Filloni me ‘akademikët’, përfundoni për akademikët

Memo për rektorin e ri të UP-së

Filloni me ‘akademikët’, përfundoni për akademikët

Ose: Nuk duhet habitur pse profesorë të universitetit janë në atë nivel sa që brenda vetëm 25 fjalive të shkurtra të bëjnë 38 gabime elementare në gjuhën shqipe dhe as pse pretendojnë se Joshua S. Goldstein apo Giovanni Sartori mbetet nën nivelin e njohurive të tyre

Burim Ramadani

Nëse mund të thuhet se një kaptinë e tërë e mjegullisë legale apo edhe e legjitimitetit në Universitetin e Prishtinës është mbyllur me zgjedhjen e rektorit të ri, para këtij të fundit ka mbetur po ajo mjegulli funksionale dhe përmbajtësore që ka pasur universiteti publik deri më tash. Rektori i ri, zgjedhja e të cilit ka plotësuar dhe respektuar rregullat legale, sigurisht se do të ketë punë të mëdha përpara vetes nëse do që të arrijë t’i kthejë këtij universiteti vlerën që së paku përafërsisht duhet ta ketë, në mënyrë që edhe vetë të përfitonte legjitimitetin e liderit të duhur dhe të suksesshëm.
Rektori tashmë duhet të vendos (nëse nuk ka vendosur ende) se cilën qasje të veprimit dhe punës së tij do ta përvetësojë. Pra, nëse do të fillojë aksionet nga lartë-poshtë, apo nga poshtë-lartë. Apo thënë më mirë, nëse do të fillojë të godet në kokë apo në gishta të këmbëve. Do t’i preferoja qasjen e parë, sepse pikërisht kjo ka munguar apo thënë më mirë pothuaj nuk ka ekzistuar fare në këtë universitet që është lodhur me një situatë çfarë ka mbizotëruar deri më tash.
Se çfarë duhet bërë nuk është gjithaq e pakuptueshme dhe e pakapshme. Të fillohet me stafin akademik, me një vlerësim të përgjithshëm të tyre, të njohurive, punës, veprës, rezonimit, aftësive dhe mënyrës së tyre të komunikimit. Kjo duhet përfshirë pa kurrfarë dallimi sikurse ata që janë shkolluar vetëm në Prishtinë, po ashtu edhe ata që janë shkolluar në universitetet e jashtme.
Rektori dhe bashkëpunëtorët e tij nuk do të duhej të habiteshin nëse do të shënonin 38 gabime elementare në gjuhën shqipe brenda vetëm 25 fjalive shumë të shkurtra të një profesori të ri, të shkolluar jashtë dhe me ambicie për t’u pushtetizuar brenda universitetit. Kjo është skandaloze, porse aspak nuk do të duhej të ishte e habitshme duke ditur nivelin që ka brenda ‘shtëpisë’ së tij. Sigurisht se rektori nuk pretendon se ligjërues të tillë nuk ka në universitetin që ka marrë ai përsipër ta udhëheq.
E habitshme do të ishte sikurse ligjërues të tillë do të fuqizoheshin, të merrnin lëvdata, të merrnin detyra shtesë brenda UP-së, me çka do të ndikonte tek ta të vazhdonin pa përmirësim punën me gabime të shumta që kanë bërë deri më tash.
Rektori dhe bashkëpunëtorët e tij nuk do të duhej të habiteshin nëse do të shënonin se një ligjërues i UP-së në asnjë mënyrë nuk pranon të ketë bërë as gabimin më të vogël në vlerësimet e qëndrimet e tija. Nuk do të duhej të habiteshin edhe nëse ligjëruesi në UP mendon se di më shumë se Joshua S. Goldstein edhe se ky i fundit nuk ka njohuri më shumë se ai për Aktin Final të Helsinkit. Nuk do të duhej të habiteshin as, në rastin tjetër, kur ligjëruesi që flet rreth demokracisë thotë se nuk ia vlen as të debatohet për tezat e Giovanni Sartori-t rreth saj.
Në rastin e kundërt, kjo do të nënkuptonte nevojën e bërjes së një ftese drejtuar Goldstein-it për t’i ndjekur disa ligjërata intensive të paktën tri-javëshe në UP për të kuptuar më mirë dokumentet e caktuara, apo që plaku Sartori të mund të shkonte vetëm në bufe të Fakulteteve e jo të nderonte e të nderohej nga UP-ja nëse rastësisht do të kapërcente kah Prishtina.
Mirëpo, kjo nuk është e tëra dhe nuk duhet as pretenduar se rastet e këtilla në UP janë me numër një-shifror. Rektori dhe bashkëpunëtorët e tij nuk do të duhej të habiteshin nëse do të shënonin se ligjërues të tillë janë shkolluar në universitetet e jashtme të një klase më të lartë se vetë UP-ja. Rektori mund dhe duhet ta merr me mend se cila është forma e tyre e komunikimit, e transmetimit të njohurive, përvojave apo thjesht dijes që kanë përfituar. Ajo me dy fjalë është absurde dhe skandaloze.

P.S

Rektor i dashur, ky do të duhej të jetë caku apo koka ku duhet goditur. Mbetet të vendoset nëse UP-ja do të vazhdojë të prodhojë njerëz të diplomuar apo të nxjerrë studiues.

Botuar në "Zëri" më 3 korrik 2006, fq. 12

Mbiemri i pavarësisë

Vështrim

Mbiemri i pavarësisë

Ne duhet dhe duam të ndërtojmë një shtet funksional, një shtet të të gjithë qytetarëve pa kurrfarë dallimi të mundshëm. Në bazë të këtij synimi, sigurisht se na duhet mbështetja, përvoja dhe ndihma konkrete e bashkësisë ndërkombëtare dhe si rrjedhojë duhet të marrim në konsiderim mundësinë e dhënies së një mbiemri statusit politik të vendit tonë

Shkruan: Burim Ramadani


I
Procesi i bisedimeve për statusin e ardhshëm politik të Kosovës, me përmasat e përgatitjeve fillestare të bashkësisë ndërkombëtare, nuk vë në dyshim faktin se brenda një kohe relativisht të shkurtër do të jep rezultat. Qytetarët e Kosovës kanë pritur për mëse gjashtë vjet për momentin e tashëm. Ndërsa komuniteti ndërkombëtar tashmë faktikisht ka pranuar nevojën e tejkalimit të situatës së deritashme. Kjo situatë e pasluftës, me pak fjalë, do të përshkruhej si një kohë e lodhshme, e vështirë, e paksuksessshme, burokratike dhe e tensionit për të gjitha palët.
Megjithë diskutimet e shumta dhe shpeshherë përmbajtësore, deri më tash vërehen tri pozicione. Vullneti dhe pozicioni i qytetarëve të Kosovës për pavarësi të vendit është i qartë dhe i pamohueshëm. Pozicioni i Serbisë është mbetja e Kosovës nën sovranitetin e Unionit Serbi-Mali i Zi. Ndërkaq, vullneti i bashkësisë ndërkombëtare mbetet në përputhje të plotë me të qenit palë e tretë – kompromisi. Në një llogaritje të thjeshtë e të cektë, barazimi i këtij ekuacioni del pavarësia me një ose disa ‘mbiemra’.

II
Mbiemri i pavarësisë së Kosovës do të mund të përcaktohet në bazë të shumë e shumë premisave, si dhe të vetë procesit të bisedimeve për statusin. Deri tash, pavarësisë sonë të ardhshme i janë dhënë mbiemrat – e kushtëzuar, me kusht, pa sovranitet, nën mbikëqyrje. Mirëpo, asnjëri prej këtyre koncepteve nuk është shtjelluar në mënyrë të saktë dhe të gjerë për përmbajtjen dhe mundësinë e funksionalitetit. Ne duhet dhe duam të ndërtojmë një shtet funksional, një shtet të të gjithë qytetarëve pa kurrfarë dallimi të mundshëm. Në bazë të këtij synimi, sigurisht se na duhet mbështetja, përvoja dhe ndihma konkrete e bashkësisë ndërkombëtare dhe si rrjedhojë duhet të marrim në konsiderim mundësinë e dhënies së një mbiemri statusit politik të vendit tonë.
E para dhe e vetmja prapashtesë që do të mund të korporohej pa ndonjë vështirësi proces-penguese në pavarësinë tonë është “pavarësia e kushtëzuar”. Por, çfarë forme duhet të ketë kjo në praktikë? Assesi nuk duhet lejuar dhe pranuar që pavarësia e kushtëzuar të kuptohet si pavarësi me kusht. Ky do të ishte interpretimi më i ngutshëm dhe më banal i një statusi të tillë të përkohshëm, pas pavarësisë së vendit. Debati duhet koncentruar në mundësitë e implementimit të një pavarësie të kushtëzuar dhe në mundësitë e funksionalitetit të saj.

III
Janë dy aspekt të cilat duhet shtjelluar për këtë koncept – aspekti ndërkombëtar (që duket të ketë rëndësi të madhe për ne) dhe ai i brendshëm.
Në aspektin ndërkombëtar, pavarësia e kushtëzuar e Kosovës nuk duhet të vë në dyshim karrigen e Kosovës në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së. Ajo nuk duhet të vë në dyshim aftësinë e Kosovës për të krijuar marrëdhënie ndërkombëtare me shtetet tjera të rajonit e botës si palë e barabartë. Po ashtu, pavarësia e kushtëzuar nuk duhet të vë në dyshim aftësitë e Kosovës për marrëdhënie ekonomike e tregtare me shtetet tjera. Doemos, këtu duhet të futen edhe marrëdhëniet e aspekteve tjera, si ato të fushës së kulturës, sporteve, arteve deri tek fushat humanitare. Kosova, po ashtu, duhet të ketë aftësi të merr obligimet e veta për të gjitha aktet juridike e politike ndërkombëtare.
Në aspektin e brendshëm, pavarësia e kushtëzuar assesi nuk duhet të vë në dyshim formimin e ushtrisë së vendit, policisë kompetencëplote, shërbimit inteligjent dhe mekanizmave të mbrojtjes së përgjithshme. Ky mbiemër i pavarësisë nuk duhet të ndikojë në funksionalitetin e institucioneve vendore, qofshin ato qendrore apo lokale. Kjo lloj pavarësie nuk do të duhet të ndikojë në krijimin e raporteve të mira të ndërsjella mes të gjitha komuniteteve që jetojnë në Kosovë. Përkundrazi, kjo do të mund të nxiste edhe më tutje - qoftë sipas vullnetit, qoftë sipas obligimeve – respektimin e të Drejtave të Njeriut dhe integrimin e brendshëm të të gjitha komuniteteve. Po ashtu, institucionet e Kosovës duhet të jenë kompetencëplote në luftën ndaj korrupsionit (brenda dhe jasht tyre) e krimit të organizuar. Kosova me pavarësi të kushtëzuar doemos duhet të ketë kompetenca të plota në sistemin e saj të drejtësisë.

IV
Pavarësia e kushtëzuar do të duhet të ketë një element shumë të rëndësishëm për funksionalitetit e saj – praninë ushtarake dhe civile të bashkësisë ndërkombëtare. Kjo do të duhej të realizohej në përgjegjësi të organizatave rajonale, siç janë Bashkimi Evropian, NATO-ja dhe OSBE-ja. Derisa prania ushtarake do të mund shihej në mënyrë direkte si kërkesë e qartë e qytetarëve të Kosovës, prania dhe funksionimi i BE-së dhe OSBE-së është e pamohueshme se do të ketë rol të madh dhe vital në organizimin, funksionalitetit dhe përmirësimin e jetës së qytetarëve në të gjitha aspektet.
Prania e BE-së nuk do të kushtëzojë institucionet e vendit në shtrirjen e tyre në territorin e Kosovës. Por, kjo do të mund të sqarojë prapashtesën “e kushtëzuar” në mënyrën më të mirë në raport me minoritetet, veçanërisht me serbët e Kosovës. Kompetencat e BE-së, që në fakt është konsekuenca direkte e prapashtesës “e kushtëzuar”, duhet të mbulojnë në mënyrë të plotë marrëdhëniet mes komuniteteve në Kosovë. BE-ja në këtë fushë duhet të ketë rolin kryesor, qoftë financues, garantues apo edhe monitorues.
Thënë shkurtazi, nuk duhet të shmangim konsiderimin e një mbiemri të tillë të pavarësisë sonë. Ekzaktësisht, nëse kjo do të funksionojë, atëherë pse të mos e kuptojmë si ndihmë për ne dhe institucionet tona. Ndërsa, sa i përket minoritetit serb vlen të thuhet se secili komunitet në rajon do të ishte i kënaqur me faktin se BE-ja do të kujdeset për të drejtat e tyre.

