Drejt shtetit jofunksional

Loja pa fitues

Drejt shtetit jofunksional

Të dëgjosh sot se shtrirja e EULEX-it, pas mbledhjes së fundit të Këshillit të Sigurimit, është duke u bërë sipas katër pikave të paraqitura nga institucionet e Kosovës, është jo më pak se të dëgjosh një grumbull të sharash që i drejtohen qytetarëve pa pasur fare respekt për ta dhe për intelektin e tyre

Shkruan: Burim Ramadani

I
Bashkë me paqartësinë e tranzicionit pas shpalljes së pavarësisë, me kalimin e muajve është duke u ngritur edhe më shumë dilema nëse Kosova po ndërtohet si shtet funksional dhe i qëndrueshëm në drejtim të afrimit të jetës kualitative për qytetarët e saj. Dilemat bëhen edhe më të mëdha kur vihen para publikut njerëz me formulime të tipit të Koresë Veriore, duke gënjyer në formë të paskrupulltë dhe pa menduar fare se çfarë po i ofron shoqërisë kosovare. Të dëgjosh sot se shtrirja e EULEX-it, pas pajtimit të Këshillit të Sigurimit, është duke u bërë sipas katër pikave të paraqitura nga institucionet e Kosovës, është jo më pak se të dëgjosh një grumbull të sharash që i drejtohen popullit pa pasur fare respekt për ta dhe për intelektin e tyre. Madje, duke i gënjyer ata me tërë forcën e mundshme të një individi, organizate apo mentaliteti. Kjo është, në fakt, e vërteta mbi atë që pamë jo shumë ditë më parë si përgjigje nga një zyrtar i institucioneve të Kosovës, duke thënë se vendimi për vendosjen e plotë të EULEX-it është një fitore e madhe për Kosovën. Sikur mbledhja e Këshillit të Sigurimit të OKB-së të mos ishte e hapur për publikun dhe të mos përcillej pothuaj nga gjysma e popullatës së Kosovës, kushedi se çfarë konstatimesh do të dilnin në Prishtinë, sigurisht duke fyer edhe më tepër qytetarët.

II
Vërtetë se shtrirja e EULEX-it në tërë territorin e Kosovës është e nevojshme dhe si e tillë e padiskutueshme. Porse, e diskutueshme mbetet baza juridike e këtij misioni, përkatësisht mandati, forma e raportimit apo vënia nën ombrellën e OKB-së, neutraliteti i EULEX-it ndaj statusit të Kosovës, roli i mëtejshëm i Serbisë në zhvillimet në Kosovë, sikurse edhe kohëzgjatja e këtij misioni tashmë të kthyer si EUMIK. Kur është shpallur pavarësia, Kosova ka ftuar bashkësinë ndërkombëtare për mbikëqyrje dhe ndihmesë në zhvillimin e shtetit funksional, sundimit të ligjit, demokratizimit të shoqërisë dhe bërjes së hapave të duhur drejt integrimeve evro-atlantike. Por, kjo assesi nuk nënkupton ardhjen e një misioni që ka për qëllim të ruajë status-kuonë, të ruajë lidhjet me Serbinë dhe të vë në pikëpyetje të ardhmen e shtetit. Prandaj, jo vetëm se duhet thënë hapur, por edhe duhet bërë veprime konkrete në shpartallimin e kësaj nisme të kthyer në vendim. Përgjegjësia është e qartë, ajo bie mbi Prishtinën në rend të parë, ndërsa vë në dyshim edhe orientimin e bashkësisë ndërkombëtare sa i përket të ardhmes së Kosovës. Si do të funksiojë shteti kur drejtimi që ka marrë është qartësisht i dëmtuar dhe rrezikuar? Kjo dilemë duhet të bie mbi ata që nuk hezitojnë ta quajën fitore edhe këtë humbje drastike.

III
Baza e raportit të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së është plani i tij 6 pikësh, i cili është diskutuar jo më pak se rreth tetë muaj në Nju Jork, Beograd dhe Prishtinë. Derisa jo shumë metra larg institucioneve të Kosovës po bëhej ky plan dhe këto diskutime, Prishtina mbeti e pa gojë, e pa zë dhe pa iniciativë. Tek e fundit, askush nuk mund të thotë se nuk ka qenë i njoftuar me planin e OKB-së për të arritur një marrëveshje mbi këto gjashtë fusha. Mediat kanë botuar qysh në prill të këtij viti dokumente sekrete mbi fillimin e këtyre diskutimeve dhe Prishtina nuk mund as të pretendojë se nuk ka pasur njohuri. Për më tepër, David Harland ka qartësuar në e-mailit e tij të bërë publik se me kë ka biseduar në Prishtinë dhe se si nuk është kundërshtuar diskutimi mbi planin 6 pikësh, por vetëm janë ngritur disa shqetësime. Ky fakt është tmerri i shoqërisë kosovare që nuk ka arritur ende të qartësojë vizionin e vet drejt të ardhmes, apo thënë më drejt nuk bazohet në vlerat e Kosovës dhe aspiratat drejt të ardhmes. Pra, plani 6 pikësh është dokument që ka qarkulluar nëpër mediat kosovare, nga prilli 2008, dhe po ashtu është përfshirë në vija të trasha edhe në letrën që Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së i ka drejtuar Kryetarit të Kosovës në qershor 2008 mbi rikonfigurimin e UNMIK-ut.

