Loja pa fitues
Kushtetuta dhe mungesa e vullnetit politik
Problemet dhe vështirësitë e tashme që pengojnë zbatimin e Kushtetutës së Republikës kanë të bëjnë kryekëput me mungesën e vullnetit politik. Sikurse në secilin shtet të botës, vullneti politik duhet t’i nënshtrohet dispozitave kushtetuese në fuqi dhe jo anasjelltas, sikurse ndodh në raste të ndryshme në Kosovë. Është papërgjegjësi politike, qytetare dhe kombëtare shkelja e Kushtetutës apo edhe mungesa e vullnetit për ta zbatuar atë
Shkruan: Burim Ramadani
I
Vetëm një vit më parë, deputetët e Kuvendit të Kosovës miratuan dokumentin themelor të shtetit të ri, Kushtetutën e Republikës. Mund të supozohet se në mendjen e secilit prej tyre ka qenë synimi për zbatimin e plotë të këtij dokumenti, derisa në publik kjo është parë me kurreshtje. Në të vërtetë, kurreshtja për mundësinë e zbatimit të Kushtetutës në të gjithë përmbajtjen e saj nuk ka qenë për ndonjë qëllim dashakeq apo fërkim duarsh për zhvillime jo të mira. Por, kanë qenë në realitet dy elemente kryesore për të cilat publiku dhe qytetarët e Kosovës kanë dashur të shohin nëse Kushtetuta do të zbatohet. Së pari, shtrirja e autoritetit kushtetues në tërë territorin e Kosovës, që ishte dhe mbetet një prej sfidave kryesore të shtetit të ri, i cili qysh në fillimet e veta si shtet i pavarur përballet me një problematikë tejet serioze dhe vullnet-kërkuese. Së dyti, respektimi i plotë i Kushtetutës nga vetë miratuesit dhe udhëheqësit e institucioneve të Kosovës, të cilët qysh në kohën kur Kushtetuta ishte duke u draftuar, e kanë pasur të qartë se cila duhet të jetë realisht rruga që duhet të ndjekin saherë që interesat e tyre të ngushta personale apo partiake biejnë ndesh me dispozitat kushtetuese. Këto dy elemente apo fusha interesi dolën të jenë problematike sa i përket mundësisë së zbatimit të plotë të Kushtetutës së Republikës. Dhe po të analizohen thellë pengesat në këtë drejtim, është evident fakti se mungesa e vullnetit politik është vështirësia më e madhe për zbatueshmërinë e Kushtetutës.
Vetëm një vit më parë, deputetët e Kuvendit të Kosovës miratuan dokumentin themelor të shtetit të ri, Kushtetutën e Republikës. Mund të supozohet se në mendjen e secilit prej tyre ka qenë synimi për zbatimin e plotë të këtij dokumenti, derisa në publik kjo është parë me kurreshtje. Në të vërtetë, kurreshtja për mundësinë e zbatimit të Kushtetutës në të gjithë përmbajtjen e saj nuk ka qenë për ndonjë qëllim dashakeq apo fërkim duarsh për zhvillime jo të mira. Por, kanë qenë në realitet dy elemente kryesore për të cilat publiku dhe qytetarët e Kosovës kanë dashur të shohin nëse Kushtetuta do të zbatohet. Së pari, shtrirja e autoritetit kushtetues në tërë territorin e Kosovës, që ishte dhe mbetet një prej sfidave kryesore të shtetit të ri, i cili qysh në fillimet e veta si shtet i pavarur përballet me një problematikë tejet serioze dhe vullnet-kërkuese. Së dyti, respektimi i plotë i Kushtetutës nga vetë miratuesit dhe udhëheqësit e institucioneve të Kosovës, të cilët qysh në kohën kur Kushtetuta ishte duke u draftuar, e kanë pasur të qartë se cila duhet të jetë realisht rruga që duhet të ndjekin saherë që interesat e tyre të ngushta personale apo partiake biejnë ndesh me dispozitat kushtetuese. Këto dy elemente apo fusha interesi dolën të jenë problematike sa i përket mundësisë së zbatimit të plotë të Kushtetutës së Republikës. Dhe po të analizohen thellë pengesat në këtë drejtim, është evident fakti se mungesa e vullnetit politik është vështirësia më e madhe për zbatueshmërinë e Kushtetutës.