Botuar në "Zëri" më 7 nëntor 2005, fq. 10

Kryeministri që humbi besimin e partisë së tij

Portret i kryeministrit të deritashëm, Bajram Kosumi

Kryeministri që humbi besimin e partisë së tij

Nënkryetari i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) ka udhëhequr Qeverinë e Kosovës për më pak se një vit, prej se ka marrë detyrën në postin kryesor ekzekutiv të vendit. Por, ai nuk arriti të bind partinë të cilës i takon se ka fuqinë, aftësinë dhe angazhimin për të qenë ‘kryeministër i pavarësisë’ së Kosovës

Shkruan: Burim Ramadani

As vetë nuk e ka menduar se karriera e tij politike do të mund të lakohej e të përballej me ndryshime kaq të mëdha brenda një kohe relativisht të shkurtër. Numri dy i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) ka udhëhequr Qeverinë e Kosovës për më pak se një vit, prej se ka marrë detyrën në postin kryesor ekzekutiv të vendit, kur paraardhësi i tij, Ramush Haradinaj, ishte akuzuar nga Tribunali i Hagës. Por, ai nuk arriti të bind partinë të cilës i takon se ka fuqinë, aftësinë dhe angazhimin për të qenë ‘kryeministër i pavarësisë’ së Kosovës. Disa muaj para përmbylljes së procesit të definimit të statusit të Kosovës, Bajram Kosumi nga Tugjeci i Dardanës ka dhënë dje dorëheqje nga detyra e shefit të Ekzekutivit, pas kërkesës së bërë nga vetë AAK-ja.

Dy ditë pat menduar për të pranuar detyrën e kryeministrit

E kishte marrë detyrën me propozimin direkt të ish-kryeministrit Ramush Haradinaj, ndërsa sipas burimeve të gazetës, ai nuk ka qenë i preferuar në atë kohë nga kryetari i ndjerë i Kosovës, Ibrahim Rugova. Më 8 mars të vitit 2005, ish-kryeministri Haradinaj gjatë paraqitjes së tij publike për të lajmëruar dorëheqjen nga ai post për shkak të ngritjes së aktakuzës nga Tribunali i Hagës, pat propozuar që në vend të tij të zgjedhet Bajram Kosumi, nënkryetar i AAK-së dhe atë kohë ministër i Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor.
Në një intervistë dhënë në maj të vitit 2005 për një revistë në Kosovë, Kosumi pat deklaruar se momenti kur është nominuar për të udhëhequr qeverinë ka qenë shumë i vështirë.
“Jam nominuar në rrethana të vështira. Në të njëjtin moment kam marrë dy informata: e para ishte aktakuza ndaj Ramushit, ndërsa tjetra nominimi për kryeministër. Ka qenë vërtetë moment i vështirë. Ramushin, përveç kryeministër dhe kryetar të partisë sime, e kisha mik privat dhe familjar. Andaj, në ato çaste kam ndier dhimbje. As që kam menduar për nominimin tim. Kam menduar se çfarë mund të bëjmë ne që kjo punë të ec sa më mirë, që të ruhet qetësia në Kosovë. Duke e përcjell Ramushin, i kam thënë: “Unë ende nuk kam thënë as po e as jo për kryeministër”. Pastaj kam menduar dy ditë rresht, deri në momentin kur kam vendosur”, pat thënë Kosumi.
Ndërkohë, më 23 mars të vitit të kaluar, Kosumi është zgjedhur në Kuvendin e Kosovës për kryeministër të ri të vendit, duke trashëguar pothuaj komplet përbërjen e qeverisë që kishte udhëhequr Haradinaj. Ai, më pas, ka bërë disa ndryshime në kabinetin e tij, duke lënë kështu një numër të vogël të këshilltarëve që kishte trashëguar nga paraardhësi i tij.
Mirëpo, dinamika e qeverisë së udhëhequr nga Kosumi kishte rënë dukshëm në krahasim me atë të Haradinajt. Edhe ai vetë, në një intervistë në maj 2005, kishte thënë se miqtë e tij e shohin si dembel. “Zakonisht miqtë e mi thonë se jam pak dembel, se përtoj të punoj etj. Është e vërtetë se u kam ikur takimeve, se nuk kam pasur shumë dëshirë të kem takime të shpeshta. Mirëpo, tash po e vërej se ky post është sfidues. Tërë ditën punoj dhe ndodh që t’i kem 15 takime. Më tepër se 12 orë pandërprerë në takime, në lëvizje, andaj vetëm në shtëpi kam kohë të vërej se saj jam lodhur”, pat thënë ai.
Sidoqoftë, angazhimi i filluar nga paraardhësi i tij, sidomos, në implementimin e standardeve kishte pësuar rënie, deri edhe në vlerësim mjaft kritik teknik dhe politik nga UNMIK-u dhe Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Kofi Anan, në fund të vitit të kaluar dhe në fillim të këtij viti.

Popullariteti në rënie

Ndërkohë, raporte të mediave kanë vënë në spikamë një lloj brishtësie në udhëheqjen e qeverisë së vendit, derisa edhe hulumtime të ndryshme të opinionit publik kishin dhënë rezultate zhgënjyese sa i përket popullaritetit të tij, përkatësisht kishin vërejtur një rënie mjaft të madhe të popullaritetit të tij. I pari, prej njerëzve të afërm të tij, që kishte drejtuar akuza të rënda drejt tij dhe disa këshilltarëve të afërt të kryeministrit, ishte zëdhënësi i tij, Daut Dauti, kur më 8 shtator kishte dhënë dorëheqje nga detyra e tij.
Kjo dorëheqje dhe akuzë kishte pasuar pas një skandali të publikuar në mediat kosovare për udhëtimin e shtrenjtë të Kosumit nga Turqia pas pushimit të tij veror. Kosumi pat deklaruar një ditë më vonë se avionin special për t’u kthyer në Prishtinë, që llogaritej të ketë kushtuar rreth 25 mijë euro, ia kishin paguar miqtë e tij, ndërkaq në ditën vijuese kishte bërë të ditur se në fakt bëhej fjalë vetëm për një mik, ministrin e Energjetikës dhe Minierave, Ethem Çekun.
Në anën tjetër, Kosumi si kryeministër është sfiduar edhe nga partia më e madhe në opozitë, Partia Demokratike e Kosovës. Disa anëtarë të qeverisë së tij, përfshirë këtu edhe zëvendësin e tij Adem Salihajn, ishin akuzuar përmes një dosjeje që PDK-ja i kishte dërguar UNMIK-ut për përfshirje në krim të organizuar dhe korrupsion. Megjithatë, Kosumi nuk kishte bërë asnjë ndryshim në qeverinë e tij dhe pat deklaruar se drejtësia duhet të thotë fjalën e vet për këtë.
Mirëpo, Kosumi ka pasur probleme në formulimin e politikave dhe qëndrimeve të qeverisë edhe për faktin se rrjedh prej një partie shumë më të vogël se sa partneri kryesor në koalicion LDK-ja. Gjatë një interviste të paradokohshme për “Zërin”, Kosumi pat deklaruar se për një kryeministër që vjen nga një parti që nuk e ka si e vetme shumicën në Kuvend, gjithmonë është vështirë dhe gjithnjë kërkon një mund më shumë, një angazhim më shumë për t’i harmonizuar qëndrimet në çështjet themelore të organizimeve dhe proceseve. “Edhe për mua do të thotë është njësoj, më është dashur një angazhim i madh për të arritur harmonizimin e qëndrimeve me partnerët tanë në koalicion”, pat thënë ai.
Megjithatë, Kosumi nuk ka paraqitur asnjëherë raport në Kuvend për punën e Qeverisë së udhëhequr prej tij. Raporti i punës së 100 ditëshit të parë, ndonëse ishte paralajmëruar të paraqitej nga vetë Kosumi në Kuvend, është publikuar vetëm në letër rreth 50 ditë më vonë.
Kosumi, ndërkohë, është ftuar nga kryetari i ndjerë, Ibrahim Rugova, të jetë pjesë e Ekipit Negociator të Kosovës për bisedimet rreth statusit të ardhshëm të vendit dhe ka qenë pjesëtar i delegacionit deri dje. Por, Kosumi ka qenë edhe më parë i angazhuar në momentet e rëndësishme të historisë së Kosovës.

Angazhim qysh prej vitit 1981

Në vitin 1981 Bajram Kosumi ka qenë një ndër organizatorët e demonstratave të studentëve, që patën filluar më 11 mars. Si student i vitit të tretë në Degën e Letërsisë të Fakultetit Filologjik, Kosumi, që shokët e kanë thirrur Lami, ishte arrestuar më 26 mars të vitit 1981, për t’u dënuar më pas me 15 vjet burgim. Ai është liruar nga burgu më 28 nëntor të vitit 1991, pasi kishte vuajtur 9 vjet e dy muaj burg, kryesisht në Beograd. Më pas, Kosumi kishte vazhduar të merret aktivisht me politikë, duke punuar si gazetar në të përjavshmen “Zëri” dhe më pas në Partinë Parlamentare të Kosovës (PPK), parti kjo që ka funksionuar deri në vitin 2000, kur është bashkuar me disa parti tjera për ta formuar Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës.
Kosumi, në ndërkohë, pak kohë para dhe gjatë luftës, kishte bashkuar partinë e tij me atë të akademikut Rexhep Qosja, në Lidhja e Bashkuar Demokratike (LBD). Si nënkryetar i kësaj partie, që është shuar pas zgjedhjeve të para lokale të vitit 2000, Kosumi ishte anëtar i delegacionit kosovar në bisedimet që janë mbajtur në Rambuje të Francës, në shkurt-mars 1999.
Menjëherë pas përfundimit të luftës, Bajram Kosumi është emëruar ministër i Informimit në Qeverinë e Përkohshme të Kosovës, të udhëhequr nga tashmë lideri i PDK-së, Hashim Thaçi.
Kryeministri që dha dorëheqje dje, pat thënë më parë se analizat që janë bërë rreth tij kanë paraparë të ardhme të madhe politike. “Disa analiza që janë bërë, para dhe pas luftës, kanë prognozuar për mua të ardhme edhe më të madhe politike. E kam fjalën për një analizë që e ka bërë ICG, 7-8 muaj pas luftës. Në analizë është thënë se kryetari potencial, i ardhshëm i Kosovës, është Bajram Kosumi”, pat thënë në një intervistë të mëhershme. Kurse, ai pat përzgjedhur cilësime të tilla për figurën e tij për t’u lënë vend në kopertinën e librit të fundit “Koncept për mendimin e ri politik”.
Megjithatë, ai kishte thënë në po të njëjtën intervistë se nuk i pëlqen politika.
“Sinqerisht, politika nuk më pëlqen shumë. Më herët aktivitetin tim nuk e kam cilësuar politik, por patriotik. Pas luftës fillon politika e vërtetë. Politika është mision fisnik. Nuk është e vërtetë se politika është e keqe, e poshtër etj. Mund të ketë politikanë të këqij dhe politikanë të mirë. Politika si mision e ka udhëheqjen e një populli, të një shteti ose të një procesi. Ky është mision humanitar, sepse e ndihmon një proces që të ec më lehtë në rrugën e tij. Në këtë aspekt unë e çmoj politikën. Por, ajo që e bën politikën të keqe janë njerëzit të cilët e keqkuptojnë dhe e shfrytëzojnë si vegël për të arritur synimet personale”, pat theksuar ai.
Sidoqoftë, Kosumi ka qenë aktiv dhe mbetet i tillë në politikë. Ai mbetet të ushtrojë mandatin e padorëzuar të deputetit në Kuvendin e Kosovës.


Për çka do të mbahet mend Bajram Kosumi si kryeministër?

Bajram Kosumi është kryeministri i parë që ka ardhur me propozim publik të një kryeministri në dorëheqje, kryeministri i parë që ka ushtruar më parë edhe detyrën e ministrit, kryeministri i parë që ka qenë i burgosur politik, kryeministri i parë që del nga gjenerata e studentëve organizatorë të demonstratave të vitit 1981, kryeministër që nuk lëshoi edhe mandatin e deputetit, kryeministër gjatë kohës kur janë hapur bisedimet për statusin e ardhshëm të Kosovës, kryeministër kur vendi ka mbetur për disa ditë pa kryetar pas vdekjes së kryetarit Rugova, kryeministri i parë që është takuar jozyrtarisht me kryetarin e Serbisë, Boris Tadiq në Londër, kryeministri i parë ka marrë pjesë në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së, kryeministri i parë që është detyruar të jap dorëheqje para skadimit të mandatit të tij.