IV
Vetë-kënaqësia pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës është duke i kushtuar vendit, shoqërisë dhe të ardhmes. Për afër tetë muaj sa u diskutuan këto gjashtë fusha, Prishtina nuk ishte në gjendje të qartësojë se plani 6 pikësh i OKB-së merret me gjashtë fusha të cilat në formë të qartë janë të përcaktuara me dokumentet bazike të shtetit të Kosovës, sikurse është Kushtetuta e Republikës së Kosovës dhe ligjet organike që kanë dalë nga Propozimi Gjithëpërfshirës për Vendosjen e Statusit të Kosovës (i njohur si Plani i Ahtisaarit), dhe si i tillë është totalisht i panevojshëm. Nuk mjafton të thuhet se është i papranueshëm në formën se si është paraqitur, por duhet të qartësohet se nuk ka fare asnjë nevojë që të diskutohen këto gjashtë fusha të përcaktuara në dokumentet bazike të Republikës. Por, në vend të bëhej ky angazhim, Prishtina u fut në një luftë politike të brendshme se kush po merr më shumë pozita, kush po bëhet drejtor e kush ambasador. Madje, u paraqitën dhe mbeten vonesa të pashpjegueshme me emërimin e njerëzve në pozita kyçe institucionale, sikurse është Agjencia Kosovare për Intelegjencë apo komandanti i Forcës së Sigurisë të Kosovës. Kjo shënoi pikën më të ulët të përpjekjeve për shtet funksional. Shteti nuk është funksional dhe rrezikon vizionin për të ardhmen.

Botuar në "Zëri" më 1 dhjetor 2008, fq. 11.

Të integruar me identitet

Loja pa fitues

Të integruar me identitet

Me shqiptarët e Turqisë të ngelet qejfi të qëndrosh gjatë. Tregimet për historitë e tyre familjare janë rrënqethëse dhe të dhimbshme. Megjithatë, për mburrje është niveli i tashëm i integrimit të tyre në shoqërinë turke. Ka gjeneralë ushtrie, oficerë policie, deputetë e kryetarë komunash që janë shqiptarë. Kush e di, ndoshta ajo që ndodhi në SHBA me Obamën mund të përsëritet në Turqi. Një ditë, ndoshta, një ‘arnaut’ (shqiptar) mund të bëhet ‘başbakan’ (kryeministër)

Shkruan: Burim Ramadani

I
Bajram Bej ka ndarë mendjen rreth asaj që beson se është e ardhmja e qytetit dhe bashkësisë të cilës i përket. Si arkitekt i diplomuar, ai flet dy gjuhët kryesore të popullarizuara në rrethin e tij, dhe ka vendosur të punojë në krah të shefit të tij aktual për të mirën e bashkë-qytetarëve të tij. Musteqosh siç e do tradita në vendin ku jeton, si shumica e bashkë-qytetarëve të tij (gjë kjo identifikuese për shtetin e fortë e të madh të tyre), Bajram Bej është personi i dytë në hierarkinë institucionale të popullatës së atyshme 1.2 milionëshe brenda qytetit. I shkolluar për aktitekturë dhe i pasionuar për arkitekturën e vjetër të qytetit të tij të famshëm për trashëgiminë historike, dora e tij ndjehet në ndërhyrjet e forta për rregullimin e pjesës urbane, që tash për tash mund të quhet një koas urbanistik. Ai mendon se brenda një kohe të shkurtër, kjo gjendje nuk do të mbetet e tillë. Deri më tash janë bërë intervenime të guximshme për të krijuar parqe të mrekullueshme, sheshe madhështore dhe liruar hapësirën e dukjes së objekteve të vjetra me rëndësi të posaçme historike. Nuk e ka ndërmend të ndalet në këtë rrugë, sikurse nuk ndalet së pohuari që është shqiptar. Ai është një ndër shqiptarët të integruar të Turqisë.

