrit të jetë i qartë se çka do të ndodh atje.

Imazhi i ditëve të para

Loja pa fitues

Imazhi i ditëve të para

Dëmtimi i rëndë imazhit të Kosovës që në ditët e para pas shpalljes së pavarësisë është rrezik real. Policia vendore dhe ajo ndërkombëtare mund të ndodh që të detyrohen të kërkojnë nga KFOR-i të merr përsipër detyra policore, që do të jepte një pasqyrë të gjendjes emergjente apo destabilizimit të vendit në kohën kur të gjitha mediat e mëdha botërore janë në Kosovë. Pas kësaj, ‘lufta’ politike do të fillonte fazën tjetër

Shkruan: Burim Ramadani

I
Imazhi i Kosovës që nga ditët e para menjëherë pas shpalljes së pavarësisë nga Kuvendi i Kosovës rrezikon të dëmtohet për shkak të zhvillimeve të mundshme në aspektin e sigurisë. Të gjitha elementet e aty-këtushme apo të organizuara nga grupe të caktuara në dy etnitë më të mëdha mund të nxisin nevojën për prezencë më të fuqishme të policisë dhe KFOR-it. Një matematikë e thjeshtë mbi mundësitë që policia e Kosovës të mbajë rendin dhe qetësinë publike tregon se do të mund të vërehet mungesa e trupave fizike në rend të parë të SHPK-së, por edhe të policisë ndërkombëtare. SHPK-ja ka 7 mijë e 200 pjesëtarë, derisa rreth një mijë janë policë serbë. Nëse pjesëtarët serbë të SHPK-së do të abstenojnë nga detyra, nëse rreth 500 policë janë të nivelit të lartë komandues dhe në administratë, nëse rreth një mijë mund të jenë të paaftë për të kryer detyrën për shkak të moshës, aftësive fizike apo mungesës së trajnimeve të caktuara dhe nëse rreth një mijë do të angazhohet tërë kohën në ruajtje të objekteve me interes, atëherë vërehet se rreth 3 mijë e 500 policë do të jenë në dispozicion, gjysma prej të cilëve mund të angazhohen në detyrë. Derisa policia ndërkombëtare do të fokuset në veri të Kosovës, gjatë secilin moment, rreth vetëm 1 mijë e 700 policë vendorë do të kujdesen për rendin dhe qetësinë publike.

II
Iniciativa më e re e serbëve lokalë për formimin e një të ashtuquajturi “Kuvendi i serbëve të Kosovës” tregon qartë se ‘lufta’ e serbëve lokalë dhe Serbisë kundër pavarësisë së Kosovës do të jetë e vazhdueshme dhe nuk do të përfundojë shpejt. Kjo mund të interpretohet edhe si fillim i jetës paralele institucionale, gjë që është shumë e ngjashme me mënyrën e funksionimit të popullatës shumicë shqiptare gjatë viteve të 90-ta, megjithëse duhet bërë dallim shumë të qartë të rrethanave dhe sistemit sundues në këto dy periudha. Sidoqoftë, fillimi i një faze të re politike të kundërshtimit të hapur politik të autoritetit të Prishtinës zyrtare nga ana e serbëve të Kosovës mund të jetë afat-gjatë dhe si i tillë ky funksionim mund të jetë problematik për zhvillimin e demokracisë në vend. Marrëdhëniet ndër-etnike mund të vazhdojnë të jenë të pa-përmirësuara edhe për vite të tëra. Kushti i domosdoshëm për ri-vendosjen e relacioneve të pastërta midis shqiptarëve dhe serbëve të Kosovës është vullneti politik i qytetarëve të Kosovës, sikurse edhe moslejimi i ndërhyrjes direkte politike nga Beogradi. Deklarimet paralajmëruese të kohës së fundit për “Kuvendin serb të Kosovës” dhe shpërnguljen e një numri të serbëve nga Kosova tregojnë për vazhdimin e jetëve të ndara edhe politike midis dy komuniteteve të mëdha.

III
Imponimi i zhvillimeve të këtilla do të forcojë nevojën për t’iu drejtuar KFOR-it për ndihmë në të gjitha aspektet e sigurisë. Këtu do të duhet të përfshihet edhe nevoja për angazhimin e KFOR-it në marrjen përsipër të detyrave policore. Kështu, trupat ushtarake të udhëhequra nga NATO-ja do të duhej të kujdeseshin edhe për ruajtjen për mosbllokimin e rrugëve kryesore, ruajtjen e objekteve me rëndësi vitale, ruajtjen e objekteve dhe kulteve fetare, ruajtjen e vendbanimeve të komunitetit pakicë serb, sikurse edhe vazhdimin e detyrës kryesore brenda mandatit të trupave ushtarake ndërkombëtare, atë të ruajtjes së sigurisë së përgjithshme dhe kufijve të Kosovës. Ushtarakët me mision në Kosovës sigurisht se do të jenë të gatshëm të marrin mbi vete detyrat e këtilla, me qëllimin e vetëm politik të ruajtjes së sigurisë në Kosovë dhe moslejimin e përsëritjes së trazirave që patën tronditur Kosovën dhe bashkësinë ndërkombëtare në mars të vitit 2004. Për këtë, tani më duket se KFOR-i dhe komandat shtetërore të trupave nga shtete të ndryshme janë më të përgatitur, si dhe më të vullnetshëm. E tërë dilema në këtë mes ka të bëjë me imazhin që i distribuohet Kosovës që nga ditët e para të pavarësisë së vendit. Angazhimi i KFOR-it në detyra policore do të thotë gjendje emergjente (nëse jo e jashtëzakonshme) dhe orë policore.