Botuar në “Zëri”, më 2 mars 2006, fq. 4 dhe 5

Futbolli si luftë moderne

Finalja e kampionatit botëror dhe “qytetari evropian”

Futbolli si luftë moderne

Loja e futbollit jo rrallë herë ka nxitur ndjenjat nacionaliste. Kjo ndodhi edhe të dielën në kampin e KFOR-it në Prishtinë. Francezët dhe italianët, të dy palët ‘qytetarë evropianë’ që nga fillimi i nismës për bashkimin e Evropës, u dhanë rëndësi primare theksimit të përkatësisë së tyre nacionale ndaj njëri-tjetrit. Ushtarët e një embleme (NATO) u ndanë në “Ne” dhe “Ata”

Përparim Isufi & Burim Ramadani

Është pak minuta para orës 20 dhe Filip Somer tashmë ka fikur kompjuterin e tij. Jashtë bën pak vranët, terri nuk ka rënë ende dhe ushtarët enden shkujdesshëm pa ditur ku të ndalin për ta parë meçin historik, përballjen e e gjigantëve. Somer është aty. Për një çast ai duket të ketë harruar se jashtë, në patrullime mijëra ushtarë janë nën komandën e tij. Ka vënë nën sqetull fanelën franceze dhe në dorë mban flamurin trekolor. Pak dert pse veshur e mban uniformën. Pak dhembje ndjen ato çaste edhe për gradën e gjeneralit. Pak minuta më vonë të gjitha do t’i hedhë në ujë. Hyn brenda në bar-in ku shërbehen ushtarët francezë dhe sa çel e mbyll sytë del jashtë me imazh tjetër. Është kapiten. Ka veshur fanelën me numrin 10 në shpinë dhe mbi numër emrin magjik për Francën moderne “Zidane”, atë që pa dyshim sot mund t’u bëjë konkurrencë edhe Napoleonit, Sharl de Golit... e le më Zhak Shirakut fytyra e të cilit, kur shfaqet në ekranin televiziv, nuk ngjall as të 100-tën ndjenjë emocione si në rastin kur Zinedin Zidan e shqelmon topin apo i bën të humbur kundërshtarët me driblimet e tij.

“Koka magjike” dhe “koka tragjike”

“Ejani! Mos më lini vetëm!”. Ky është apeli që zëvendëskomandanti i KFOR-it, Filip Somer u bën ushtarëve të tij në përpjekjen e tij për të shkuar 50 metra larg, aty ku tashmë ushtarët italianë kanë rregulluar skenografinë dhe presin fillimin e ndeshjes. Krejt si në fushë futbolli, Somer dhe Di Napoli shkëmbejnë flamujt e shteteve të tyre. Ndahen pak anash dhe i pari nxjerr celularin nga xhepi për t’i telefonuar boss-it të tij, një gjenerali tjetër italian (Gjyzepe Valoto) të cilin, për dallim nga ta, e ka përcjellë fati ta përjetojë emocionin e finales në vendlindje.
Zidan, sido që të jetë, ka kokën e cila bën historinë. Tetë vite më parë, koka e tij ka shënuar dy golat të cilat i sollën Francës titullin e parë botëror në Stade de France. Ky është episodi i “kokës magjike”. Tjetri i përket “kokës tragjike” të Zidanit. Tetë vite pasi ishte gjetur mirë afër portës së Brazilit, koka e Zidanit hyn në histori për të keq. Siril Patry, rreshter francez që shërben në KFOR, mendon se largimi i Zidanit ka bërë që morali i francezëve në fushë të bie dhe penalltitë e tyre të ekzekutohen veç sa për ta përmbushur një obligim. Një frymëzues i “gjelave” edhe po të donte nuk mund të zgjidhte mënyrë më të hidhur për t’i dhënë fund karrierës.
Duket të ketë qenë një marrëveshje interne e KFOR-it, e bërë me vend, që vendi i tretë në kampionat të shërbejë përderisa ushtarë të shteteve finaliste të argëtohen duke shikuar ndeshjen nëpër bar-et e bazës ushtarake në periferi të Prishtinës. Të dielën në mbrëmje, ushtarët gjermanë kanë pjekur mish dhe u kanë shërbyer italianëve dhe francezëve.
Zymtësia është ajo që i bashkon pamjet në fytyrat e Fabien Bartezit në Berlin dhe të Siril Patryt në kodrën mbi Prishtinë ku ai i shërben shtetit të tij në misionin paqeruajtës. Përderisa i pari ka mbetur për një kohë i mbështetur për shtyllën e portës, i dyti, krejt i zbehur, shikonte në inat kolegët e tij italianë duke valëvitur flamujt kombëtarë atëherë kur gjithçka ishte kryer, Fabio Groso kishte shënuar dhe Italia për herë të katërt qe shpallur kampion bote në sportin më të popullarizuar në botë.
“Ne kemi dominuar lojën, por kështu e ka futbolli. Pas largimit të Zidanit morali i francezëve ra ndjeshëm. Ne i kishim aksionet më të mira. Jam shumë i mërzitshëm. Zemra po më qan”, thoshte Siril.
E në kampin tjetër, gëzim i pafund. Është një gjeneral që u jep shpirt ushtarëve të tij, sado që ata kanë pak nevojë për t’u frymëzuar nga Prishtina, sepse këtë frymëzim e marrin përmes pamjeve televizive që u vijnë nga Berlini, zërave emocionues të komentatorëve në RaiUno dhe gëzimeve të idhujve të tyre në fushën e gjelbër pas përfundimit të ndeshjes. Të gjithë janë në delir, kanë mbetur pa frymë nga stresi që u kanë sjellur 120 minutat që i lanë pas. Për frymëzuesin Di Napoli, të pushtuar nga atmosfera, nuk bën ndonjë dallim ta festosh titullin e kampionit në shtëpi pranë familjes, apo në një mision paqeruajtës, shumë kilometra larg shtetit. “Larg familjes? E gjithë kjo është familja ime”, është përgjigja automatike e gjeneralit mustaqesh.

Italianët nuk ia kanë harruar Trezegesë golin e vitit 2000

“Sa mirë që lojën e Francës e humbi David Trezege, pikërisht ai para gjashtë vjetësh na ka dhënë golin vendimtar në Kampionatin Evropian të vitit 2000 dhe tash jam shumë i gëzuar që ai e humbi penalltinë”. Gjenerali italian Di Napoli nuk ia ka harruar e as falur sulmuesit francez Trezege golin në vitin 2000 me të cilin i pat shkaktuar humbje Italisë më finale të Kampionatit Evropian. Madje, gjenerali musteqosh që udhëhiqte tifozët ushtarakë italianë në kampin e Shtabit Qendror të KFOR-it në Prishtinë, tërë kohën mbante flamurin kombëtar rreth qafës dhe në fund u shpreh se Italia është më e mirë se Franca në futboll dhe se e ka merituar plotësisht kupën botërore.
Ai ka marrë urimet nga pala kundërshtare, përkatësisht nga gjenerali francez Somer menjëherë pas përfundimit të penalltive me anë të të cilave Italia u shpall për të katërtën herë në histori kampione e botës në sportin më të popullarizuar në glob.
Italianët nuk kanë ndonjë dallim nga ‘nxehtësia’ e ballkanasve dhe për këtë do të mund të bindej secili që ka pasur rastin të sheh ndeshjen finale të Kampionatit Botëror “Gjermania 2006” në kampin e Shtabit Qendror të KFOR-it në Prishtinë. Të nxehur jashtë mase, të veshur me ndërresa të kombëtares së tyre në futboll që i mbanin mbi uniformat e tyre ushtarake, duke pirë birra, duke brohoritur pothuaj 130 minuta pa ndalur, duke valëvitur flamujt kombëtarë të Italisë, ushtarët italianë kanë ndjekur dhe në fund festuar fitoren e përfaqësues së tyre derisa rrinin në ndërtesën e drunjtë “Casa Italia” (Shtëpia Italia).
Vetëm 100 metra larg tyre, ushtarët francezë të KFOR-it ndiqnin ndeshjen dhe bënin tifo për të adhuruarit e tyre. Edhe këta me ndërresa të përfaqësues së tyre, me flamuj, me birra. Të udhëhequr nga zëvendës komandanti i përgjithshëm i KFOR-it, Filip Somer, një gjeneral francez, ushtarët e ardhur nga Franca në mision në Kosovë bënin tifo shumë më të qetë dhe më të përmbajtur në krahasim me italianët.
Gjithsesi, ndjenjat nacionaliste të të dy palëve mund të vëreheshin pothuaj në çdo element. Dy palët shikonin ndeshjen në kanalet televizive të vendeve të tyre, shanin lojtarët kundërshtarë sa herë që ata ndërhynin në mënyrë të ashpër, ndërsa rrinin të qetë dhe të pazë kur të adhuruarit e tyre gabonin.

“Ne” dhe “Të tjerët”

Loja e futbollit jo rrallë herë ka nxitur ndjenjat nacionaliste. Kjo ndodhi edhe të dielën në kampin e KFOR-it në Prishtinë. Francezët dhe italianët, të dy palët ‘qytetarë evropianë’ që nga fillimi i nismës për bashkimin e Evropës, u dhanë rëndësi primare theksimit të përkatësisë së tyre nacionale ndaj njëri-tjetrit.
Ushtarët ‘evropianë’ në Kosovë shumë lehtë u ndanë në “Ne” dhe “Ata”. Francezët ndaleshin dhe dëgjonin brohorimat e italianëve, duke thënë dëgjoni “Ata”, derisa italianët bënin po të njëjtën gjë, duke thënë “Ata”.
Megjithë investimet në një kapacitet të lartë human e financiar që Franca dhe Italia, sikurse edhe vendet tjera evropiane, kanë bërë në ndërtimin e një identiteti të përbashkët të shteteve anëtare të Bashkimit Evropian, rastet e tilla sikurse ndeshjet e futbollit ri-nxisin ndarjet në “Ne” dhe “Të tjerët”. Të dyja palët i dhanë rëndësi të dielën gjuhës, traditës, historisë dhe organizatës të quajtur shtet të tyre, derisa kishin lënë mënjanë të paktën disa prej përkatësive të tyre të përbashkëta, siç është religjioni apo evropianizmi.
Tek e fundit, autorë me famë botërore kanë vënë re se raste të tilla kanë ndodhur edhe më herët dhe pohojnë se kjo është vështirë për t’u tejkaluar. Sikurse që thotë edhe studiuesi Jorg Shtajner, fatkeqësisht në Evropë ndeshjet ndërkombëtare të futbollit shumë herë kalojnë përtej afirmimit të identitetit nacional dhe keqësohen në një fanatizëm nacionalist, sikurse ka qenë rasti i ndeshjes midis Anglisë dhe Irlandës në shkurt të vitit 1995. Shembull i tillë është vërejtur edhe në vitin 1996, kur në gjysmë finale të Kampionatit Evropian të futbollit janë ndeshur Anglia dhe Gjermania. Në atë kohë, mediat më të njohura të Anglisë e kanë prezantuar ndeshjen si një “Përsëritje e Luftës së Dytë Botërore”.
Pothuaj e njëjta gjë ka ndodhur edhe gjatë këtij kampionati botëror. Anglezët kanë humbur nga portugezët në çerek-finale, ndërsa menjëherë qytetarët anglezë reaguan me ndjenjë nacionaliste. Sigurisht se nuk pritej dhe nuk do të mund të ndodhte që anglezët t’i shpallnin luftë portugezëve, por ata deklaruar atë që kishin mundësi më të lehta ta bënin. Anglezët thanë thjesht: “Nuk do të kalojmë pushimet në bregdetin e Portugalisë”.

Botuar në “Zëri” më 11 qershor, fq. 5. Artikulli është refleksion i finales Itali-Francë të cilën autorët e kanë përcjellë në shoqëri të ushtarëve italianë dhe francezë të KFOR-it. Autorët janë gazetarë të së përditshmes “Zëri” në Prishtinë

Kosovo Albanians cautiously optimistic about the future

http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2006/12/11/feature-02

Kosovo's Albanians -- the province's majority population -- differ in their views of what the final status of Kosovo will be. Some feel certain that Kosovo will soon become an internationally recognised sovereign state, while others are not sure how or when this will happen. However, all agree on one thing: the province cannot remain under Serbian authority.
"I don't know what kind of independence there will be, but I am sure that Kosovo is on a good track," University of Pristina economics student Afrim Kabashi says, adding that unity among Kosovo's leaders is crucial. "I am not saying that they aren't united, but they should be closer to each other," he says.
A fellow student, Ard Matoshi, urges Kosovo's people to be patient as the status issue is resolved. "I am angry with the delay of the process, but when I remember what kind of progress has been achieved during past years in Kosovo, I think we don't have a reason to be pessimistic and intolerant," Matoshi says.
According to Zijadin Gashi, a journalist with the daily newspaper Zeri, the public is alarmed by the apparent hesistancy and disagreement among Contact Group members. These delays are "the main factor that is creating suspicions and turmoil",Gashi believes, adding however that the long-term picture provides reason for optimism. "Kosovo is oriented towards the EU. I think that over the next several years, we will fulfil all the criteria for being a member of the Union," he says.