II
Vetëm në qytetin e Bursës në Perëndim të Turqisë jetojnë mbi 600 mijë shqiptarë, që do të thotë më shumë shqiptarë se sa jetojnë në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinën. Bursa ka rreth 2.5 milionë banorë dhe 22 komuna. Osmangazi është komuna më e madhe e këtij qyteti me rreth 1.2 milionë banorë dhe Bajram Bej është nënkryetar komune. Diçka më pak se gjysma e popullatës së atyshme janë shqiptarë. Të lindur në tokat shqiptare apo në Turqi, ata kanë ruajtur për mrekulli gjuhën, traditat, pjesë të kujtesës kolektive, si dhe dashurinë për vëllezërit e gjakut. “Unë jam arnaut. Jemi shumë arnautë k’tu”. Ky është formulimi i parë që mund të dëgjosh pothuaj prej secilit shqiptar që takon për herë të parë në Turqi. Ata nuk janë qytetarë të dorës së dytë, sikurse që nuk janë komunitet pa fuqi ndikuese apo vendim-marrëse. Kjo të paktën, por jo vetëm, për komunën e Osmangazit dhe qytetit të Bursës, ku përbëjnë një përqindje vërtetë të dukshme të popullatës. Ata janë të mirënjohur për përkatësinë e tyre etnike, duke bërë kështu që edhe turqit etnik të respektojnë këtë. Madje, nuk mungojnë turq të tillë që kanë mësuar disa fjalë në gjuhën shqipe, të paktën sa për të mirëpritur mysafirët me “A je, si je?”.

III
Bashkë me kujtesën për vuajtjet që i kanë ndjekur gjyshërit e tyre në kohën kur kanë lënë tokat e veta për të emigruar dhunshëm në Turqi, ndjenjat e tyre për dashurinë ndaj përkatësisë së gjakut janë ende të fuqishme dhe të palëkundura. Shqiptarët e Turqisë janë një komunitet me të cilët të ngelet qejfi të qëndrosh gjatë. Tregimet për historitë e tyre familjare janë vërtetë rrënqethëse dhe të dhimbshme. Megjithatë, për mburrje është niveli i tashëm i arsimimit dhe integrimit të tyre në shoqërinë turke. Sidoqoftë, s’ke se si të mos emocionohesh kur të flasin për gjyshërit e tyre që kanë qarë për çdo të ditë veç e veç të përmalluar për tokën dhe të afërmit në tokat shqiptare. Ata pothuaj të gjithë kanë vdekur pa u kthyer më asnjëherë në tokën ku kanë lindur, qoftë në Kosovë, Kosovë Lindore apo Maqedoni. Vetëm nipërit e tyre (tash në të gjashtëdhjetat) kanë realizuar ëndrrën e gjyshërve, duke ardhur në tokat e të parëve dhe gjetur farefisin e të afërmit me të cilët kishin shkëputur plotësisht lidhjet për afër 100 vjet. Për më tepër, ata vazhdojnë të ndihmojnë vëllezërit e gjakut, që kanë dalë të shkatërruar nga lufta me të njëjtin armik prej të cilit rreth një shekull më parë kishin ikur gjyshërit e tyre.

IV
Vëmendja që shqiptarët e Turqisë i kushtojnë përkatësisë së tyre etnike nuk i lë të harrojnë assesi gjuhën. Një gegërishte e rëndë në të folur është mburrja e shqiptarëve të atjeshëm. Disa, madje, nuk hezitojnë të shprehin pakënaqësinë për ndryshimet në gjuhën e folur në Kosovë, duke thënë se “nuk p’e folni guhën mirë”. Ruajtja e gjuhës së folur (jo domosdoshmërisht edhe të shkruar) është një prej elementeve më të rëndësishme për ruajtjen e identitetit kolektiv etnik. Duke i bashkëngjitur traditat dhe tendencën për mos-përzierje gjaku, shqiptarët e Turqisë i përkasin asaj që në teoritë e identiteteve quhen ‘grupe etnike’. Termi ‘grup etnik’ i referohet njerëzve që mbeten të vetëdijshëm për prejardhjen e tyre të përbashkët. Në SHBA, afrikano-amerikanët, greko-amerikanët, shqiptaro-amerikanët, polako-amerikanët janë shembuj të ‘grupeve etnike’. Të tillë janë edhe shqiptarët në Turqi. Ata, për dallim nga shqiptarët në Evropë, janë dukshëm të integruar në shoqërinë ku jetojnë. Ka gjeneralë ushtrie, oficerë të lartë policie, deputetë e kryetarë komunash që janë shqiptarë. Kush e di, ndoshta ajo që ndodhi në SHBA me Obamën mund të përsëritet në Turqi. Bajram Bej është vetëm 36 vjeçar. Një Obama shqiptar mund të udhëheq Turqinë. Një ditë, ndoshta, një ‘arnaut’ (shqiptar) mund të bëhet ‘başbakan’ (kryeministër).

Botuar në "Zëri" më 24 nëntor 2008, fq. 9.

