Cili është modeli i shtetit tim?

Loja pa fitues

Cili është modeli i shtetit tim?

Cili është shteti i Kosovës? Cili është koncepti mbi të cilin u ndërtua shteti i Kosovës? Çka përfaqëson shteti i ri i Kosovës? Cili është orientimi i tij? Çfarë sistemi ka ndërtuar dhe mëton ta funksionalizojë? Bërja e shteti të Kosovës lidhet drejtpërdrejt me një dokument që quhet Propozimi Gjithëpërfshirës për Statusin e Kosovës, apo “Plani i Ahtisarit”

Shkruan: Burim Ramadani

I
Vetëm një vit pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës, sikurse në aspektin akademik, po ashtu edhe në atë politik dhe qytetar, me të drejtë parashtrohet dhe ngriten pyetje legjitime dhe interesime të rëndësishme mbi atë se: Cili është ky shtet? Cili është koncepti mbi të cilin u ndërtua shteti i Kosovës? Çka përfaqëson shteti i ri i Kosovës? Cili është orientimi i tij? Çfarë sistemi ka ndërtuar dhe mëton ta funksionalizojë? Këto dhe shumë pyetje apo dilema të tjera janë sa të rëndësishme, po aq edhe të domosdoshme për secilin që mundohet të reflektojë për situatën, rrethin, vendin dhe kohën ku jeton. Të tilla pyetje janë ngritur shumë herë në Kosovë, qoftë nga grupe të ngushta, qoftë nga organizime të strukturuara, por edhe nga vëzhgues dhe studiues ndërkombëtarë të interesuar për shtet-ndërtimet dhe zhvillimet politike globale. Kjo sigurisht se është një fushë interesante e studiuesve të ndryshëm të cilët vendosin Kosovën dhe zhvillimet brenda saj asaj që quhet kategoria e shoqërive me përçarje të thella midis komuniteteve apo edhe shoqëri post-konfliktuoze.

II
Bërja e shteti të Kosovës, përkatësisht pavarësimi i vendit një vit më parë lidhet në mënyrë të drejtpërdrejt me një dokument që quhet Propozimi Gjithëpërfshirës për Statusin e Kosovës, të hartuar nga ish-kryendërmjetësi Marti Ahtisari. Ky dokument njihet si “Plani i Ahtisarit”. Të gjithë kemi dëgjuar për Planin e Ahtisarit, Kosova ka kontribuuar në hartimin e tij, shumë e kanë lexuar dhe pak e kanë analizuar këtë Plan. Dhe, kuptueshëm, shpesh ngriten pyetje të rëndësishme: Nga erdhi Plani i Ahtisarit? Çka është ky Plan? Kush e zbuloi? A e bëri Ahtisari nga mendja tij (dhe ekipit të tij) apo nga presionet politike? Apo, Ahtisari mori një model të konsoliduar dhe e përshtati për Kosovë? Këto dhe shumë dilema tjera duhet të qartësohen sa më shumë që është e mundur. Ahtisari nuk ka përmendur asnjëherë ndonjë bazë teorike apo model mbi të cilin e ka ndërtuar Planin e vet, por i takon studiuesve ta identifikojnë këtë. Duke identifikuar këtë model apo bazë teorike, mundësohet automatikisht të shihen edhe pengesat kryesore që mund të shkaktojnë dështimin e një modeli të tillë.

III
Veçanërisht, në këtë grumbull dilemash, moskuptiesh dhe dyshimesh ndaj Planit të Ahtisarit, janë katër pyetje kryesore të cilave kemi nevojë t’i japim shpjegime teorike dhe praktike. Së pari, a paraqesin një eksperiment në Kosovë aranzhmanet e parapara me Planin Ahtisaari? Apo, a janë të provuara në Kosovë politika të tilla? Së dyti, a ekziston ndonjë bazë teorike, e cila mundohet të shpjegojë këso lloj përcaktimesh? A ka raste të ngjashme në pjesë të ndryshme të botës ku janë aplikuar parime të modelit të tillë? Së treti, a mund të funksionojnë, në rastin e Kosovës, aranzhmane dhe institucione të këtilla të vendosura? Dhe, së katërti, por jo më pak e rëndësishmja, a duhet të ketë përcaktim kohor për aplikimin e këtyre parimeve? Sa duhet të jetë kjo kohë, duke ditur se zhvillimet shoqërore dhe politike mund të jenë më të shpejta, konstante apo më të ngadalshme? Çka ndikon në përcaktimet kohore dhe cilat janë mundësitë e reja të rregullimeve shoqërore e politike? Sa kohë nevojitet për të vlerësuar nëse këto parime kanë dështuar apo kanë pasur sukses? Të gjitha këto pyetje dhe dilema na mundojnë të gjithëve sot, edhe pas një viti që kemi shpallur shtetin tonë të pavarur.