Burim Ramadani, of the University of Pristina, thinks there can only be one outcome of the status process, despite the delays. "We are at the end of a quite long process of negotiations and transition. I think that the status settlement is going to be fully based on the people's political will -- no doubt, everyone knows this will is for Kosovo independence," he says.
Ramadani is confident that Kosovo will be a "consociation state" -- with the minority communities granted the necessary rights to represent their interests and their goals. "As consociation theory says, a large scale of decentralisation, community rights, constitutional design and the electoral system will guarantee that minorities, in particular Kosovo Serbs, will have power within the political structure of Kosovo."
However, status will not solve all of the province's long-term challenges. "Kosovars are going to have to face real problems," Ramadani said. "The large level of corruption could be the most dangerous thing in post-status Kosovo, as well as organised crime."

Bekim Ukaj, a law student, believes democratic institutions, a good justice system and economic growth are the keys to a brighter future for Kosovo. "These are necessary parameters for a well-functioning state," he says.
Some -- particularly the unemployed -- are sceptical that things will change for the better. Since 1999, says Smajl Sinani, he has been hearing pledges of independence and economic development. "The leaders promised us that we will have enough work places and the integration process will help to work not only in Kosovo, but also abroad," Sinani says.
His wife wants their family to leave and work outside the province. "I will work anywhere -- we have five children, who many times have had nothing to eat," she says.
Kosovo is a province in southern Serbia which has been under UN administration since 1999. While Serbia's nominal sovereignty is recognized by the international community, in practice Serbian governance in the province is virtually non-existent. The province is governed by UNMIK and the local Provisional Institutions of Self-Government, with security provided by the NATO-led Kosovo Force (KFOR).
---------

In the first of two articles concerning expectations about Kosovo's future, SETimes correspondent Blerta Foniqi-Kabashi discusses status and other issues with members of the ethnic Albanian majority.
By Blerta Foniqi–Kabashi for Southeast European Times in Pristina – 11/12/06

Si u mbyllën në zhveshtore të Sallës së Kuqe udhëheqja e LDK-së dhe e institucioneve?

Reportazh ekskluziv

Si u mbyllën në zhveshtore të Sallës së Kuqe udhëheqja e LDK-së dhe e institucioneve?

Si reaguan pjesëtarët e sigurimit të presidentit Fatmir Sejdiu me të filluar përleshja në sallë? Si u vendosën zyrtarët më të lartë të LDK-së dhe institucioneve në zhveshtore të Sallës së Kuqe? Cilët zyrtarë të lartë të partisë ishin aty? Kush shqetësohej dhe kush relaksonte atmosferën e zymtë në zhveshtore? Cilit zyrtar i dolën lotët? Çfarë temash bisedoheshin aty?

Burim Ramadani

Me të filluar përleshja në Sallën e Kuqe të Pallatit të Rinisë ku mbahej Kuvendi i Gjashtë Zgjedhor i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), zyrtarët më të lartë të partisë dhe njëherit të institucioneve të vendit janë futur në njërën prej zhveshtoreve të kësaj salle. Për mbi 20 minuta, zyrtarët e lartë të partisë kanë qëndruar aty nën tymin e duhanit dhe duke biseduar për atë se çka ndodhi dhe si duhet të veprohet më tej. Nuk kanë munguar edhe lotët, porse nuk munguan as qeshjet dhe batutat nga zyrtarë të lartë.

Paria e LDK-së dhe institucioneve në zhveshtore

Për pak sekonda pasi filloi konflikti fizik në sallë, zyrtarët më të lartë të LDK-së, janë drejtuar nga sigurimi i tyre për në një zhveshtore të ngushtë në anën e djathtë të Sallës së Kuqe. Aty janë ngujuar për mëse gjysmë ore presidenti i vendit, Fatmir Sejdiu, nënkryetari i parë i deritashëm i LDK-së, Eqrem Kryeziu, kryetari i Kuvendit, Kolë Berisha, zëvendëskryeministri Lutfi Haziri, ministri i Arsimit, Agim Veliu, ministri i Kulturës, Astrit Haraqija, ministri i Ekonomisë dhe Financave, Haki Shatri, deputetët Naim Jerliu, Sabri Hamiti, Agim Krasniqi, Nekibe Kelmendi, Ragip Zekolli, kryetari i komunës së Prishtinës, Ismet Beqiri, këshilltarët e presidentit, Skënder Hyseni e Muhamet Hamiti, kryeshefi ekzekutiv i Komunës së Prishtinës, Sami Hamiti, disa delegatë të tjerë, pjesëtarë të stafit të Kuvendit dhe pak gazetarë.
Stafi i sigurimit të presidentit Sejdiu rrethuan atë një njërën prej qosheve më të sigurta të zhveshtores së ngushtë. Nekibe Kelmendi në fakt erdhi në këtë ambient të sigurt pak minuta pas të tjerëve. Të gjithë u munduan dhe i gjetën asaj një karrige për t’u ulur. Deputetja Kelmendi mbante gojën dhe hundën të mbyllur me faculetë letre për shkak të një gazi të lëshuar të sallë, sipas të gjitha gjasave nga anëtarët e stafit të sigurimit të zyrtarëve të lartë.
Për pak sekonda pjesëtarët e sigurimit të këtyre zyrtarëve u siguruan se dyert në të dy daljet e kësaj zhveshtoreje janë të sigurta, duke vënë madje edhe një karrige në njërën prej këtyre dyerve. Nekibe Kelmendi dhe Kolë Berisha u sistemuan në dy ulëse, derisa të gjithë të tjerët qëndroni në këmbë. Kolë Berishës, ndërkaq, ka pasur momente edhe kur i emocionuar dhe i dëshpëruar me tërë atë që ka ndodhur, edhe i kanë dalë lotët.
Të gjithë zyrtarët dënonin ngjarjen që kishte ndodhur pak minuta më parë, ndërkaq shumica prej tyre nuk ndalnin cigaret. E tërë zhveshtorja ishte mbushur me tym cigareje, derisa joduhanpirësit, megjithëse në zë më të ulët, kërkonin që të ndaleshin cigaret për shkak të “mjegullës” së krijuar.
Po ashtu, pjesë e bisedës të zyrtarëve të lartë të LDK-së kishte të filluar të jetë pyetja nëse është më mirë që momenti i rrahjes nuk është transmetuar drejtpërdrejt në televizion, apo më mirë sikur të ishte transmetuar. “Ma mirë është se vërtetë do të bëheshim horë”, thoshte zëvendëskryeministri Lutfi Haziri. “Prap se prap, kamerat kanë qenë gjatë gjithë kohës aty edhe ata do t’i qesin në televizion krejt çka ka ndodhur”, thoshte ndërkaq ministri Haki Shatri.

Relaksimi që vjen nga Eqrem Kryeziu

Porse, megjithëse zyrtarët ishin të shqetësuar për atë që ndodhi, numri një i LDK-së deri të shtunën, Eqrem Kryeziu, ka qenë personi relaksues i situatës. Dukshëm i padisponuar dhe i zhgënjyer, Kryeziu ka bërë të relaksohet situata me komunikimin e tij të pandalshëm me pothuaj të gjithë të “fshehurit” në zhveshtore. Me cigaret që i zëvendësonte pothuaj tërë kohën në llullë, Kryeziu ka gjetur momente për të thënë se është indiferent ndaj asaj që ndodhi dhe se jeta duhet të vazhdohet më tutje.
Ai më tutje ka përsëritur disa herë se çështja e listës së anëtarëve të Këshillit të Përgjithshëm është tashmë çështje e kryer pasi që Kuvendi me aklamacion e ka votuar përbërjen e propozuar prej 107 anëtarëve. Konstatimi i tij në fakt ishte ajo që vërtetë ndodhi në Kuvend, kur pak sekonda para se të fillonin grushtimet në sallë, kuvendi me aklamacion votoi për listën. Porse, kjo edhe nuk mbahej mirë në mend nga vetë disa prej të cilëve kishin ngritur dorën për të votuar për. “A e kemi kryer a? A e kemi votuar a?”, pyesnin disa prej tyre Kryeziun.
Më tutje Kryeziu nuk hezitonte që, në funksion të relaksimit të asaj situate shqetësuese, të thoshte se si gazetarët kanë pasur të drejtë në parashikimet e tyre për një Kuvend të nxehtë dhe me tensione. “Kam menduar se je djalë i mençur më herët dhe kur të kam parë duke thënë se do të jetë një Kuvend i nxehtë dhe me tensione kam thënë vetmevete se po e tepron dhe se nuk ke fare ide se si do të shkojë Kuvendi. Megjithatë, tash më kthehet mendimi pozitiv se je i mençur për shkak se parashikimi që ke dhënë doli të jetë i saktë”, i ka thënë Kryeziu njërit prej pak gazetarëve të pranishëm në zhveshtore, duke bërë të reagonin duke qeshur disa nga zyrtarët e lartë të partisë. Ndërkohë, pas disa minutave të mbyllur, në zhveshtore ka mbërritur një nënkolonel i Shërbimit Policor të Kosovës dhe kjo ka shkaktuar reagimet e zyrtarëve të LDK-së duke thënë “erdhi policia, erdhi policia”. Nënkoloneli mustaqosh ka thënë më pas se situata është nën kontroll dhe me zë të lartë ka shtuar se presidenti mund të dalë nga zhveshtorja. Porse, kjo nuk është pranuar nga shefi i njësitit të sigurimit të presidentit. “Nënkolonel, më vjen keq por nuk mund të pranoj që presidenti të del nga këtu. Unë jam përgjegjës për sigurinë e presidentit dhe pa u arrestuar njerëzit me armë në sallë, presidenti nuk lëviz nga këtu”, ia ka kthyer shefi i sigurimit të presidentit.
Nuk ka kaluar shumë kohë, dhe nënkoloneli është kthyer sërish në zhveshtore duke bindur sigurimin e presidentit se çdo gjë është nën kontroll. “Hajde po dalim, e kryejmë shpejt dhe po shkojmë”, dëgjoheshin të thonë zyrtarët e lartë të LDK-së.
Ndërkaq, pas rifillimit të punimeve të Kuvendit, e tërë puna është kryer pothuaj për më pak se pesë minuta. Presidenti i vendit ka thënë se lista e Këshillit të Përgjithshëm është miratuar dhe ka kërkuar që shtimi i numrit të këtij Këshilli të ndryshohet në Statut të partisë, ndërsa më pas delegatët kanë miratuar Deklaratën Politike të Kuvendit.
Për kohën pas qetësimit të situatës, të gjithë delegatët e mbetur në sallë kolliteshin pa të ndalur, sipas të gjitha gjasave për shkak të gazit të përdorur në sallë. Me të përfunduar Kuvendi, të cilin të mbyllur e shpalli Fatmir Sejdiu, policia ka kontrolluar një nga një pothuaj të gjithë delegatët dhe të pranishmit në sallë, duke dalë nga ajo.

Botuar në "Zëri", më 11 dhjetor 2006, fq. 4

Kosova nuk mobilizon më shoqërinë serbe

Serbia para sfidave: Udhëtim në kohën e ndryshimit

Kosova nuk mobilizon më shoqërinë serbe

Kosova më nuk është çështja që e mobilizon tërë shoqërinë serbe. Kjo ka qenë domethënia e bojkotit të gati gjysmës së votuesve serb ndaj Referendumit mbi Kushtetutën e re të Serbisë. Në një vend ku po bie sistemi, të rinjtë duket se janë kthyer me sy e vesh kah Evropa. Shumë prej tyre kanë telashe me liderët nacionalistë. “Kosova e lirë-Serbia e lirë”, tha një prej tyre. Të rinjtë atje nuk karakterizohen me ndjenjat nacionaliste. Ata janë opozitë e Koshtunicës dhe liderëve të tipit të tillë. Ata në fakt, janë opozita e fuqishme që po vjen në Serbi.