Iniciativat e munguara ballkanike

Loja pa fitues

Iniciativat e munguara ballkanike

Roli i bashkësisë ndërkombëtare nuk duhet të jetë i fokusuar vetëm në kërkimin e mënyrave për administrimin e një vendi siç është Kosova. Iniciativat e munguara ballkanike duhet të perceptohen nga bashkësia ndërkombëtare si hapësirë të nevojshme për të investuar. Sfidat janë të mëdha, ndaj tyre duhet përgjigje rajonale

Shkruan: Burim Ramadani

I
Veprimet dhe politikat e përbashkëta të shteteve të ndryshme fqinje kanë dëshmuar se mund të fuqizojnë rajonin e caktuar në të paktën tri aspekte. Fillimisht ato kanë arritur të zbusin apo të largojnë dallimet urrejtje-sjellëse si pasojë e të kaluarës dhe kujtesës historike kombëtare të atyre shteteve. Kjo sigurisht se ka ndikuar në krijimin e një ambienti më të qetë, më stabil dhe ka shmangur shumë nga dilemat se në ato rajone mund të ndodhin akte dhune të ri-përsëritshme. Më pas ato kanë liberalizuar në mënyrë të rrjedhshme shkëmbimet ekonomike, të cilat domosdoshmërisht kanë ndikuar edhe në afrimin e popujve të shteteve të tilla, duke i dhënë mundësi edhe avancimit të marrëdhënieve kulturore e të ngjashme. Së fundmi, ato kanë dëshmuar për një qasje të përbashkët ndaj organizatave ndërkombëtare dhe anasjelltas, duke i dhënë po ashtu një përgjigje të ngjashme kërcënimeve kolektive rajonale apo ndërkombëtare, që janë pjesë e pandashme e zhvillimeve të kohës moderne e në veçanti mijëvjeçarit të ri në të cilin rendi ndërkombëtar është bërë më i brishtë, ku rreziku nga shtetet e dështuara, terrorizmi dhe armët e shkatërrimit në masë kanë tkurrur nivelin e sigurisë globale.

II
Ballafaqimi i njëzëshëm i sfidave të reja me të cilat përballen sot shtetet individuale dhe rajonet si tërësi është një prej obligimeve që kanë shoqëritë demokratike apo që pretendojnë të arrijnë nivelin e kënaqshëm të demokratizimit. Por, jo vetëm sfidat janë ato që bashkojnë shtetet dhe popujt e ndryshëm në shekullin e ri. Interesat e përgjithshme publike, aspiratat për zhvillim ekonomik dhe anëtarësim në institucionet dhe organizatat më relevante ndërkombëtare janë po ashtu elemente bashkuese të politikave dhe veprimeve të shteteve në rajone të ndryshme të botës. Të dy këto grupe faktorësh mund të gjenden dhe analizohen edhe në rajonin ende të trazuar të Ballkanit, ku hapësira për të ngritur politika të përbashkëta është e gjerë. Kjo nuk është dëshmuar të ketë filluar ende në Ballkan, në masë të madhe për shkak të konflikteve ende të pazgjidhura në pjesën qendrore të rajonit. Zhvillimi i trendit të duhur të politikave të përbashkëta sigurisht se kërkon kohë, energji dhe investime, porse kjo mund të fillojë me elemente krejt specifike për t’u përcjell me tjerat. Terrorizmi, për shembull, është pika e përbashkët e të gjitha shteteve të Ballkanit, si sfidë dhe kërcënim serioz ndaj sigurisë rajonale.

III
Vala e re e demokratizimit ka përfshirë edhe Ballkanin. Por, çka në të vërtetë po ndodh këtyre viteve në Ballkan? Një numër shtetesh janë pjesë e NATO-s, disa edhe të Bashkimit Evropian. Greqia, Bullgaria, Hungaria, Sllovenia e Rumania paraqesin një stabilitet zhvillimi, derisa Turqia që e ndjen veten pjesë edhe e Ballkanit është shteti më i fuqishëm ushtarakisht. Shqipëria, si një prej shteteve më të vjetra këtu, ka filluar rrugën për anëtarësim të plotë në NATO dhe po ecën edhe drejt BE-së, derisa i mbeten edhe shumë punë për të hyrë në mesin e shteteve të zhvilluara. Kroacia bën hapa të shpejtë, megjithëse krimi i organizuar ka arritur nivel të frikshëm për shoqërinë e atjeshme. Bosnja e Hercegovina assesi të nxjerrë kokën nga rëra shkatërruese e humnerës, ku ka rënë para rreth dy dekadash, derisa Mali i Zi ende nuk po qëndron në këmbët e veta si shtet i ri. Maqedonia, në anën tjetër, për shkak të politikës populliste nacionaliste Gruevskiane nuk dihet nëse po shkon drejt Perëndimit apo shkatërrimit të arritjeve të deritashme në marrëdhëniet e brendshme e të jashtme. Serbia është e verbuar nga nacionalizmi post-Millosheviqian, derisa Kosova nuk po arrin të fillojë rrugën e vet.