II
Bashkë me shpalljen e pavarësisë së Kosovës, vendi filloi të ballafaqohej me një shmangie të madhe të kontrollit shtetëror dhe autoritetit qeverisës në një pjesë të konsiderueshme të territorit. Në fakt, problemi i zbatimit të Kushtetutës së Kosovës në pjesën e veriut të vendit nuk është çështje që kërkon kohë për zgjidhje apo se duhet lënë që zgjidhja të vijë nga koha. Përkundrazi, me kalimin e kohës, gjendja në terren vetëm sa vështirësohet dhe si pasojë e kësaj mundësohet një lloj përshtatshmërie me realitetin. Tashmë më shumë se një vit prej shpalljes së pavarësisë dhe më pak se një vit prej hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Republikës, gjendja në pjesën e veriut është keqësuar dhe dukuritë negative janë zgjeruar në masë të madhe. Krimi i organizuar dhe kontrabanda ka arritur shkallën më të lartë të deritashmë që nga përfundimi i luftës në vitin 1999. Mos-vendosja e pikave doganore apo autoritetit doganor, sikurse edhe mungesa e sundimit të ligjit në atë pjesë të Kosovës, është duke i kushtuar miliona euro Buxhetit të shtetit, si dhe është duke ngritur edhe më tutje ambicien politike nacionaliste të qarqeve të ndryshme të udhëheqjes së komunitetit serb në Kosovë për gjoja mundësinë e ndonjë ri-bisedimi për statusin e asaj pjese. Për më tepër, deri më tash, të paktën nga analistë dhe organizata të ndryshme, janë dhënë në publik edhe opsione për ‘neutralitetin’ e pjesës veriore, që s’do mend se është një opsion fare i papranueshëm, jologjik dhe jofunksional.
Bashkë me shpalljen e pavarësisë së Kosovës, vendi filloi të ballafaqohej me një shmangie të madhe të kontrollit shtetëror dhe autoritetit qeverisës në një pjesë të konsiderueshme të territorit. Në fakt, problemi i zbatimit të Kushtetutës së Kosovës në pjesën e veriut të vendit nuk është çështje që kërkon kohë për zgjidhje apo se duhet lënë që zgjidhja të vijë nga koha. Përkundrazi, me kalimin e kohës, gjendja në terren vetëm sa vështirësohet dhe si pasojë e kësaj mundësohet një lloj përshtatshmërie me realitetin. Tashmë më shumë se një vit prej shpalljes së pavarësisë dhe më pak se një vit prej hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Republikës, gjendja në pjesën e veriut është keqësuar dhe dukuritë negative janë zgjeruar në masë të madhe. Krimi i organizuar dhe kontrabanda ka arritur shkallën më të lartë të deritashmë që nga përfundimi i luftës në vitin 1999. Mos-vendosja e pikave doganore apo autoritetit doganor, sikurse edhe mungesa e sundimit të ligjit në atë pjesë të Kosovës, është duke i kushtuar miliona euro Buxhetit të shtetit, si dhe është duke ngritur edhe më tutje ambicien politike nacionaliste të qarqeve të ndryshme të udhëheqjes së komunitetit serb në Kosovë për gjoja mundësinë e ndonjë ri-bisedimi për statusin e asaj pjese. Për më tepër, deri më tash, të paktën nga analistë dhe organizata të ndryshme, janë dhënë në publik edhe opsione për ‘neutralitetin’ e pjesës veriore, që s’do mend se është një opsion fare i papranueshëm, jologjik dhe jofunksional.
III
Varësia e të gjitha rregullimeve tjera ndaj Kushtetutës së Republikës është një çështje tjetër, e cila në parim as që duhet të merret në diskutim. Është plotësisht e qartë se akti më i lartë i shtetit është Kushtetuta dhe ky dokument në të vërtetë bën ndarjen e pushteteve në të gjitha nivelet e organizimit shtetëror, politik dhe qytetar. Si e tillë, Kushtetuta ka përcaktuar dukshëm, qartë dhe në precizitet të plotë se cilat janë rregullimet për funksionimin normal të vendit. Porse, kjo duket se nuk i është përshtatur një pjese të caktuar të elitës politike vendore, edhe pse ishin vetë ata që kanë marrë pjesë në mënyrë gjithëpërfshirëse në procesin e hartimit të saj. E tillë është situata e zgjedhjeve të përgjithshme në Kosovës, e cila ka përcaktuar nevojën për mbajtjen e tyre pak kohë pas hyrjes së Kushtetutës në fuqi. Shtyrja e zgjedhjeve parlamentare, ashtu sikurse ishte bërë në mënyrë arbitrare, ishte një shkelje evidente e Kushtetutës së Republikës, qysh në javët e para të hyrjes së saj në fuqi. Kjo tek e fundit është sa e dëmshme, po aq e rrezikshme për ndërtimin e një shteti funksional e të orientuar drejt. Shkelje tjera të Kushtetutës dhe kushtetutshmërisë kanë ndodhur gjatë këtyre muajve në vazhdimësi, si në emërimin e shefit të stafit të kryeministrit, po ashtu edhe në dhënien në tenderim të objekteve të ndryshme, siç ishte rasti i Pallatit të Mediave, që më parë ishte refuzuar nga Kuvendi i Kosovës.