Shkruan: Burim Ramadani, Beograd/Prishtinë

Neda Janiq nuk pajtohet me politikat e qeverisë së vendit të saj. Ka mendim krejt të kundërt me autoritetet qeveritare shtetërore jo vetëm për një çështje dhe mëton kah Evropa. Studentja e drejtësisë në Universitetin e Beogradit kundërshton pikëpamjet e profesorit të të Drejtës Ndërkombëtare, i cili tashmë disa vjet u bë ndër figurat më të rëndësishme të kohës post-Millosheviqiane, kryeministrit serb Vojisllav Koshtunica.
Çështja e Kosovës, thotë ajo, është pothuajse e përfunduar, porse Serbia ka shumë e shumë probleme të brendshme me të cilat duhet të merret seriozisht në mënyrë intensive. “Vetëm të shohësh sistemin arsimor tonin dhe e sheh në çfarë gjendje jemi”.
Ajo ka fituar një konkurs të realizuar nga Fakulteti i Drejtësisë për oratori, ndërkaq emërtimi i shpërblimit është domethënës për të. “Young European” (Evropiani i Ri). Janiq beson në vlerat evropiane dhe për këtë kundërshton plotësisht atë që po ndodh në vendin e saj, ‘luftën’ për mbajtjen e Kosovës brenda territorit të saj. “Kosova e lirë-Serbia e lirë”, thotë ajo.

Evropiani i Ri

Porse, të udhëtosh në Beograd dhe të takosh të rinj të kryeqytetit të bukur, por vërtet të lodhur edhe në dukje, kupton se Neda Janiq nuk është e vetmja që mendon në këtë mënyrë. Rreth njëzet të rinj beogradas duan të kenë miqësi me kosovarët dhe duan që shteti i Kosovës sa më shpejt të zyrtarizohet.
Ata, madje, kanë mendim edhe më të përparuar se shumë zyrtarë evropianë, të cilët merren me çështjen e Kosovës dhe Ballkanit në përgjithësi. Erhard Busek, koordinatori special për Paktin e Stabilitetit për Evropën Jug-Lindore, është njëri prej këtyre zyrtarëve. Për disa vjet me radhë, austriaku Busek ushtron këtë detyrë dhe disa të tjera që kanë të bëjnë me integrimet evropiane të të gjitha lëmive. “European Forum Alpbach”, që udhëhiqet nga ai, bashkon në malet e Tirolit austriak, Alpbach, të rinj, politikanë dhe studiues të lëmive nga më të ndryshmet, derisa shumica prej tyre janë nga vendet e Ballkanit dhe Evropës Lindore. Tashmë, i deklaruar shumë herë në publik në favor të pavarësisë së Kosovës, Busek thotë se kjo do të arrihet porse do të duhet edhe një periudhë pas përfundimit të procesit ndërkombëtar për statusin e Kosovës.
“Sipas të gjitha gjasave, propozimi i Ahtisarit për Kosovën do të jepet pas zgjedhjeve që do të mbahen në Serbi. Kosova nuk do të jetë në mënyrë të menjëhershme e pavarur. Duket se do të jetë një lloj vetë-administrimi mjaft i gjerë deri në pavarësimin e plotë të Kosovës”, tha Erhard Busek, të dielën në Beograd, gjatë një debati me përfaqësues të vendeve të rajonit, ndër ta edhe të Kosovës. Madje, Busek kujdeset që rajoni i Ballkanit të ndjejë veten më mirë pranë Evropës dhe për këtë ai përdorë një emërtim tjetër për rajon.
“Për të qenë më afër Evropës më mirë është që të përdoret termi Evropa Jug-Lindore në vend të termit Ballkan”, thotë ai.
Serbia në kohën e fundit dhe muajt e fundit po përballet me një sfidë tejet të rëndësishme. Kosovën. Autoritetet serbe e kanë matur ndjeshmërinë e kësaj çështje në popullatë. Është parë se ka humbur kjo ndjeshmëri. Përgjigjja e qytetarëve serbë ndaj kësaj sfide dhe thirrje qeveritare për njohësit e situatës në Ballkan ka qenë domethënëse. Të paktën kështu e mendon Helmar Dumbs, korrespodent në Beograd i gazetës austriake “Die Presse”. Ai ka përcjell rrjedhën e referendumit nëpër Serbi, ndërkaq gjatë njërës prej dy ditëve të votimit ka qëndruar edhe në Kosovë.
“Kosova më nuk është çështja që e mobilizon tërë shoqërinë serbe. Kjo ka qenë domethënia e bojkotit të gati gjysmës së votuesve serb ndaj Referendumit mbi Kushtetutën e re të Serbisë”, thotë ai.
Gazetari Helmar Dumbs mendon se zgjedhjet në Serbi do të jenë të rëndësishme, porse nuk pret ndonjë ndryshim faktik aty. Këmbëngul në mendimin e tij se Koshtunica mundohet që në çdo mënyrë të mbetet në pushtet. “Ai (Koshtunica) do të mund të bënte koalicion me secilën parti të mundshme serbe për të qëndruar në pushtet. Rasti më i keq do të ishte nëse do të bëjë koalicion me Partinë Radikale. Por, kjo nuk mund të largohet si mundësi”, thotë Dumbs. Ai ka telashe me të kuptuarit e shpenzimeve që bën Qeveria e Beogradit për serbët e Kosovës.
“Buxheti i Serbisë nuk është gjithaq i mirë. Pse ata po investojnë aq shumë në serbët e Kosovës? Duhet të kthehen e të rregullojnë jetën e brendshme të qytetarëve të Serbisë”.
Porse, zgjedhjet në Serbi megjithatë duket se ndikojnë në afatin e përmbylljes së procesit mbi statusin e Kosovës. Gazeta ‘Kurir’ shkruante se ka mësuar që zgjedhjet do të mund të mbahen më 17 dhjetor. Por, Ivana Milosavleviq mohon një mundësi të tillë sa i përket datës. Ajo është sekretare organizative e Shtabit Zgjedhor të Partisë Demokratike të Serbisë, të udhëhequr nga presidenti i tashëm serb, Boris Tadiq.
“Koshtunica kërkon të mbahen zgjedhjet rreth këtij afati, porse kjo është e pamundur për disa arsye. Ne në partinë tonë besojmë se zgjedhjet do të mbahen krejt në javën e fundit të vitit 2006 ose në javën e dytë të vitit 2007”, thotë ajo.
Milosavleviq thotë se sikurse partia e saj, edhe ajo e konsideron veten të moderuar. Nuk heziton të thotë se Kosova është e humbur për Serbinë dhe nuk sheh kurrfarë mundësie konflikti. “Kam disa miq shqiptarë nga Kosova”, thotë ajo.
Sidoqoftë, mundësia e normalizimit të marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës pas përcaktimit të statusit të Kosovës duket se varet shumë nga vetë rezultati i zgjedhjeve në Serbi.
Gazetari Helmar Dumbs thotë se kjo nuk do të mund të arrihej nëse Koshtunica mbetet në pushtet. “Nëse Koshtunica mbetet në pushtet, ai kurrë nuk do të normalizonte marrëdhëniet me Kosovën. Të tjerët do të normalizonin marrëdhëniet dhe do ta pranonin shtetin e Kosovës brenda pak vjetësh”.

Pasaporta brenda ‘territorit’

Kryeministri serb, Vojisllav Koshtunica, mëton të mbajë Kosovën brenda territorit të Serbisë. Sipas tij, askush nuk ka të drejtë që t’i merr Serbisë 15 për qind të territorit të saj. Mirëpo, deklaratat e tij dhe të politikanëve tjerë të Serbisë nuk ka dyshim se janë të kota dhe kundërthënëse në vetvete. Udhëtimi i një shqiptari në Beograd hedh poshtë një tezë të tillë. Secili nga vendet e rajonit habitej për procedurën tejet të rëndë që një shqiptar nga Kosova me Dokument të Udhëtimit të UNMIK-ut duhet të kalojë për t’iu mundësuar hyrja në Serbi.
Ishte ndërhyrja në Ministrinë e Punëve të Jashtme, Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe në Zyrën e UNMIK-ut në Beograd për të më mundësuar të kaloj kufirin. Një studiues i ri gjerman, Martins, i cili po kalon tri javët e para të qëndrimit të tij gjashtë mujor në Beograd, nuk e ka të qartë pretendimin e liderit serb mbi Kosovën. “Nëse ajo që thotë Koshtunica është e vërtetë, atëherë kjo i bie sikur unë të nisem nga Hamburgu për në Berlin me pasaportë dhe me 100 ndërhyrje nga qeveria”, thotë ai.
Por, Serbia nuk e ka të vetmen telashe me Kosovën. Ajo ka një telashe mjaft të madhe me Tribunalin e Hagës. Gjenerali Ratko Mladiq besohet se fshihet në Serbi dhe mosdorëzimi i tij në Hagë ka qenë shkaku i ndërprerjes së negociatave për Stabilizim-Asociim midis Komisionit Evropian dhe Qeverisë së Serbisë. Mladiq është njëri prej atyre që studiuesi dhe udhëtuesi Michael Ignatieff i quan “zotërit e luftës”. Gjenerali serb dyshohet për rol të madh, urdhra dhe pjesëmarrje në krime kundër njerëzit dhe gjenocid gjatë luftës në Bosnjë.
Bashkësia ndërkombëtare, ndërkaq, duket të jetë e vendosur të mos vazhdojë negociatat me Serbinë para se kjo e fundit të bashkëpunojë plotësisht me Hagën. Gerhard Jandël, ambasador i Austrisë në Beograd, thotë se nuk ka kurrfarë mundësie që ky kusht të tejkalohet pa u përmbushur. “Serbia duhet patjetër të bashkëpunojë me Tribunalin e Hagës dhe zonja Del Ponte beson se Mladiq është këtu në Serbi”, tha ai gjatë një takimi në Beograd me të rinjtë nga rajoni.
Porse, diplomati Jandël e thotë këtë edhe për shkak të kredibilitetit të BE-së. Komisioni Evropian i ka shtyrë afatin Serbisë për përmbushjen e këtij kushti, por kjo e fundit nuk është angazhuar rreth kësaj. Evropianët u detyruan t’i ndërprejnë negociatat për stabilizim-asocim.
“Përndryshe, do të qëndronte thënia se afatet e evropianëve nuk vlejnë. Kur një vend nuk e përmbush kushtin, Bashkimi Evropian thjesht e shtyn afatin”, thotë Jandël, i vendosur këtë radhë për të ndryshuar këtë qasje.

Sistemi po bie

Sido që të jetë, ajo që vërehet sot në Beograd lidhet me shumëçka të kaluar. Ndërtesat e vjetra, që dikur kanë qenë vërtetë madhështore, nuk kanë shkëlqim. Rrugët nuk kanë shkëlqim, parqet janë përplot mbeturina të hedhura. Nuk mund të vëresh në Beograd meremetime të fasadave të ndërtesave apo edhe të atyre që nuk kanë fasada. Një mik më thoshte “Sistemi po bie”. Kjo ndoshta mund të përshkruaj më së miri Beogradin e sotshëm.
Me qindra e mijëra njerëz që ecnin nëpër rrugët e kryeqytetit të Serbisë, ndoshta edhe nuk e vërenin këtë. Porse, të rinjtë e drejtuar kah Evropa e thoshin pa hezitim. “Është krejt e qartë dhe e vërtetë. Sistemi po bie”. Megjithatë, të rinjtë serbë ishin krenar me Kalemegdan-in e tyre dhe bukurinë e një hapësire të tillë. Porse, statuja e vendosur aty përshkruhej prej tyre si vlerë paqeje. Madje, ajo përshkruhej si moment i përshëndetjes së kundërshtarëve të dikurshëm. Por, mbetet të shihet kur Serbia do të përshëndet shtetin e pritshëm të Kosovës. Të rinjtë atje nuk karakterizohen me ndjenjat nacionaliste. Ata janë opozitë e Koshtunicës dhe liderëve të tipit të tillë. Ata në fakt, janë opozita e fuqishme që po vjen në Serbi.
Kosova më nuk i mobilizon ata, sikurse edhe një pjesë të madhe të shoqërisë serbe.

Botuar në "Zëri" më 08 nëntor 2006

Kush është profesori John McGarry?

Kush është profesori John McGarry?