IV
Bashkësia ndërkombëtare ka rol të jashtëzakonshëm për të luajtur në Ballkan. Funksionimi si palë e tretë intervenuese ka qenë i nevojshëm gjatë dekadës së kaluar, porse tashmë duhet kaluar në ofensivë në aspektin e përafrimit të politikave të përbashkëta. Iniciativat ndërkombëtare në këtë kontekst mund të kenë ndikim të posaçëm për të arritur diçka të përbashkët në Ballkan. Është e qartë se Serbia dhe Kosova kanë mbetur pa zgjidhur konfliktin e tyre, që është kryekëput konflikt etnik për territor dhe kontroll hegjemonist i nisur dhe vazhduar pa ndërprerje nga qeveritë e Serbisë. E njëjta ka ndodhur edhe gjatë kohës së ekzistimit të Jugosllavisë, e cila ka qenë mbi të gjitha dëmtuese për Kosovën dhe popullin e saj, duke i dhënë hapësirë Serbisë të ushqejë dhe rris ambiciet nacionaliste për të ushtruar hegjemoni mbi etninë shumicë në Kosovë dhe përvetësuar territorin. Prandaj, roli i bashkësisë ndërkombëtare nuk duhet të jetë i fokusuar vetëm në kërkimin e mënyrave për administrimin e një vendi siç është Kosova. Iniciativat e munguara ballkanike duhet të perceptohen nga bashkësia ndërkombëtare si element për të investuar. Sfidat janë të mëdha, ndaj tyre duhet përgjigje rajonale.

Botuar në "Zëri" më 17 nëntor 2008, fq. 13.

The wrong approach toward EULEX

The wrong approach toward EULEX

(Zeri, 10 November 2008,

by Burim Ramadani)

· EULEX Kosovo must be clarified and deployed as soon as possible. At the same time the functions, competences, deployment and political mandate of this technical mission for post-independence Kosovo must be defined with no dilemma on the legal basis.

· The idea that EULEX is only a technical mission certainly made sense ten months ago - at the time when the mandate of the mission was set. In reality EULEX will not be just like that. The political problems and dilemmas that are appearing lately between the UN and the EU are an indication of a strong political symbolic [impact] that the European mission will have, thus indicating the importance of various organizations in the area of the international law and international relations. In the meanwhile, General De Kermabon should not worry at all about this part of the story - he should be more focused on the full-capacity functioning of the mission.

· The decision to send EULEX to Kosovo, is above all a political decision, therefore this mission is politically important. If certain countries inside the EU still hesitate to recognize independence of Kosovo, then it would be wise, if these countries were not part of EULEX at all. It would not be much evident if Spain, Slovakia, and Rumania were not part of the mission. Moreover, Romania has not yet resolved its relations with Kosovo and its people after the violence and the murder of two Kosovo citizens on 10 February 2007.

· But EULEX comes to independent Kosovo, which has its constitution and no responsibility to the UN Resolution 1244/99 of the UN Security Council. The sooner the certain countries of the EU and UN realize that there will be no more missions like UNMIK in Kosovo, the more progress will be reached in EULEX’s deployment and the efficiency of the international community in Kosovo to ensure the rule of law, to fight against the organized crime, and protect minorities.

· The delays in full deployment of EULEX in Kosovo have caused loses in terms of time as well as political and practical aspect. But the approach of the UN and the EU during these months was and is wrong in principle. How can EULEX’s deployment be discussed with Belgrade? In fact, what can be discussed this Serbia about this issue and what would be the result? How can Pristina talk to Belgrade about the territory and developments inside Kosovo? In fact, this was a failed effort since the beginning and as such it is completely wrong. It is understandable that in each case there are the ideas and projects that aim at destroying something that has been achieved or to change reached achievements. In this context one should understand the efforts of certain circles in Brussels for an agreement with Belgrade. But the main approach of these important, sensitive and difficult developments is, what comes from Pristina.

· Kosovo institutions are the ones that make big decisions about Kosovo. This is the response that should be given by all local institutions, responsible for the democratization of Kosovo’s state and people. No agreement between the EU and Serbia has taken the consent of Kosovo institutions and this should serve as a self-explanatory reaction to any illogical initiative that might come from different international policy-making levels. Half-confirmed news about an agreement with Serbia on EULEX’s deployment is an indication that the wrong approach is continuing. EULEX cannot operate as neutral, because this would not contribute either to the internal integration of Kosovo or the improvement of neighboring relations between Kosovo and Serbia.

· Kosovo institutions are the only address where the internal developments can be discussed. After all, the future and the perspective of the people of Kosovo have nothing to do with Belgrade’s will. Therefore, EULEX should look only toward Kosovo – it has nothing to do with Serbia.