Varësia e të gjitha rregullimeve tjera ndaj Kushtetutës së Republikës është një çështje tjetër, e cila në parim as që duhet të merret në diskutim. Është plotësisht e qartë se akti më i lartë i shtetit është Kushtetuta dhe ky dokument në të vërtetë bën ndarjen e pushteteve në të gjitha nivelet e organizimit shtetëror, politik dhe qytetar. Si e tillë, Kushtetuta ka përcaktuar dukshëm, qartë dhe në precizitet të plotë se cilat janë rregullimet për funksionimin normal të vendit. Porse, kjo duket se nuk i është përshtatur një pjese të caktuar të elitës politike vendore, edhe pse ishin vetë ata që kanë marrë pjesë në mënyrë gjithëpërfshirëse në procesin e hartimit të saj. E tillë është situata e zgjedhjeve të përgjithshme në Kosovës, e cila ka përcaktuar nevojën për mbajtjen e tyre pak kohë pas hyrjes së Kushtetutës në fuqi. Shtyrja e zgjedhjeve parlamentare, ashtu sikurse ishte bërë në mënyrë arbitrare, ishte një shkelje evidente e Kushtetutës së Republikës, qysh në javët e para të hyrjes së saj në fuqi. Kjo tek e fundit është sa e dëmshme, po aq e rrezikshme për ndërtimin e një shteti funksional e të orientuar drejt. Shkelje tjera të Kushtetutës dhe kushtetutshmërisë kanë ndodhur gjatë këtyre muajve në vazhdimësi, si në emërimin e shefit të stafit të kryeministrit, po ashtu edhe në dhënien në tenderim të objekteve të ndryshme, siç ishte rasti i Pallatit të Mediave, që më parë ishte refuzuar nga Kuvendi i Kosovës.
IV
Bashkërendimi i vullnetit politik, nevojave dhe obligimeve që ka elita politike, institucionale dhe partiake në Kosovës është një domosdoshmëri e patejkalueshme. Vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet drejtimi i duhur i shtetit të ri dhe më pas të mund të mendohet për një perspektivë të pastër evropiane dhe zhvillim ekonomik. Problemet dhe vështirësitë e tashme që pengojnë zbatimin e Kushtetutës së Republikës kanë të bëjnë kryekëput me mungesën e vullnetit politik. Sikurse në secilin shtet të botës, vullneti politik duhet t’i nënshtrohet dispozitave kushtetuese në fuqi, të cilat po ashtu me vullnet politik dhe qytetar mund të ndërrohen nëse janë të pazbatueshme. Por, derisa nuk ka përcaktim për ndryshimin e Kushtetutës, ajo duhet të zbatohet në plotësinë e saj ashtu siç është e shkruar dhe siç interpretohet nga organet kompetente. Përndryshe, është papërgjegjësi politike, qytetare dhe kombëtare shkelja e Kushtetutës apo edhe mungesa e vullnetit për ta zbatuar atë në mënyrë të plotë dhe të padiskutueshme. Kosova ka vuajtur me vite të tëra dhune, apartheidi dhe lufte për të arritur në një kohë të realizimit të idealit të pavarësisë. Dhe, pas tërë këtyre ngjarjeve, është e papranueshme të mendohet se Kushtetuta nuk është obliguese për udhëheqjen politike institucionale. Në të vërtetë, ajo është jo vetëm obliguese, por edhe më shumë. Ajo është përcaktuese për të ardhmen politike, ekonomike e shoqërore të shtetit.
Bashkërendimi i vullnetit politik, nevojave dhe obligimeve që ka elita politike, institucionale dhe partiake në Kosovës është një domosdoshmëri e patejkalueshme. Vetëm në këtë mënyrë mund të arrihet drejtimi i duhur i shtetit të ri dhe më pas të mund të mendohet për një perspektivë të pastër evropiane dhe zhvillim ekonomik. Problemet dhe vështirësitë e tashme që pengojnë zbatimin e Kushtetutës së Republikës kanë të bëjnë kryekëput me mungesën e vullnetit politik. Sikurse në secilin shtet të botës, vullneti politik duhet t’i nënshtrohet dispozitave kushtetuese në fuqi, të cilat po ashtu me vullnet politik dhe qytetar mund të ndërrohen nëse janë të pazbatueshme. Por, derisa nuk ka përcaktim për ndryshimin e Kushtetutës, ajo duhet të zbatohet në plotësinë e saj ashtu siç është e shkruar dhe siç interpretohet nga organet kompetente. Përndryshe, është papërgjegjësi politike, qytetare dhe kombëtare shkelja e Kushtetutës apo edhe mungesa e vullnetit për ta zbatuar atë në mënyrë të plotë dhe të padiskutueshme. Kosova ka vuajtur me vite të tëra dhune, apartheidi dhe lufte për të arritur në një kohë të realizimit të idealit të pavarësisë. Dhe, pas tërë këtyre ngjarjeve, është e papranueshme të mendohet se Kushtetuta nuk është obliguese për udhëheqjen politike institucionale. Në të vërtetë, ajo është jo vetëm obliguese, por edhe më shumë. Ajo është përcaktuese për të ardhmen politike, ekonomike e shoqërore të shtetit.
Botuar në "Zëri", më 13 prill 2009, fq. 11.
No comments:
Post a Comment