John McGarry ka lindur në Belfast të Irlandës Veriore në vitin 1957 dhe është shkolluar në St. McNissi’s College (Garron Tower, County Antrim), Trinity College Dublin dhe në University of Western Ontario. Ai ishte profesor i Shkencave Politike në King’s College, University of Western Ontario (1989-98) dhe në University of Waterloo (1999-2002). Tash, McGarry është profesor i Studimeve Politike dhe udhëheqës i hulumtimeve mbi nacionalizmin dhe demokracinë në Queen’s University (Kingston, Ontario).
McGarry është botues i ‘Irlanda Veriore dhe Bota e Ndarë’ (2001); E ardhmja e Irlandës Veriore (1990), Politikat e Rregullimit të Konfliktit Etnik (1993), Shteti i Armëpushimit: Irlanda Veriore pas 25 vjetësh të luftës (1995) dhe bashkë-autor i ‘Politikat e Antagonizmit: Të kuptuarit e Irlandës Veriore (1993 dhe 1996); bashkë-autor me Brendan O’Leary i ‘Konflikti i Irlandës Veriore: Angazhimet konsociacionale’ (2004).
Për më tepër, ai ka shkruar shumë artikuj mbi rregullimin e konfliktit, veçanërisht mbi konsociacionalizmin, secensionin, autonominë territoriale dhe lëvizjet popullore të drejtuara nga shteti, në përmbledhje të ndryshme dhe revista si ‘Ethnic and Racial Studies’, ‘Nationalism and Ethnic Politics’, ‘Nations and Nationalism’, ‘Political Studies’, ‘Journal of Conflict Studies’ etj.
Fushat e tij të interesit përfishijnë konfliktet etnike, nacionalizmin, menaxhimin e konflikteve etnike, ndarjen e pushtetit (konsociacionalizmi), autonominë territoriale, globalizimin dhe nacionalizmin minoritar, politikat e Irlandës Veriore, nacionalizmin në Skoci dhe Uells, si dhe politikat në shoqëritë e ndara.
Në fakt, John McGarry radhitet si njëri prej studiuesve më të shquar të teorisë së konsociacionalizmit dhe është ekspert i studimeve mbi çështjen e Irlandës Veriore.

Intervistë ekskluzive me John McGarry, profesor në Queen’s University

John McGarry: Secesioni i serbëve të Kosovës është opsion i pamundshëm

“Katër shtyllat e konsociacionalizmit janë mirë të njohura: Serbët do të duhet të kenë afërsisht 10 për qind, ose eventualisht pakëz më shumë, të pozitave në ekzekutiv; Ata do të duhet të jenë të përfaqësuar në mënyrë proporcionale në tërë sektorin publik; Do të duhet po ashtu disa forma të autonomisë për serbët, në natyrë territoriale për ata serbë që janë të koncentruar në veri të Kosovës dhe jo-territoriale për serbët tjerë që janë të shpërndarë në tërë Kosovën; mundësisht, por jo domosdoshmërisht, veto të kufizuar mbi lloje të caktuara të legjislacionit për interesa speciale të serbëve, si për shembull të drejtat në arsim”

Intervistoi: Burim Ramadani

Nuk ka dilema se Kosova duhet të jetë shtet i pavarur, porse ajo duhet t’i bind serbët e Kosovës që ta pranojnë pavarësinë e saj, në mes tjerash duke krijuar institucione bashkëpunuese me Serbinë. Kosova mund të aplikojë në diçka të ngjashme me atë që ka aplikuar Irlanda Veriore për të arritur paqen e brendshme. Në të njëjtën kohë, duhet t’u jep serbëve të Kosovës ndarje të drejtë të pushtetit në ekzekutiv në mënyrë proporcionale bazuar në popullatën në vend, dhe po ashtu edhe në sektorin publik, përfshirë këtu edhe forcat e sigurisë.
Kështu ka thënë ndër të tjera John McGarry, studiues me famë botërore mbi politikat e rregullimit të konflikteve etnike dhe mekanizmat e funksionimit të shoqërive me ndarje të thella, gjatë një interviste për “Zërin”, të realizuar në formë të shkruar. Profesori i Studimeve Politike në ‘Queen’s University’ në Ontario të Kanadasë tha se në Marrëveshjen e Irlandës Veriore të vitit 1998, qeveria britanike krijoi institucione të cilat lejuan Irlandën Veriore të bashkëpunojë me Republikën e Irlandës. Kjo ishte për të kënaqur aspiratat e katolikëve (nacionalistëve) të Irlandës Veriore që të kenë lidhje me Republikën dhe kjo masë ishte jetike që të sjell paqen në Irlandës Veriore. Sipas tij, mundet që Kosova duhet të bëjë diçka të ngjashme. McGarry theksoi se kushti i vetëm i domosdoshëm për pushtet-ndarjen konsociacionale është liderët që kanë vullnet për të ndarë pushtetin dhe të cilët mund ta bëjnë këtë pa i larguar nga vetja mbështetësit e tyre.

Zëri: Ju keni analizuar shumë konflikte etnike të ndryshme në tërë botën. A mund të na thoni se cilat janë metodat që janë apo duhet përdorur nga shteti apo strukturat politike në rregullimin e konflikteve etnike dhe tejkalimin e përçarjeve etnike në shoqëri?

Konsociacionalizmi ndihmon ‘prerjen’ e argumenteve për ndarjen e Kosovës

McGarry: Të gjitha shoqëritë seriozisht të ndara kërkojnë institucione konsociacionale ose federale. Nuk ekziston alternativë tjetër demokratike, veçmas nga secesioni (shkëputja). Sipas pikëvështrimit tim, secesioni për serbët e Kosovës nuk është një opsion i pranueshëm.
Zëri: Teoria e konsociacionalizmit është fusha në të cilën ju punoni për disa vjet. Në fakt, cili qëllimi i kësaj teorie?
McGarry: Qëllimi i konsociacionalizmit është t’i jep secilit grup në shoqëritë seriozisht të ndara një ndarje të drejtë të pushtetit, kështu që këto grupe nuk janë të armiqësuara nga institucionet shtetërore.
Zëri: Kosova tash është në fund të procesit negociator mbi statusin e saj, të udhëhequr nga i dërguari i posaçëm i OKB-së, Marti Ahtisari. Por, përçarja midis dy komuniteteve më të mëdha, shqiptarëve dhe serbëve, mbetet e thellë. Këtu janë rreth 90 për qind shqiptarë dhe rreth 10 për qind serbë. A mendoni se konsociacionalizmi është i domosdoshëm të aplikohet në Kosovë?
McGarry: Zakonisht, një minoritet e vogël prej 10 për qind realisht nuk mund të insistojë në konsociacionalizëm. Sidoqoftë, kur ai minoritet është i koncentruar gjeografikisht dhe është i ndihmuar nga shteti-amë në fqinjësi, pozicioni i tij negociues është i forcuar. Si rezultat, unë mendoj se serbët e Kosovës do të kenë nevojë një ndarje të pushtetit. Dhënia e konsociacionalizmit gjithashtu do të ndihmojë në prerjen e ndonjë argumenti për ndarje (të Kosovës).

Zëri: Si mund të aplikohet konsociacionalizmi dhe në fakt çfarë masash politike duhet të aplikohen për t’u arritur një demokraci konsociacionale në Kosovë?
McGarry: Katër shtyllat e konsociacionalizmit janë mirë të njohura: I) Serbët do të duhet të kenë afërsisht 10 për qind, ose eventualisht pakëz më shumë, të pozitave në ekzekutiv; II) Ata do të duhet të jenë të përfaqësuar në mënyrë proporcionale në tërë sektorin publik – në legjislaturë, forcat e sigurisë, shërbimin publik etj.; III) Do të duhet po ashtu disa forma të autonomisë për serbët, në natyrë territoriale për ata serbë që janë të koncentruar në veri të Kosovës dhe në natyrë jo-territoriale për serbët tjerë që janë të shpërndarë në tërë Kosovën; IV) mundësisht, por jo domosdoshmërisht, veto të kufizuar mbi lloje të caktuara të legjislacionit për interesa speciale të serbëve, për shembull të drejtat në arsim.

Zëri: Serbët e Kosovës janë të orientuar kah qeveria e Serbisë, e cila ka disa struktura paralele shtetërore në Kosovë, dhe pohon që Kosova duhet të jetë pjesë e saj, derisa shqiptarët presin që statusi final të jetë pavarësia e Kosovës. Në fakt serbët e Kosovës nuk e njohin si qeveri të tyren qeverinë e Kosovës dhe nuk marrin pjesë në institucione. Si mund të tejkalohet kjo situatë dhe që serbët të njohin si të tyret institucionet e Kosovës?
McGarry: Kjo është një çështje e vështirë, e cila do të jetë më lehtë për t’u zgjidhur kur Serbia dhe Kosova do të hyjnë në Bashkimin Evropian, por kjo nuk do të ndodh edhe për një kohë shumë të gjatë. Në Marrëveshjen e Irlandës Veriore të vitit 1998, qeveria britanike krijoi institucione të cilat lejuan Irlandën Veriore, që është pjesë e Mbretërisë së Bashkuar, të bashkëpunojë me Republikën e Irlandës. Kjo ishte për të kënaqur aspiratat e katolikëve (nacionalistëve) të Irlandës Veriore që të kenë lidhje me Republikën. Kjo masë ishte jetike që të sjell paqen në Irlandës Veriore. Mundet që Kosova duhet të bëjë diçka të ngjashme. Nuk ka dilemë se Kosova duhet të jetë shtet i pavarur, por ajo duhet të që të përpiqet të krijojë institucione bashkëpunuese me Serbinë në interes të bindjes së serbëve të Kosovës që të pranojnë pavarësinë e saj.

Zëri: Në fakt, ndarja e pushtetit, një model i menaxhimit të konfliktit, është i sanksionuar në Kornizën Kushtetuesë të Kosovës dhe është aplikuar të paktën rreth tre vjet, kur koalicioni serb “Kthimi” (‘Povratak’) ka marrë pjesë në institucione. Por, që nga marsi i vitit 2004 serbët e Kosovës refuzojnë pjesëmarrjen edhe pse i kanë të rezervuara dhjetë ulëse në Parlament dhe dy ministri në Qeveri. Kështu që, kjo nuk ka funksionuar. Cila janë, të themi, parakushtet për aplikimin dhe funksionimin e parimeve konsociacionale?

Kushtetuta e re e Kosovës duhet të përfshijë parimet konsociacionale

McGarry: Kushti i vetëm i domosdoshëm për pushtet-ndarjen kosociacionale është liderët që kanë vullnet për të ndarë pushtetin dhe të cilët mund ta bëjnë këtë pa i larguar nga vetja mbështetësit e tyre. Liderët po ashtu duhet të merren vesh që shteti në të cilin ata ndajnë pushtetin është legjitim. Unë mendoj se shanset që serbët e Kosova ta shohin këtë si legjitime do të rriten nëse institucionet, siç janë ato që i përshkrova në pyetjet më më lartë (të pestën), do të merren parasysh.

Zëri: Ekziston një nismë për fillimin e draftimit të Kushtetutës së Kosovës. A duhet që parimet konsociacionale të përfshihen në këtë Kushtetutë dhe si duhet të bëhet kjo?
McGarry: Po, definitivisht. Nëse mbrojtjet pushtet-ndarëse nuk janë të përcaktuara në Kushtetuë, minoritetet do të jenë të brengosura se ato (mbrojtjet) do të mund t’i largohet shumë lehtë. Nuk jam aq i sigurt se se çka mendoni kur pyesni se ‘si duhet të bëhet kjo’. Garancitë munden thjesht të përfshihen në Nenet e Kushtetutës.

Zëri: Një nga karakteristikat e konsociacionalizmit është proporcionaliteti ose përfaqësimi i bazuar mbi popullatën. Nëse kjo aplikohet si e tillë në Kosovë, serbët e Kosovës do të kenë më pak ulëse në Parlament sesa që kanë tash (të paktën sot ë rezervuara). Cilat janë masat tjera që i ofrojnë këtij minoriteti sensin e të qenit të sigurt?
McGarry: Keni të drejtë. Disa aranzhime konsociacionale mbi-përfaqësojnë minoritetet. Sidoqoftë, mbi këtë gjë duhet të kihet shumë kujdes këtu, meqë mbi-përfaqësimi mund thjesht të armiqësojë shumicën. Një nga arsyet pse aranzhimet konsociacionale të Qipros kanë dështuar në vitin 1963 ishte shkaku se turqit ishin në mënyrë radikale të mbi-përfaqësuar. Qipriotët grekë refuzuan këtë dhe ata vazhdojnë të bëjnë kështu, duke i dhënë kështu mënyrën kur ata votuan mbi planin e OKB-së mbi Qipron pas pak vjetësh.
Mënyrat tjera për t’i dhënë moniritetit një sens të sigurisë është përmes mënyrës së një vetoje të kufizuar dhe përmes mënyrës së institucioneve përtej-kufitare siç sugjerova në përgjigjjen time në pyetjen e pestë.