Qasja e gabuar ndaj EULEX-it

Loja pa fitues

Qasja e gabuar ndaj EULEX-it

Vendimi për dërgimin e EULEX-it në Kosovë, mbi të gjitha, është vendim politik, prandaj ky mision ka edhe rëndësi politike. Nëse vende të caktuara të BE-së, si Sllovakia apo Rumania, kanë dilema rreth pavarësisë së Kosovës, ato nuk kanë pse jenë pjesë e EULEX-it. Për më tepër, Rumania ende nuk ka dënuar përgjegjësit e vrasjeve më 10 shkurt 2007. Por, EULEX-i vjen në Kosovën e pavarur, që ka Kushtetutën e saj dhe nuk ndjen ndonjë përgjegjësi ndaj Rezolutës 1244/99

Shkruan: Burim Ramadani

I

Vendosja në terren e misionit evropian për Polici dhe Drejtësi – EULEX tashmë sa më shpejtë duhet qartësuar, përcaktuar në detaje dhe filluar pa ndonjë vonesë të mëtutjeshme. Në të njëjtën kohë, duhet të definohet pa lënë asnjë dilemë mbi bazën ligjore, mënyrën e funksionimit, shtrirjen, kompetencat dhe mandatin politik të këtij misioni të quajtur si teknik për Kosovën e pas-pavarësisë. Ideja që EULEX-i do të jetë vetëm një mision teknik sigurisht se ka pasur një kuptim në kohën kur është mandatuar para rreth dhjetë muajsh, porse në të vërtetë EULEX nuk do të jetë vetëm i tillë. Problemet dhe dilemat politike që janë ngjallur me të madhe sidomos javëve të fundit midis OKB-së dhe BE-së tregojnë për një simbolikë të fuqishme politike që do të ketë misioni evropian në Kosovë, duke i dhënë kështu mundësinë e dëshmimit të rëndësisë së organizatave të ndryshme në të drejtën dhe marrëdhëniet ndërkombëtare. Ndërkohë, gjenerali Kermabo nuk do të duhej fare të mërzitej për këtë pjesë të tregimit, ai do të duhej të jetë shumë më i vendosur për të filluar misionin në kapacitet të plotë.

II

Vendimi për dërgimin e EULEX-it në Kosovë, mbi të gjitha, është vendim politik, prandaj ky mision ka edhe rëndësi politike. Nëse vende të caktuara brenda BE-së kanë edhe më tutje hezitime dhe dilema rreth pavarësisë së Kosovës, ato do të ishte e rrugës të mos jenë pjesë e EULEX-it. Spanja, Sllovakia e Rumania nuk do të dëmtonin fare misionin nëse nuk marrin pjesë. Për më tepër, Rumania ende nuk i ka të zgjidhura marrëdhëniet me Kosovën dhe popullin e saj, pas dhunës dhe vrasjes së dy qytetarëve të Kosovës më 10 shkurt 2007 në Prishtinë. Porse, EULEX-i vjen në Kosovën e pavarur, që ka Kushtetutën e saj dhe nuk ndjen ndonjë përgjegjësi ndaj Rezolutës 1244/99 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Sa më shpejtë që vendet e caktuara të BE-së dhe OKB-ja kuptojnë se në Kosovë nuk do të ketë edhe më tutje mision çfarë ishte UNMIK-u, aq më shumë do të ketë përparim në vendosjen e misionit evropian në Kosovë dhe rrjedhimisht edhe rritje të aftësisë së bashkësisë ndërkombëtare prezente në Kosovë për të siguruar Sundimin e Ligjit, luftën kundër krimit të organizuar dhe mbrojtjen e minoriteteve.

III

Vonesat e deritashme për fillimin e plotë të misionit evropian në Kosovë kanë shkaktuar humbje si në aspektin kohor e politik, edhe në atë praktik apo përmbajtësor. Por, qasja që OKB-ja dhe BE-ja kanë përdorur gjatë këtyre muajve ka qenë dhe është, edhe në parim, e gabuar. Si mund të diskutohet me Beogradin për vendosjen e EULEX-it në Kosovë? Çfarë mund të bisedohet në të vërtetë me Serbinë për këtë çështje dhe cili do të ishte rezultati? Si do të mund të angazhohej Prishtina në këtë çështje për biseduar me Beogradin për territorin dhe zhvillimet brenda Kosovës? Kjo në të vërtetë është një përpjekje e dështuar që nga fillimi dhe si e tillë është totalisht në rrugë të shtrembër. Porse, është e kuptueshme që në secilin rast dalin ide dhe projekte që kanë qëllime shkatërrimi të diçkaje të arritur apo ndryshimi të asaj që do të duhej realizuar. Në këtë kontekst duhet kupuar përpjekjet e OKB-së dhe qarqeve të caktuara në Bruksel për marrëveshje me Beogradin. Por, qasja kryesore në këto zhvillime të rëndësishme, ndjeshme dhe vështira, është ajo që vjen nga Prishtina, e cila duhet të shfaq vendosmëri.