IV
Baza e padiskutueshme e Planit të Ahtisarit është një model i demokracisë së ndërtuar mbi ‘pushtet-ndarjen’ ose ‘konsociacionalizmin’. Në këtë lloj demokracie të gjitha grupet (komunitetet në rastin e Kosovës) janë të përfaqësuara në të gjitha nivelet e jetës politike dhe publike, me qëllimin e shmangies së ndjenjës së armiqësisë ndaj shtetit. Obligimet që merr Kosova sipas Planit të Ahtisarit në mënyrë të qartë janë në përputhje me teorinë e konsociacionalizmit, të themeluar nga politologu holandez Arend Lijphart, në vitin 1968. Si model për rregullimin e konflikteve etnike, demokracia konsociacionale është një prej strategjive më shumë demokratike dhe largon çfarëdo përdorimi të dhunës në këtë aspekt. Teoria konsociacionale është duke u bërë një prej teorive më të rëndësishme në botën akademike, e cila merret me tejkalimin e përçarjeve ndërmjet komuniteteve të ndryshme në shoqëritë postkonfliktuoze. Një shoqërie e këtillë, e karakterizuar me ndarje të thella është edhe shoqëria kosovare. Alternativat ndaj kësaj strategjie janë kryesisht më pak demokratike dhe variojnë nga kontrolli hegjemonik deri te federalizmi dhe ndarja. Alternativa të tilla nuk është koha të analizohen, pa parë nëse aranzhmanet e tashme vlerësohen si të dështuara.

Botuar në “Zëri” më 2 mars 2009, fq. 9.

si dhe në “Gazeta Shqip”, Tiranë, më 4 mars 2009, fq. 8.
http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=60001

02 March 2009
Kosovo News

Editorials & Opinion Pieces

· Which is the model of my state? (Zeri, an analysis by Burim Ramadani)



Which is the model of my state? (Zeri, an analysis by Burim Ramadani)

The writer Burim Ramadani [advisor to Minister of Local Governance and Administration, Sadri Ferati] in his essay raises the questions: Which is Kosovo’s state? Which is the concept upon which Kosovo’s state is built? What does the new state of Kosovo represent? What is Kosovo’s orientation?

· Such questions were raised may times in Kosovo, either from closed groups, or organized structures, but also international observers and analysts are also interested to know. This is of course an interesting field for different analysts who place Kosovo and its internal developments in the category which is called societies with deep clashes between communities or even post-conflict societies.
· Kosovo’s independence declared a year ago is directly related with a document that is called the Comprehensive Status Proposal drafted by Marti Ahtisaari. This document is known as the ‘Ahtisaari Plan”. We all heard about it and Kosovo contributed to the drafting of this document and many have read it and few have analyzed it. And therefore it is understandable that questions arise like: Where did this plan come from? What is this plan about? Did Ahtisaari draft this plan as he (and his group) wanted or due to political pressures? Or he took a consolidated model and made it suitable for Kosovo?
· These dilemmas need to be clarified as much as possible writes the author.
· Ahtisaari never mentioned a theoretical basis or model upon which he drafted his plan on Kosovo, it is up to the analysts top to identify this. Identifying these model or theoretical basis, one is automatically enabled to see the main objections that might cause the failure of such a model [plan].
· In this mass of questions, dilemmas, misunderstandings in regards to Ahtisaari’s plan, there are four main questions to which we have to give theoretical and practical explanations.
· First, do arrangements foreseen with Ahtsaari’s plan present an experiment in Kosovo? Or are/were such politics experienced in Kosovo?
· Second, is there a theoretical basis which enables to explain such arrangements? Are there similar situations in different parts of the world where such principles were applied?
· Third, Could such arrangements and such established institutions function in Kosovo?
· Fourth, (last but not least) should there be a time frame for these arrangements to be applied? How much time is needed to see whether these provisions failed or were successful?
· The undisputable basis of Ahtisaari’s plan is a democracy model built upon ‘power-sharing’ or ‘consociationalism’. In such democracy all groups (in Kosovo’s case: all communities) are represented in all levels of the political and public life, with the aim to avoid the feeling of hatred towards the state. The obligations that Kosovo took over from Ahtisaari’s plan are clearly in accordance with the ‘consociationalism’ theory, created by the Dutch political scientist in 1968. As a model to solve ethnic conflicts, the ‘consociationalism’ democracy is one of the most democratic strategies and it abandons any use of violence in this aspect.
· The ‘consociationalism’ theory is becoming one of the most important theories in the academic world, which deals with over-coming the clashes between different communities in post-conflict societies.
· Such a society, characterized with deep clashes is also the Kosovar society.