Zëri: Por, si mund të aplikohet një karakteristikë tjetër e konsociacionalizmit, vetoja reciproke. Cilat janë përparësitë dhe mangësitë e këtij lloji të vetos?
McGarry: Përparësia është se minoriteti do të jetë i sigurt. E meta e saj është se shumica mund të armiqësohet. Po ashtu, ekziston një rrezik i lartë i bllokimit. Mbi-përdorimi i vetos së tyre nga qipriotët turq ishte një arsye tjetër pse marrëveshja e tyre konsociacionale ka dështuar.
Është larg mendsh se një minoriteti të vogël prej 10 për qindësh t’i jepet një veto e barabartë me shumicën prej 90 për qindësh. Më e mira që mund të pritet këtu është një veto e kufizuar për minoritetin, për shembull një veto e plotë permanente vetë mbi disa çështje të rëndësisë speciale për minoritetin siç është arsimi, kultura ose gjuha, ose një veto të kufizuar në kohë, suspensive, mbi një gamë më të gjerë të çështjeve.

Zëri: Çka sa i përket decentralizimit, cilat janë relacionet e tij me parimet e konsociacionalizmit? Procesi i decentralizimit në Kosovë është pjesë e procesit ndërkombëtar mbi statusin e Kosovës dhe pritet që ai të jetë një nga pjesët kryesore të propozimit të Ahtisarit mbi statusin.

Decentralizimi – pjesë vitale e konsociacionalizmit

McGarry: Po, decentralizimi është pjesë vitale e konsociacionalizmit. Disa observues mendojnë se konsociacionalizmi është i kufizuar në autonominë jo-territoriale, por kjo është e gabuar. Konsociacionalizmi po ashtu këshillon autonominë territoriale kur minoritetet etnike janë territorialisht të koncentruara.

Zëri: Por, si duhet të veprohet dhe çfarë sistemi elektoral duhet të zbatohet? Këtu kemi sistem elektoral proporcional me lista të mbyllura dhe një zonë elektorale. A duhet kjo të ndërrohet?
McGarry: Ky është një sistem i drejt elektoral, i cili mund të ruhet. Alternativa tjetër është sistemi proporcional me zona të shumëfishta elektorale. Kjo do të kishte si përparësi sigurimin e përfaqësimit të serbëve madje edhe nëse ka një grumbullim të ulët në zonat serbe. Në anën tjetër, një zonë e vetme elektorale përbën një stimulin për serbët që të votojnë. Një sistem proporcional me shumë zona do të ishte po ashtu më pak proporcional se sa me një zonë të vetme.

Zëri: Sa gjatë duhet të zbatohet konsociacionalizmi? Si ndikon kjo në konsolidimin e një shoqërie vërtetë demokratike?
McGarry: Pyetje e mirë. Mund të pohohet se konsociacionalizmi është një sistem më së miri i përshtatshëm në tranzicionin nga lufta në paqe, i cili mund të largohet pas tranzicionit. Sidoqoftë, nëse minoritet janë për të vendosur një marrëveshje konsociacionale, atyre duhet t’u ofrohet garanci se sistemi nuk do të ndërrohen në afat të afërt apo të mesëm.

Botuar në "Zëri" më 24 nëntor 2006

Demokracia konsociacionale e Kosovës

Kosova si Frankenstein

Demokracia konsociacionale e Kosovës

Vitet e ardhshme të funksionimit të shtetit të Kosovës do të jenë të karakterizuar pikërisht nga konsociacionalizmi. Vetë bisedimet e deritashme në Vjenë midis Prishtinës dhe Beogradit për çështje të quajtura si teknike kanë të bëjnë kryekëput me konsociacionalizëm, megjithëse kjo nuk është theksuar. Kushtetuta e shtetit të Kosovës do të sanksionojë vende të garantuara për serbët e Kosovës në institucionet qendrore dhe ato lokale, sikurse edhe në tërë sektorin publik, dhe parime tjera të tilla

Shkruan: Burim Ramadani

I
Për ata që kanë dëgjuar dhe lexuar rreth teorisë së konsociacionalizmit ose ndarjes së pushtetit midis grupeve të ndryshme në shoqëritë me ndarje serioze, intervista e botuar në “Zëri” me profesorin John McGarry sigurisht se zgjon interesim. Aq më shumë, kur Kosova po ballafaqohet me fundin e procesit negociues mbi statusin e saj final dhe me propozimet për gjetjen e mënyrës më të mirë të akomodimit të komunitetit serb në Kosovën e pavarur. Me një akomodim të tillë në mënyrë të duhur sigurisht se do të mund të arrihet tejkalimi i ndarjeve në shoqërinë tonë. Interesimi i këtij lloj lexuesi rritet sidomos për faktin se John McGarry sot është një prej studiuesve më të shquar botëror rreth kësaj teorie, sikurse edhe elementeve tjera të politikave për rregullimin e konflikteve etnike.
Por, si dhe mbi çfarë baze mund të arrihet stabiliteti politik në shoqëritë me ndarje serioze? Ekziston një teori në shkencën politike që sheh përgjigjen në këtë pyetje në ndarjen e pushtetit midis grupeve të ndryshme etnike. Kjo teori e ndarjes së pushtetit është quajtuar po ashtu si “teoria konsociacionale” (“consociational theory”). Termi ‘konsociacional’ është përdorur rrallë në gjuhën e përditshme, por është bërë me rëndësi si një term teknik në shkencën politike.

II
Nocioni i ‘demokracisë konsociacionale’ është sajuar dhe popullarizuar në fundin e viteve të 1960-ta nga shkencëtarët politikë Gerhard Lehmbruch (1967) dhe Arend Lijphart (1968) me qëllim të përshkrimit të sistemeve politike në Austri, Belgjikë, Zvicër dhe Holandë, të cilat nuk reflektojnë plotësisht format më tradicionale të sundimit të shumicës. Ky term në fakt është hartuar në masë më të madhe nga politologu holandez Arend Lijphart për të shpjeguar mekanizmat e qëndrueshmërisë politike në shoqëritë me ndarje të thella shoqërore. Këto katër shtete devijuan nga norma demokratike evropiano-perëndimore në atë se popullatat e tyre ishin thellë të ndara në vija etnike, linguistike, kulturore, fetare dhe ideologjike. Në secilin rast, qasja konsociacionale e ndarjes së pushtetit u adaptua si një mënyrë për të shmangur polarizimin potencial dhe destabilizimin në implementimin e çiltër të sundimit të shumicës.
Konsociacionalizmi në Austri, Belgjikë, Zvicër dhe Holandë ka shfaqur katër tipare të përbashkëta: së pari, pushteti ekzekutiv ishte ndarë përmes një koalicioni të madh të liderëve të të gjithë segmenteve domethënës të shoqërisë; së dyti, zyrat publike, emërimet e shërbimit civil dhe fondet publike u alokuan midis segmenteve të ndryshme në proporcion me shtrirjen (madhësinë) e tyre përkatëse mbi tërë popullatën; së treti, secili segment kishte mundësi që të ruante një nivel të autonomisë politike dhe kulturore; së fundmi, liderët e segmenteve të ndryshme ruajtën veton reciproke mbi vendimet që shiheshin prej tyre si diametralisht të kundërta me grupet e tyre përkatëse.

III
Vitet e ardhshme të funksionimit të shtetit të Kosovës do të jenë të karakterizuar pikërisht nga kjo teori, konsociacionalizmi. Vetë bisedimet e deritashme në Vjenë midis Prishtinës dhe Beogradit për çështje të quajtura si teknike (hiq këtu bisedimet për ekonomi) kanë të bëjnë kryekëput me konsociacionalizëm, megjithëse kjo nuk është theksuar. Në formën e shtruar gjatë këtyre bisedimeve, përkatësisht gjatë këtij procesi, decentralizimi, të drejtat e komuniteteve, si dhe ruajtja e mbrojtja e trashëgimisë kulturore e fetare janë pjesë e ndarjes së pushtetit midis komuniteteve të përçara në shoqërinë tonë kosovare. Pikërisht për këtë, edhe propozimet dhe vetë vendosja mbi statusin e Kosovës pritet të përmbajnë elemente të demokracisë konsociacionale. Pa dilemë, Kushtetuta e shtetit të Kosovës do të sanksionojë vende të garantuara për serbët e Kosovës në institucionet qendrore dhe ato lokale, sikurse edhe në tërë sektorin publik. Po ashtu, aty do të përfshihen edhe parime tjera të tilla.
Tek e fundit, problemet e jostabilitetit mund të tejkalohet përmes një sistemi të shpërblimit. Në një shtet konsociacional, të gjitha grupet janë të përfaqësuara në skenën politike dhe ekonomike. Konsociacionalizmi ka ndihmuar në arritjen e paqes dhe gjithëpërfshirjes gjatë tranzicionit drejt demokracisë edhe në Afrikë të Jugut e në shumë vende tjera. Atje, elitat kanë njohur potencialin për kolaps ekonomik dhe kanë reformuar sistemin. Porse, nuk do të thotë se Kosova duhet të sanksionojë konsociacionalizmin për një kohë tepër të gjatë.

IV
Gjithnjë e më shumë, konsocionalizmi është shikuar si sinomin i demokratizimit dhe shtet-ndërtimit në rastet e shoqërive të segmentuara. Duke pasur në mendje këtë, duhet të ketë precizitet në dallueshmërinë e koncepteve të “konsocicionalizmit”, “konsolidimit” dhe “demokratizimit”.
Konsociacionalizmi duhet të shihet si një fazë parapërgatitore për demokraci dhe konceptualisht të veçuar nga konsolidimi pasues i demokracisë. Konsolidimi, në anën tjetër, është faza e zhvillimit të traditës, ku sistemi demokratik, institucionet dhe vlerat bëhen pjesë e traditës politike lokale si një çështje e natyrale dhe si një fakt i jetës. Demokratizimi ose tranzicioni për në demokraci, pastaj bëhet proces përmes së cilit një shoqëri e caktuar lëviz nga faza parapërgatitore në një stad të konsolidimit demokratik; dhe gjatë këtij tranzicioni, elitat politike duhet të bëjnë zgjedhje të ‘rënda’ sa i përket adaptimit dhe implementimit të rregullave demokratike dhe reformave.
Këto dallime konceptuale e bëjnë të qartë se konsocionalizmi nuk siguron vetvetiu formulën për suksesin afat-gjatë demokratik dhe se ai duhet të ‘evolvojë’ me qëllim që të bëhet demokraci.

Botuar në "Zëri" më 24 nëntor 2006

Konceptet për dhe prej LDK-së

Kosova si Frankenstein

Konceptet për dhe prej LDK-së

Në këtë parti po ballafaqohen dy lloje grupesh të anëtarësisë: meritorët e funksionimit dhe përfituesit e funksionimit të partisë. Nëse mund të huazohet dhe përshtatet argumentimi i Max Weber-it, në LDK ballafaqohen njerëzit që jetojnë për politikën (lexo: partinë) dhe ata që jetojnë prej saj. Padyshim se në mesin të dyja grupeve mund të gjenden njerëz të cilët mund të klasifikohen si të dyanshëm

Shkruan: Burim Ramadani

I
Lidhja Demokratike e Kosovës (LDK) tashmë ka hyrë në një fazë të rëndësishme të zgjedhjeve të brendshme të saj. Ekziston pajtueshmëria edhe për datat e mbajtjes së kuvendit qendror zgjedhor dhe për disa prej kritereve të propozuara. Kështu LDK-ja po hyn në fazën e zgjedhjes së kryetarit të dytë të saj. Por, me këtë nuk mbaron e tëra. Partia më e madhe në vend është duke u ballafaquar me një luftë mjaft të ashpër të brendshme politike. Dikush e quan legjitimim fraksionesh, dikush veprim klanesh, dikush fillimin e ndarjes së madhe të LDK-së e dikush në formën më të butë të mundshme në këtë moment, konkurrencë të fuqishme për lider. Sidoqoftë, ajo që po ndodh në LDK tash e dhjetë muaj nuk do të mbarojë me përfundimin e zgjedhjeve dhe legjitimimin e strukturave të reja të partisë. Kjo parti do të vazhdojë të përballet me konkurrencë të fuqishme edhe për një kohë relativisht të gjatë. Kjo konkurrencë dosido do të rishfaqet hapur në kohën e pas-statusit, përkatësisht në kohën e zgjedhjeve të reja të parlamentare dhe lokale.