IV
Ideja e tërë këtyre zhvillimeve ka të bëjë me ndryshimin e gjendjes politike dhe të sigurisë në terren. Duke filluar me një imazh krejt të tensionuar e konfliktuoz të Kosovës që do të mund të paraqitet në mediumet e mëdha ndërkombëtare dhe rrjedhimisht në opinionin publik ndërkombëtar, hapat e mëtejshëm politikë nuk do të jenë të njëjtë sikurse të fazës së deritashme. Derisa opinioni publik rajonal dhe ndërkombëtar do të ‘bindeshin’ për pamundësinë e arritjes së nivelit të duhur të marrëdhënieve ndër-etnike, gjithnjë e më shumë do të mund të dëgjonim ide të reja ‘kreative’ për zgjidhjen e konfliktit të brendshëm politik midis dy komuniteteve. Kështu, aranzhmanet e vendosura në propozimin e Marti Ahtisarit për statusin do të fillonin të shihen si jo të mjaftueshme për të arritur stabilitetin e brendshëm politik në Kosovë. Forcimi i këtyre ideve apo perceptimeve do të mund të shkaktonte ri-rregullim të brendshëm të Kosovës, që do të thotë amandamentim të Pakos së Ahtisarit pak kohë pas shpalljes dhe njohjes së shtetit të Kosovës. Palë negociuese në këtë mes do të ishte Prishtina, serbët lokalë dhe bashkësia ndërkombëtare, duke forcuar ndoshta për herë të parë rolin e serbëve kosovarë në politikën e brendshme. Prandaj, vetëm qetësia e stabiliteti janë kusht për mosndryshime të mëtejshme politike.

Botuar në “Zëri” më 11 shkurt 2008, fq. 14.

Destabilizimi drejt mini-Ohrit?

Loja pa fitues

Destabilizimi drejt mini-Ohrit?

Liderët e vendit, para së gjithash Sejdiu dhe Thaçi, duhet të garantojnë publikisht se në Kosovë në asnjë mënyrë nuk do të ndodh një mini-Ohër. Në të kundërtën, serbët lokal do të fitonin autonomi territoriale, Kosova do të humbte funksionalitetin dhe populli humb shpresën e durimin. Rreziku, mbi të gjitha, është nga dështimi i shtetit që në ditët e para

Shkruan: Burim Ramadani

I
Pamundësimi i funksionimit të shtetit të Kosovës duket të jetë njëri prej parimeve kryesore politike të autoriteteve shtetërore të Serbisë në fazën të cilën po hyjmë gjatë javëve dhe muajve në vijim. Pjesët e Planit Operativ të Qeverisë së Serbisë, që deri më tash konsiderohet si sekret shtetëror atje, sipas të gjitha gjasave, parashohin ndër të tjera edhe veprimet konkrete në terren me qëllim të arritjes së destabilizimit të Kosovës nga aspekti i sigurisë dhe aspekti i marrëdhënieve ndër-etnike, të cilat mbesin në nivel të pakënaqshëm edhe pas mbi tetë vjetësh të administrimit ndërkombëtar nga OKB-ja. Komplikimet që mund të dalin menjëherë pas shpalljes së koordinuar të pavarësisë së Kosovës brenda territorit të vendit mund të kalojnë në fazën e paparashikueshmërisë së plotë, madje edhe në atë të kthimit në të një situate kur do të mund të kërkohej një zgjidhje e re e brendshme midis komuniteteve, përkatësisht midis shqiptarëve dhe serbëve të Kosovës. Dy janë rreziqet që mund të sjellë komplikimi i madh i situatës së pas-pavarësimit. Së pari, mund të ndodh që serbët dhe shqiptarët lokalë të sulmohen në mënyrë të përzier. Dhe, së dyti, mund të ndodh që të forcohen idetë dhe tendencat për nevojën e një konference të re për rregullimin shtetëror të Kosovës, që në fakt do të ishte një mini-Ohër.