IV

Vendimet e mëdha për Kosovën i marrin vetë institucionet e Kosovës. Kjo është përgjigjja që duhet dëgjuar në secilin moment dhe secilin nivel nga institucionet vendore, të cilët kanë përgjegjësinë legjitime për zhvillimin e demokratizimin e shtetit dhe shoqërisë kosovare. Asnjë marrëveshje e mundshme midis BE-së dhe Serbisë nuk ka kurrfarë vlere për institucionet e Kosovës dhe kjo duhet të shërbejë si reagim i vetë-kuptueshëm ndaj çfarëdo iniciative të palogjikshme që mund të vijë nga nivele të ndryshme të politikë-bërjes ndërkombëtare. Lajmet gjysmë të konfirmuara për arritjen e një ujdie me Serbinë për shtrirjen e EULEX-it janë shenjë për vazhdimin e qasjes së gabuar. EULEX-i nuk mund të funksionojë si neutral, sepse kjo nuk do t’i kontribuonte integrimit të brendshëm të Kosovës dhe as përmirësimit të marrëdhënieve fqinjësore midis Kosovës dhe Serbisë. Institucionet e Kosovës janë e vetmja adresë që mund të diskuhet për zhvillimet e brendshme. Tek e fundit, e ardhmja dhe perspektiva e popullit të Kosovës nuk kanë fare të bëjnë me vullnetin e Beogradit. Prandaj, EULEX-i duhet të kthehet vetëm nga Kosova, s’ka fare të bëjë me Serbinë.

Botuar në “Zëri” më 10 nëntor 2008, fq. 12.

Where do we go?

Where do we go?

("Zeri", November 3, 2008, shorter-version,

by Burim Ramadani)

The Balkan region still remains the most undeveloped democracy in Europe and it is super-known for organized crime, corruption and other negative phenomena. The question raised is where Kosovo society is going? The ones that dare to speak up publicly about anything they think will bring them votes, have to clarify their positions on where they want to lead Kosovo society and state.

Several days ago European Commission (EC) published parts of the report that is done annually for each state in which EC often tells some nations the truth, different from their respective governments.

Negative evaluation of the EC for the rule of law in Kosovo, came in fact only weeks after OSCE’s report and the report of International Crisis Group (ICG). The three reports have common denominator which is unfortunately negative about Kosovo’s state society.

In all the reports the lack of will, strategy and approach for fighting organized crime and corruption is very clear. The concerns about the situation are growing, if the situation is assessed this way even nine years after the war.

The worse version of the state policy-making in Kosovo is the version that disappoints international democratic community, which without doubts has all the credits for liberating Kosovo. It is also the western state democracies which are helping to modernize the Kosovo state.

The seal for state development and Kosovo society is in the hands of Kosovars and the Kosovar political elite. But the latest EC report makes clear that Kosovo has made no progress comparing with other Balkan states. Only by analyzing this sentence, concern is raised in terrible dimensions. There is a real risk for unstoppable roll-down, though reaction must be quick and dynamic.

The risk will continue to grow as longs as professional reports rank Kosovo as negative. The will of the citizens to build a democratic society and to become democratic leaders in the Balkans is clearly jeopardized.

Nga po shkojmë?

Loja pa fitues

Nga po shkojmë?

Ballkani është rajoni me demokracinë më të pazhvilluar në Evropë dhe është super-i njohur për krim të organizuar, korrupsion dhe dukuri tjera negative. Por, Kosova del se prin për të keq në një rajon të këtillë. Kjo ngrit pyetjen se nga po shkon shoqëria kosovare? Ata që nuk hezitojnë të dalin para opinionit për çkado që i bie ndërmend dhe mund t’u sjell vota, duhet të qartësojnë tashmë pozicionin e tyre se nga duan ta çojnë shoqërinë dhe shtetin e Kosovës

Shkruan: Burim Ramadani

I
Versionet e ndryshme votë-sjellëse të dëgjuara deri më tash për progresin e jashtëzakonshëm të Kosovës kanë marrë goditjen e tretë me radhë brenda pak muajsh. Disa ditë më parë u publikuan pjesë të raportit më të ri të progresit nga Komisioni Evropian, raport ky që është i rregullt në baza vjetore dhe i ndarë për secilin shtet veç e veç. Rëndësia e këtij raporti vlerësues dhe rekomandues është e padiskutueshme në të paktën tri aspekte. Së pari, raporti tregon gjendjen reale të përpjekjeve dhe arritjeve të shteteve sidomos në sektorin e sundimit të ligjit. Së dyti, bashkë me raportin përcaktohet edhe faza se ku gjendet një vend në rrugën drejt integrimeve evropiane, si dhe jep rekomandimet se si duhet vepruar në vitin vijues. Dhe, së treti, (shpeshherë) i demaskon retorikat përallore dhe gënjeshtare të qeverive të vendeve të ndryshme për gjoja progres të madh në sektorë të rëndësishëm të shtetit dhe shoqërisë, duke treguar kështu versionin e vërtetë të gjendjes. Sigurisht se kjo e fundit nuk ka të bëjë fare me interesa apo raporte personale dhe opozitare, por Komisioni Evropian në raportin e vet shumë shpesh i tregon të vërtetën popullit të vendeve të caktuara, ndryshe prej qeverive të atyshme.

