Loja pa fitues
Të integruar me identitet
Me shqiptarët e Turqisë të ngelet qejfi të qëndrosh gjatë. Tregimet për historitë e tyre familjare janë rrënqethëse dhe të dhimbshme. Megjithatë, për mburrje është niveli i tashëm i integrimit të tyre në shoqërinë turke. Ka gjeneralë ushtrie, oficerë policie, deputetë e kryetarë komunash që janë shqiptarë. Kush e di, ndoshta ajo që ndodhi në SHBA me Obamën mund të përsëritet në Turqi. Një ditë, ndoshta, një ‘arnaut’ (shqiptar) mund të bëhet ‘başbakan’ (kryeministër)
Shkruan: Burim Ramadani
I
Bajram Bej ka ndarë mendjen rreth asaj që beson se është e ardhmja e qytetit dhe bashkësisë të cilës i përket. Si arkitekt i diplomuar, ai flet dy gjuhët kryesore të popullarizuara në rrethin e tij, dhe ka vendosur të punojë në krah të shefit të tij aktual për të mirën e bashkë-qytetarëve të tij. Musteqosh siç e do tradita në vendin ku jeton, si shumica e bashkë-qytetarëve të tij (gjë kjo identifikuese për shtetin e fortë e të madh të tyre), Bajram Bej është personi i dytë në hierarkinë institucionale të popullatës së atyshme 1.2 milionëshe brenda qytetit. I shkolluar për aktitekturë dhe i pasionuar për arkitekturën e vjetër të qytetit të tij të famshëm për trashëgiminë historike, dora e tij ndjehet në ndërhyrjet e forta për rregullimin e pjesës urbane, që tash për tash mund të quhet një koas urbanistik. Ai mendon se brenda një kohe të shkurtër, kjo gjendje nuk do të mbetet e tillë. Deri më tash janë bërë intervenime të guximshme për të krijuar parqe të mrekullueshme, sheshe madhështore dhe liruar hapësirën e dukjes së objekteve të vjetra me rëndësi të posaçme historike. Nuk e ka ndërmend të ndalet në këtë rrugë, sikurse nuk ndalet së pohuari që është shqiptar. Ai është një ndër shqiptarët të integruar të Turqisë.
Bajram Bej ka ndarë mendjen rreth asaj që beson se është e ardhmja e qytetit dhe bashkësisë të cilës i përket. Si arkitekt i diplomuar, ai flet dy gjuhët kryesore të popullarizuara në rrethin e tij, dhe ka vendosur të punojë në krah të shefit të tij aktual për të mirën e bashkë-qytetarëve të tij. Musteqosh siç e do tradita në vendin ku jeton, si shumica e bashkë-qytetarëve të tij (gjë kjo identifikuese për shtetin e fortë e të madh të tyre), Bajram Bej është personi i dytë në hierarkinë institucionale të popullatës së atyshme 1.2 milionëshe brenda qytetit. I shkolluar për aktitekturë dhe i pasionuar për arkitekturën e vjetër të qytetit të tij të famshëm për trashëgiminë historike, dora e tij ndjehet në ndërhyrjet e forta për rregullimin e pjesës urbane, që tash për tash mund të quhet një koas urbanistik. Ai mendon se brenda një kohe të shkurtër, kjo gjendje nuk do të mbetet e tillë. Deri më tash janë bërë intervenime të guximshme për të krijuar parqe të mrekullueshme, sheshe madhështore dhe liruar hapësirën e dukjes së objekteve të vjetra me rëndësi të posaçme historike. Nuk e ka ndërmend të ndalet në këtë rrugë, sikurse nuk ndalet së pohuari që është shqiptar. Ai është një ndër shqiptarët të integruar të Turqisë.
II
Vetëm në qytetin e Bursës në Perëndim të Turqisë jetojnë mbi 600 mijë shqiptarë, që do të thotë më shumë shqiptarë se sa jetojnë në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinën. Bursa ka rreth 2.5 milionë banorë dhe 22 komuna. Osmangazi është komuna më e madhe e këtij qyteti me rreth 1.2 milionë banorë dhe Bajram Bej është nënkryetar komune. Diçka më pak se gjysma e popullatës së atyshme janë shqiptarë. Të lindur në tokat shqiptare apo në Turqi, ata kanë ruajtur për mrekulli gjuhën, traditat, pjesë të kujtesës kolektive, si dhe dashurinë për vëllezërit e gjakut. “Unë jam arnaut. Jemi shumë arnautë k’tu”. Ky është formulimi i parë që mund të dëgjosh pothuaj prej secilit shqiptar që takon për herë të parë në Turqi. Ata nuk janë qytetarë të dorës së dytë, sikurse që nuk janë komunitet pa fuqi ndikuese apo vendim-marrëse. Kjo të paktën, por jo vetëm, për komunën e Osmangazit dhe qytetit të Bursës, ku përbëjnë një përqindje vërtetë të dukshme të popullatës. Ata janë të mirënjohur për përkatësinë e tyre etnike, duke bërë kështu që edhe turqit etnik të respektojnë këtë. Madje, nuk mungojnë turq të tillë që kanë mësuar disa fjalë në gjuhën shqipe, të paktën sa për të mirëpritur mysafirët me “A je, si je?”.