II
Politika kosovare nuk guxon të futet në rrugën drejt mini-Ohrit. Liderët politikë të vendi, para së gjithash presidenti Sejdiu dhe kryeministri Thaçi, duhet të garantojnë publikisht se nuk do të mund të ndodh asnjë ri-rregullim i brendshëm në Kosovë midis komuniteteve dhe mbi të gjitha midis shqiptarëve dhe serbëve të Kosovës. Tendencat për të arritur fazën kur organizimi i një konference e tipit të Ohrit në vitin 2001 duket se do të rriten edhe më shumë, sidomos në rast të pamundësisë për ruajtjen e qetësisë, rendit publik dhe marrëdhënieve ndër-etnike. Kjo fazë e vështirë për Kosovës nuk është e pamundshme. Mjafton që provokimet e ndryshme nga autoritetet e Serbisë dhe serbët lokalë të Kosovës të nxisin përgjigje të njëjtë apo të ngjashme nga ana e grupeve apo individëve të caktuar në mesin e shqiptarëve të Kosovës. Por, edhe sfidat tjera që kanë të bëjnë me procese të tjera e që prekin rajone apo grupe të caktuara njerëzish do të mund të ndikojnë në mënyrë të jashtëzakonshme në situatën e përgjithshme të vendit. Thjesht, eskalimi i situatës së sigurisë dhe thellimi i përçarjes ndër-etnike do të mund të perceptohet si dështim definitiv i Kosovës për të tejkaluar këtë nivel dhe si pasojë do të mendohej për ri-rregullim brenda shtetëror në Kosovë, që do të pamundësonte funksionimin e shtetit.

III
Protestat, bllokimet e rrugëve, shpërnguljet e aty-këtushme, provokimet direkte fizike dhe psikologjike, tërheqja institucionale e serbëve, dhuna e niveleve të ndryshme, aktet terroriste, problemet me energjinë elektrike, probleme të caktuara me ujin e pijshëm, abstenimi i punës nga pjesëtarët serbë të SHPK-së, rritja e ndikimit të grupeve dhe strukturave paralele të Serbisë në Kosovë e të ngjashme mund të jenë zhvillimet që do të karakterizojnë Kosovën që në ditët e para të pavarësisë së saj. Këto zhvillime do të shoqëronin shpalljen e ‘bashkimit’ të serbëve të Kosovës me Serbinë, përkatësisht mosnjohjen nga ana e tyre të pavarësisë së Kosovës. Rajoni të caktuara, më konkretisht ai i veriut të Kosovës, do të jetë sfida kryesore e popullatës, institucioneve vendore dhe atyre ndërkombëtare. Deri më tash, duket se policia ndërkombëtare do të jetë në krye të të gjitha veprimeve sa i përket veriut të vendit, derisa SHPK-ja nuk do të mund të dërgojë forca shtesë nga pjesët tjera të Kosovës. Kjo për shkak të qasjes politike të zgjedhur nga prezenca ndërkombëtare, e cila domosdo do të ketë të gjitha përgjegjësitë faktike në terren. Angazhimi i forcave vendore të sigurisë, kryesisht, do të jetë në mbrojtjen e ambienteve ku jetojnë serbët, institucioneve të ndryshme dhe zyrave ndërkombëtare në Prishtinë.

IV
Procesi për pavarësimin e Kosovës, i filluar tashmë mbi dy vjet më parë, ka gjetur institucionet e Kosovës në një fazë të pakompletuar në aspektin e mekanizmave dhe institucioneve të domosdoshme për ruajtjen e tërësisë tokësore, rendit dhe sigurisë publike. Edhe tash mangësitë e këtilla të institucioneve të Kosovës kanë filluar të vërehen shumë qartë jo vetëm në nivelet politikë-bërëse, por edhe në opinionin publik vendor. Kosova ka hyrë në këtë proces pa ato mekanizma të sigurisë të cilat do të kishin rol të pakontestueshëm sidomos tashmë kur zgjidhja e statusit të Kosovës ka larë duart nga procedura në Këshillin e Sigurimit të OKB-së. Kosova dhe institucionet qendrore të vendit nuk mund të llogarisin në shërbimet, informatat dhe ndihmën vepruese të atyre mekanizmave që në vendet tjera kanë detyrë kryesore pikërisht përgatitjen e institucioneve në situata të ndryshme të ndjeshme. Këshilli Kombëtar i Sigurisë, Agjencia Informative e Kosovës, Forcat Mbrojtëse, Ministria e Mbrojtjes, ajo e Punëve të Jashtme e mekanizma të ngjashëm i mungojnë vendit. Madje, vendi nuk ka as dokumentin që njihet si "Strategjia Kombëtare e Sigurisë" që do të mund të përcaktonte në vija të përgjithshme orientimet e veprimeve vendore. Ky dokument, ka mundur, të hartohet qoftë vetëm jo-formalisht.

Botuar në "Zëri" më 04 shkurt 2008, fq. 16.