II
Vlerësimi negativ i Komisionit Evropian për gjendjen në sektorin e Sundimit të Ligjit në Kosovë, në fakt vjen pak javë pas raporteve të Misionit të OSBE-së në Kosovë dhe atij të Grupit Ndëkombëtar të Krizave. Të tri këto raporte kanë një emërues të përbashkët e që fatkeqësisht është shqetësues për shtetin dhe shoqërinë kosovare. Në këto raporte vërehet qartë mungesa e vullnetit përkatësisht strategjisë dhe qasjes së duhur për luftimin e krimit të organizuar; rritja e madhe e korrupsionit; dhe mos-aftësia e Kosovës në demokratizimin e mirëfilltë të shoqërisë në përgjithësi. Të gjitha këto elemente së bashku dëshmojnë për një gjendje të mjerueshme sa i përket realizimin të interesave, aspiratës dhe qëllimit të qytetarëve të Kosovës për krijimin e një shoqërie demokratike, të bazuar në sundimin e ligjit, luftën kundër krimit të organizuar e korrupsionit, ndarjen e pushteteve, respektimin e të drejtave të njeriut, qeverisjen e mirë, promovimin e mundësive të barabarta, si dhe lirinë e fjalës dhe mediave. Për më tepër, shqetësimi bëhet edhe më i madh kur merret parasysh fakti se një gjendje e këtillë është konstatuar në kohën kur kanë kaluar mbi nëntë vjet pas luftës në Kosovë.

III
Varianti më i keq i bërjes së politikës shtetërore në Kosovë, pa dyshim, është ai që zhgënjen bashkësinë demokratike ndërkombëtare, e cila ka kontribut dhe vlerë të çmueshme në çlirimin e Kosovës, shpëtimin e popullatës së këtushme dhe pavarësimin e vendit. Po ashtu, është pikërisht bashkësia e vendeve demokratike Perëndimore ndihmuesja më e madhe e popullit të Kosovës në modernizimin e tij dhe hapjen e perspektivës për të rinjtë, edukimin dhe ekonominë kosovare. Prandaj, edhe në këtë rast mund të konkludohet se Kosova nuk është duke zhvilluar variantin më të mirë të politikë-bërjes në aspektin e zgjerimit të mundësive dhe perspektivës për qytetarët e vendit. Përndryshe, si mund të shpjegohen të metat e mëdha të evidentuara në raportet e këtyre muajve dhe sidomos në raportin e fundit të Komisionit Evropian? Qytetarët e Kosovës kanë nevojë të dinë qartë përse vendi i tyre nuk ka arritur ende të zhvillojë madje as qasjen themelore të duhur për të luftuar dukuritë negative në Kosovë. Jo vetëm se rrezikon integrimet evropiane një trend i tillë, por mbi të gjitha e ardhmja vihet në pikëpyetje edhe për zhvillimin e jetës dhe qëndrueshmërinë e shtetit.

IV
Vula për zhvillimin e shtetit dhe shoqërisë kosovare është në duart e vet kosovarëve dhe elitës politike të vendit. Porse, raporti i fundit i Komisionit Evropian evidentoi qartë se Kosova ka bërë progresin më të ulët ndër të gjitha vendet e Ballkanit. Vetëm nëse kjo fjali analizohet, atëherë shqetësimi ngritet në përmasa të tmerrshme. Ballkani është rajoni me demokracinë më të pazhvilluar në kontinentin evropian dhe si i tillë është super-i njohur për krim të organizuar, korrupsion dhe dukuri tjera negative. Për më tepër, Kosova tashmë del se prin për të keq në një rajon të këtillë. Kjo ngrit pyetjen se nga po shkon shoqëria kosovare? Ata që nuk hezitojnë të dalin para opinionit dhe të krekosen për çkado që i bie ndërmend e që mund t’u sjell vota, duhet të qartësojnë tashmë pozicionin e tyre se nga duan ta çojnë shoqërinë dhe shtetin e Kosovës. Ekziston rreziku real për një rrokullisje të pandalshme të mbrapshtë, prandaj reagimi duhet të jetë i shpejtë dhe energjik. Ky rrezik do të vazhdojë të rritet sa herë që raportet profesionale evidentojnë një situatë të këtillë. Vullneti i qytetarëve për të ndërtuar një shoqëri demokratike dhe lidere për demokraci në Ballkan është duke u rrezikuar dukshëm.

Botuar në “Zëri”, më 3 nëntor 2008, fq. 10