Vetëm në qytetin e Bursës në Perëndim të Turqisë jetojnë mbi 600 mijë shqiptarë, që do të thotë më shumë shqiptarë se sa jetojnë në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinën. Bursa ka rreth 2.5 milionë banorë dhe 22 komuna. Osmangazi është komuna më e madhe e këtij qyteti me rreth 1.2 milionë banorë dhe Bajram Bej është nënkryetar komune. Diçka më pak se gjysma e popullatës së atyshme janë shqiptarë. Të lindur në tokat shqiptare apo në Turqi, ata kanë ruajtur për mrekulli gjuhën, traditat, pjesë të kujtesës kolektive, si dhe dashurinë për vëllezërit e gjakut. “Unë jam arnaut. Jemi shumë arnautë k’tu”. Ky është formulimi i parë që mund të dëgjosh pothuaj prej secilit shqiptar që takon për herë të parë në Turqi. Ata nuk janë qytetarë të dorës së dytë, sikurse që nuk janë komunitet pa fuqi ndikuese apo vendim-marrëse. Kjo të paktën, por jo vetëm, për komunën e Osmangazit dhe qytetit të Bursës, ku përbëjnë një përqindje vërtetë të dukshme të popullatës. Ata janë të mirënjohur për përkatësinë e tyre etnike, duke bërë kështu që edhe turqit etnik të respektojnë këtë. Madje, nuk mungojnë turq të tillë që kanë mësuar disa fjalë në gjuhën shqipe, të paktën sa për të mirëpritur mysafirët me “A je, si je?”.
III
Bashkë me kujtesën për vuajtjet që i kanë ndjekur gjyshërit e tyre në kohën kur kanë lënë tokat e veta për të emigruar dhunshëm në Turqi, ndjenjat e tyre për dashurinë ndaj përkatësisë së gjakut janë ende të fuqishme dhe të palëkundura. Shqiptarët e Turqisë janë një komunitet me të cilët të ngelet qejfi të qëndrosh gjatë. Tregimet për historitë e tyre familjare janë vërtetë rrënqethëse dhe të dhimbshme. Megjithatë, për mburrje është niveli i tashëm i arsimimit dhe integrimit të tyre në shoqërinë turke. Sidoqoftë, s’ke se si të mos emocionohesh kur të flasin për gjyshërit e tyre që kanë qarë për çdo të ditë veç e veç të përmalluar për tokën dhe të afërmit në tokat shqiptare. Ata pothuaj të gjithë kanë vdekur pa u kthyer më asnjëherë në tokën ku kanë lindur, qoftë në Kosovë, Kosovë Lindore apo Maqedoni. Vetëm nipërit e tyre (tash në të gjashtëdhjetat) kanë realizuar ëndrrën e gjyshërve, duke ardhur në tokat e të parëve dhe gjetur farefisin e të afërmit me të cilët kishin shkëputur plotësisht lidhjet për afër 100 vjet. Për më tepër, ata vazhdojnë të ndihmojnë vëllezërit e gjakut, që kanë dalë të shkatërruar nga lufta me të njëjtin armik prej të cilit rreth një shekull më parë kishin ikur gjyshërit e tyre.