II
Lufta e brendshme politike në LDK nuk ka motivet në dhjetë muajt e fundit. Kjo vetëm sa është sipërfaqësuar në këtë kohë, porse motivet shihen në një kohë më të largët. Në fakt, debatet e para patën filluar qysh në shtator të vitit të kaluar, porse ato nuk arritën të ngiten në nivelin e ndryshimeve të brendshme. Grupimet që tashmë janë të zyrtarizuara përkrah kandidatëve për kryetar të partisë nuk ka dilemë se nuk janë të rastësishme. Ato përfaqësojnë dy koncepte mjaft të kundërta funksionale brenda partisë. Thjesht, ato paraqesin dy sub-koncepte brenda konceptit të LDK-së. Në këtë parti po ballafaqohen dy lloje grupesh të anëtarësisë: meritorët e funksionimit dhe përfituesit e funksionimit të partisë. Nëse mund të huazohet dhe përshtatet argumentimi i Max Weber-it, në LDK ballafaqohen njerëzit që jetojnë për politikën (lexo: partinë) dhe ata që jetojnë prej saj. Padyshim se në mesin të dyja grupeve mund të gjenden njerëz të cilët mund të klasifikohen si të dyanshëm.
Meritorët e funksionimit të LDK-së janë ata që kanë punuar me vjet të tëra, të cilët kanë qenë të pazëshëm sa i përket nevojës për funksionimin e mirëfilltë demokratik të brendshëm, që kanë gëzuar dhe gëzojnë respekt të anëtarësisë së gjerë të partisë dhe qytetarëve tjerë vullnetmirë. Megjithatë, ky lloj anëtarësh nuk e kanë parë veten të akomoduar në mënyrën e duhur. Edhe vetë presidenti i tashëm i vendit dhe kandidati kryesor për kreun e partisë, Fatmir Sejdiu, në një kohë tjetër ka qenë mjaft larg vendimmarrjes së partisë, megjithëse është zyrtar që ka njohur dhe është njohur personalisht nga numri më i madh i aktivistëve në terren. Thjesht, postet zyrtare të meritorëve të funksionimit të LDK-së kanë qenë jorelevante në raport me vendimmarrjen.
Përfituesit real të funksionimit të partisë janë në anën tjetër. Të prirë nga ish-kryetari i Kuvendit Nexhat Daci, shumë prej mbështetësve të tyre jetojnë prej politikës. Vetë Daci nuk njihet për aktivitetin e tij të brendshëm partiak. Madje, këta nuk e kanë një element që është mjaft i rëndësishëm në politikë: njerëzit duhet të të njohin dhe duhet t’i njohësh ata personalisht. Megjithatë, shumë prej tyre gjithnjë kanë qenë më afër vendimmarrjes partiake, sidomos në vitet e fundit. Megjithatë, në këtë grup ka përjashtime dhe Adem Salihaj është njëri prej tyre që i takon të dy grupimeve.

III
Porse, fundi i procesit zgjedhor, përkatësisht zgjedhja e kryetarit dhe organeve të reja drejtuese nuk mbaron luftën e brendshme. Kjo luftë në fakt do të mund të ketë konsekuencat dhe vazhdimësinë e saj. Numri i anëtarëve që dy grupimet do të fitojnë në Këshillin e Përgjithshëm dhe vetë Kryesinë qendrore do të jetë në masë të madhe përcaktues për kualifikimin e asaj që quhet fitore e garës. Ministrat, deputetët, renditja në lista për zgjedhje parlamentare dhe lokale, drejtorët e agjencive dhe anëtarët e bordeve të ndryshme do të jenë vështirë të përcaktohen nga kjo parti pa koordinimin e dy grupimeve. Nga zhvillimet e deritashme, duket se LDK-ja po hyn në këtë ‘valle’. Mbështetja që kanë të dy grupimet, në nivelin më të ulët sillet rreth 30 për qindëshit të votave potenciale. Kjo madje mund të përafrohet në dy organet drejtuese të partisë, duke e sjell kështu si të kryer situatën e tillë të pas-zgjedhjeve.
Në rast të kundërt, nëse fitorja e njërit grupim është shumë e thellë dhe grupi tjetër do të mbetet me më pak se një e pesta e votave të kuvendit qendror, atëherë sigurisht se do të jemi dëshmitarë të një situate tjetër, asaj të largimit të disa individëve nga partia.

IV
Ajo që po ndodh në LDK sot, besohet në masë të madhe se do të ndodh edhe në partitë tjera. Kjo madje mund të tejkalojë kufijtë e konkurrencës dhe luftës së brendshme politike të LDK-së. Ndoshta, këtë parti e ka ‘shpëtuar’ nga çarja shumë e madhe vetë faza e procesit të statusit final të Kosovës. Përndryshe, ‘virusi’ i LDK-së do të kap me siguri edhe partinë më të madhe opozitare në vend, Partinë Demokratike të Kosovës të Hashim Thaçit. Nuk ka dyshim se pakënaqësia e një pjese të anëtarësisë së kësaj partie është duke u rritur tërë kohën, ndërkaq çështja e prezantimit të partisë së tyre ka filluar të shpërndahet. Kjo sidomos vërehet pak kohë pasi Fatmir Limaj i është kthyer partisë dhe është zgjedhur në postin e nënkryetarit politik, që është i nivelit të nënkryetarit të parë nëse bëhet krahasim postesh me organizimin e LDK-së. Sfida e PDK-së do të jenë zgjedhjet parlamentare dhe lokale të pas-statusit. Mund të ndodh që kjo parti të ketë një kuvend qendror të jashtëzakonshëm dhe rezultatet e zgjedhjeve do të jenë përcaktuese rreth kësaj.

Botuar në "Zëri" më 20 nëntor 2006

Perëndimi dhe Islami – harmonitë e përkohshme në përplasjen afatgjate

9/11 - pesë vjet më pas

Perëndimi dhe Islami –harmonitë e përkohshme në përplasjen afatgjate

Është gabim të konsiderohet se veprimet ushtarake dhe diplomatike të Perëndimit tashmë pas 9/11 janë drejtuar kundër shteteve/vendeve dhe/ose besimtarëve të islamit. Veprimet e tilla duhet parë nën dritën e një luftë të qartë kundër një ‘filozofie’ të domosdoshmërisë së akteve terroriste si mjet për “nxjerrjen e fytyrës së islamit të vërtetë”, duke goditur, siç shprehen udhëheqësit e këtyre organizatave, “të pafetë që duan të pushtojnë tokat e Allah-ut”

Shkruan: Burim Ramadani

Pesë vjet më parë, ngjarja e tmerrshme terroriste që ndodhi në New York të Shteteve të Bashkuara të Amerikës pa dyshim se ka rritur mbështetjen për konceptin e përplasjes së civilizimeve, që është dhënë të paktën dhjetë vjet më parë, sikurse edhe ka vënë në pikëpyetje ose zbehur argumentet e kundërshtarëve të tij. Domosdoshmërisht, sulmet terroriste në Kullat Binjake në New York, si pasojë e të cilave kanë humbur jetën rreth tre mijë njerëz, kanë hapur një fazë të re, fatkeqësisht edhe më negative, të marrëdhënieve midis Perëndimit dhe Islamit, përkatësisht Krishtërimit dhe vendeve islamike apo njerëzve që Islamin e përjetojnë si burim për luftimin e të ‘pafeve’.

Në librin e tij famoz, “Përplasja e civilizimeve” Samuel Huntingtoni rreth 10 vjet më parë ka parashikuar rritjen e konfliktit midis civilizimeve, në mënyrë të theksuar midis Perëndimit dhe Islamit. Megjithatë, studiues të tjerë thonë se ky koncept së pari është dhënë nga një studiues tjetër, një islamolog i njohur britanik, Bernard Lewis. Sidoqoftë, koncepti i përplasjes së civilizimeve tashmë disa vjet të paktën praktikisht është përcjellë dhe/ose mbështjellë me luftën kundër terrorizmit, e cila ka marrë hov pikërisht pas ngjarjes së pesë vjetëve më parë.
Sulmet terroriste në New York patjetër se merituan të ndëshkoheshin, më saktësisht kjo duhej drejtuar kundër atyre që morën përsipër këto sulme. Organizata më e njohur terroriste në botën e sotme “Al-Qaeda”, si dhe udhëheqësi i saj Osama Bin Laden, sigurisht se bën pjesë në grupin e njerëzve fundamentalistë ekstrem, të cilët përçojnë idetë e luftimit të ‘të pafeve’, sikurse njihen në Islam njerëzit me përkatësi të tjera fetare dhe ateistet.
Megjithatë, është gabim të konsiderohet se veprimet ushtarake dhe diplomatike të Perëndimit tashmë pas 9/11 janë drejtuar kundër shteteve/vendeve dhe/ose besimtarëve të islamit. Veprimet e tilla duhet parë nën dritën e një luftë të qartë kundër një ‘filozofie’ të domosdoshmërisë së akteve terroriste si mjet për ‘nxjerrjen e fytyrës së islamit të vërtetë’, duke goditur, siç shprehen udhëheqësit e këtyre organizatave, ‘të pafetë që duan të pushtojnë tokat e Allah-ut”.
Madje, lidershipi i disa prej vendeve më të fuqishme islamike kryesisht në Lindje të Mesme do të duhej të ishin bashkëpunëtorë të afërt me Perëndimin në këtë kontekst të zhvillimit të ngjarjeve. Ata do të duhej të zgjidhnin rrugën e mirë për shpëtimin e jetëve të njerëzve që udhëheqin, sikurse edhe t’u kthejnë atyre dinjitetin personal në nivel me atë të qytetarëve aktivë të Perëndimit.

Sidoqoftë, ajo që është fakt historik dhe që vazhdon të ekzistojë edhe sot (disa e thonë se do të ekzistojë edhe për shumë kohë më pas) është ekzistenca e kundërshtive herë-herë të thella midis pjesëtarëve të dy prej feve më të mëdha monoteiste në botë, krishterimit dhe islamit. Sikurse dihet, tek të dy këto besime, e po ashtu edhe në judaizëm, ekziston një debat i gjerë i brendshëm për mënyrën e trajtimit të tyre dhe vendin që ato duhet të zënë në jetën politike, shoqërore, ekonomike dhe ushtarake të shteteve dhe njerëzve në përgjithësi. Siç thotë edhe Karen Armstrong në librin e saj “Beteja për Zotin: Fundamentalizmi në Judaizëm, Krishtërim dhe Islam” (origjinal: The Battle for God: Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam), të tria këto besime po kalojnë në një periudhë të debatit intensiv të brendshëm midis fundamentalistëve dhe të moderuarve.
Kjo sidoqoftë, vlen më së shumti për njerëzit dhe vendet islamike, të cilët për një kohë shumë të gjatë kishin mbizotërimin në botën, sidomos në periudhën që në Evropë njihej si Mesjeta. Apo, siç Bernard Lewis e përshkruan debatin e një kohe më të gjatë pothuaj një shekulli të vendeve islamike, rreth asaj se ku është gabuar në tërë historinë e mbizotërimit të Islamit mbi ‘të pafetë’ dhe ngritjen e këtyre të fundit mbi shtetet/vendet islamike (Shih: librin e tij What Went Wrong?). Kjo ngritje, megjithatë, sipas autorëve të ndryshëm ka filluar prej shekullit të tetëmbëdhjetë dhe është rritur edhe më shumë në shekullin e nëntëmbëdhjetë, derisa shekulli njëzet e fillimshekulli i njëzetenjë vetëm ka vulosur përparësitë e Krishtërimit (lexo: vendeve të krishtera) ndaj vendeve islamike.

Përplasja midis këtyre dy qytetërimeve ekziston, sepse ka ekzistuar për mbi një mijë vjet. Por, megjithatë, midis tyre ka pasur edhe periudha të larta të harmonisë, sintetizimit kulturor dhe ndërveprimit të ideve. Një shembull që islamologu dhe profesori i të drejtës ndërkombëtare Akbar Ahmed, në librin e tij ‘Pas terrorit: Promovimi i dialogut midis civilizimeve’ (origjinali - After Terror: Promoting Dialogue among Civilizations), jep për këtë tezë, është fakti se një korpus i tërë i mendimtarëve të vjet grekë, sikurse edhe filozofët e mëdhenj Platoni dhe Aristoteli, patën mbetur të panjohur dhe të harruar derisa myslimanët i përkthyen ata në kohën e Spanjës myslimane, që mundësoi evropianët t’i përkthejnë më pas ato nga gjuha arabe në atë latine dhe nga kjo e fundit në gjuhën frënge dhe atë angleze. Për shekuj të tërë, para rreth një mijë vjetësh, procesi i rizbulimit të grekëve në Evropë ka ardhur përmes myslimanëve.
Megjithatë, është fakt se pas 11 shtatorit 2001, e djathta në SHBA dhe mediat kanë popullarizuar tezën e Huntington-it dhe tashmë në tërë botën njerëzit flasin rreth përplasjes së civilizimeve. Sidoqoftë, Kosova dhe liderët e saj janë përcaktuar qartë mbi këtë çështje. Kosova duhet të jetë shtet i të gjithë qytetarëve të saj, pa dallim etnie, besimi, race apo të tjera, ndërkaq orientimi i saj i qartë është rruga drejt procesit të integrimit në Bashkimin Evropian dhe strukturat euro-atlantike.

Botuar në "Zëri" më 11 shtator 2006