Bashkë me kujtesën për vuajtjet që i kanë ndjekur gjyshërit e tyre në kohën kur kanë lënë tokat e veta për të emigruar dhunshëm në Turqi, ndjenjat e tyre për dashurinë ndaj përkatësisë së gjakut janë ende të fuqishme dhe të palëkundura. Shqiptarët e Turqisë janë një komunitet me të cilët të ngelet qejfi të qëndrosh gjatë. Tregimet për historitë e tyre familjare janë vërtetë rrënqethëse dhe të dhimbshme. Megjithatë, për mburrje është niveli i tashëm i arsimimit dhe integrimit të tyre në shoqërinë turke. Sidoqoftë, s’ke se si të mos emocionohesh kur të flasin për gjyshërit e tyre që kanë qarë për çdo të ditë veç e veç të përmalluar për tokën dhe të afërmit në tokat shqiptare. Ata pothuaj të gjithë kanë vdekur pa u kthyer më asnjëherë në tokën ku kanë lindur, qoftë në Kosovë, Kosovë Lindore apo Maqedoni. Vetëm nipërit e tyre (tash në të gjashtëdhjetat) kanë realizuar ëndrrën e gjyshërve, duke ardhur në tokat e të parëve dhe gjetur farefisin e të afërmit me të cilët kishin shkëputur plotësisht lidhjet për afër 100 vjet. Për më tepër, ata vazhdojnë të ndihmojnë vëllezërit e gjakut, që kanë dalë të shkatërruar nga lufta me të njëjtin armik prej të cilit rreth një shekull më parë kishin ikur gjyshërit e tyre.
IV
Vëmendja që shqiptarët e Turqisë i kushtojnë përkatësisë së tyre etnike nuk i lë të harrojnë assesi gjuhën. Një gegërishte e rëndë në të folur është mburrja e shqiptarëve të atjeshëm. Disa, madje, nuk hezitojnë të shprehin pakënaqësinë për ndryshimet në gjuhën e folur në Kosovë, duke thënë se “nuk p’e folni guhën mirë”. Ruajtja e gjuhës së folur (jo domosdoshmërisht edhe të shkruar) është një prej elementeve më të rëndësishme për ruajtjen e identitetit kolektiv etnik. Duke i bashkëngjitur traditat dhe tendencën për mos-përzierje gjaku, shqiptarët e Turqisë i përkasin asaj që në teoritë e identiteteve quhen ‘grupe etnike’. Termi ‘grup etnik’ i referohet njerëzve që mbeten të vetëdijshëm për prejardhjen e tyre të përbashkët. Në SHBA, afrikano-amerikanët, greko-amerikanët, shqiptaro-amerikanët, polako-amerikanët janë shembuj të ‘grupeve etnike’. Të tillë janë edhe shqiptarët në Turqi. Ata, për dallim nga shqiptarët në Evropë, janë dukshëm të integruar në shoqërinë ku jetojnë. Ka gjeneralë ushtrie, oficerë të lartë policie, deputetë e kryetarë komunash që janë shqiptarë. Kush e di, ndoshta ajo që ndodhi në SHBA me Obamën mund të përsëritet në Turqi. Bajram Bej është vetëm 36 vjeçar. Një Obama shqiptar mund të udhëheq Turqinë. Një ditë, ndoshta, një ‘arnaut’ (shqiptar) mund të bëhet ‘başbakan’ (kryeministër).
Vëmendja që shqiptarët e Turqisë i kushtojnë përkatësisë së tyre etnike nuk i lë të harrojnë assesi gjuhën. Një gegërishte e rëndë në të folur është mburrja e shqiptarëve të atjeshëm. Disa, madje, nuk hezitojnë të shprehin pakënaqësinë për ndryshimet në gjuhën e folur në Kosovë, duke thënë se “nuk p’e folni guhën mirë”. Ruajtja e gjuhës së folur (jo domosdoshmërisht edhe të shkruar) është një prej elementeve më të rëndësishme për ruajtjen e identitetit kolektiv etnik. Duke i bashkëngjitur traditat dhe tendencën për mos-përzierje gjaku, shqiptarët e Turqisë i përkasin asaj që në teoritë e identiteteve quhen ‘grupe etnike’. Termi ‘grup etnik’ i referohet njerëzve që mbeten të vetëdijshëm për prejardhjen e tyre të përbashkët. Në SHBA, afrikano-amerikanët, greko-amerikanët, shqiptaro-amerikanët, polako-amerikanët janë shembuj të ‘grupeve etnike’. Të tillë janë edhe shqiptarët në Turqi. Ata, për dallim nga shqiptarët në Evropë, janë dukshëm të integruar në shoqërinë ku jetojnë. Ka gjeneralë ushtrie, oficerë të lartë policie, deputetë e kryetarë komunash që janë shqiptarë. Kush e di, ndoshta ajo që ndodhi në SHBA me Obamën mund të përsëritet në Turqi. Bajram Bej është vetëm 36 vjeçar. Një Obama shqiptar mund të udhëheq Turqinë. Një ditë, ndoshta, një ‘arnaut’ (shqiptar) mund të bëhet ‘başbakan’ (kryeministër).
Botuar në "Zëri" më 24 nëntor 2008, fq. 9.
No comments:
Post a Comment