Tri detyrat e Qeverisë së re

Loja pa fitues

Tri detyrat e Qeverisë së re

Qeveria e re, sikurse e tashmja, do të jetë në mes të pritjeve të publikut dhe mandatit të saj praktik. Në fakt, qeveria e re do të ketë mandat politik të përbërë prej tri komponentëve: ruajtja e stabilitetit dhe sigurisë së brendshme, angazhimet përcjellëse pas shpalljes së shtetit të Kosovës, si dhe përgatitjen e zgjedhjeve të reja parlamentare dhe pjesërisht edhe lokale. Angazhimet për përmirësimin e ngritjen e standardit jetësor do të kenë pak energji në dispozicion

Shkruan: Burim Ramadani

I
Kalimi nga përfundimi i mandatit të kësaj qeverie në fazën e fillimit të funksionimit të qeverisë së re duhet të ndodh sa më shpejt që është e mundur. Kjo është kërkesë e rëndësishme që tejkalon këtë nivel, në fakt kjo është nevojë. Intensiteti i angazhimeve të qeverisë duhet ruajtur në nivel të lartë sidomos tash në kohën kur vendi po futet në një fazë të re të vendimmarrjes së madhe. Vazhdimësia e projekteve dhe planeve që kanë të bëjnë me çështjet madhore të vendit është e domosdoshme, ndërsa fryma e implementimit të obligimeve të brendshme e të jashtme duhet të mbizotërojë. Tashmë janë mbushur pesë javë prej datës së mbajtjes së zgjedhjeve të 17 nëntorit dhe mbi dy javë prej certifikimit të rezultateve për zgjedhjet e nivelit parlamentar. Qeveria e re nuk është bërë ende, derisa angazhimet dhe rezultatet që priten prej saj nuk janë në proporcion me mandatin real politik të saj në praktikë. Edhe qeveria e re, sikurse e tashmja, do të jetë në mes të pritjeve të përgjithshme të publikut dhe mandatit të saj praktik. Në fakt, qeveria e re do të ketë mandat politik të përbërë prej tri komponentëve: ruajtja e stabilitetit dhe sigurisë së brendshme, angazhimet përcjellëse pas shpalljes së shtetit të Kosovës, si dhe përgatitjen e zgjedhjeve të reja parlamentare dhe pjesërisht edhe lokale. Angazhimet tjera të cilat kanë të bëjnë në mënyrë më direkte me përmirësimin dhe ngritjen e standardit jetësor të qytetarëve të Kosovës, sikurse edhe mirëqenies sociale realisht do të kenë pak energji në dispozicion.

II
Kapërcimi dhe ballafaqimi me të gjitha situatat e mundshme para dhe pas shpalljes së pavarësisë së vendit është një detyrë mjaft domethënëse për institucionet e reja të vendit, sikurse edhe për ato permanente të sigurisë. Skenaret e ndryshme që mund të vëhen në praktikë, sidomos nga ana e Serbisë dhe serbëve lokalë, duhet parë si një rrezik potencial për destabilizimin e brendshëm të Kosovës. Ka një rrjedhë logjike të gjërave. Aksioni shkakton reaksion, reaksioni shkakton zingjir aksionesh, ky zingjir shkakton provokime tejet-nxitëse, që mund të kalojnë në thellim ekstrem të pakënaqësive të brendshme, gjë që do të mund të nxiste destabilitet dhe dhunë. Reflektimi i kësaj situate dhe këtyre skenareve në mesin e popullatës së Kosovës mund të mos ndalet vetëm në rrethanat individuale, familjare apo grupore. Zgjerimi i reflektimit të tillë në nivelin e institucioneve të Kosovës dhe veçanërisht në ato që kanë për detyrë ruajtjen e sigurisë publike të Kosovës do të mund të merrte kahje të komplikimit më të thellë dhe më serioz të zhvillimeve në vend. Detyra e qeverisë së re bazohet në bashkërendimin e politikave, planeve, angazhimeve dhe aksioneve me institucionet e sigurisë që janë jashtë autoritetit të vetë qeverisë. Në këtë mes, objektivat e qeverisë duhet reflektuar domosdoshmërisht në aspektin praktik të funksionimit edhe në Shërbimin Policor të Kosovës, Trupat e Mbrojtjes së Kosovës, Policinë ndërkombëtare në Kosovë, KFOR-in dhe kompanitë private të sigurimit.

III
Kompletimi i shtetësisë së Kosovës nuk është akt, por proces. Si i tillë duhet shikuar edhe zhvillimet e pas deklarimit të mëvehtësisë, për të cilat do të duhen angazhimet gjithëpërfshirëse. Shpallja e pavarësisë së Kosovës duhet të përcillet me punë të madhe në një numër çështjesh të rëndësishme për funksionimin e shtetit. Angazhimet përcjellëse pas pavarësisë së Kosovës kanë të bëjnë me punën e madhe që institucionet e Kosovës duhet të zhvillojnë edhe brenda edhe jashtë vendit. Brenda vendit, institucionet e Kosovës duhet të fillojnë dhe implementojnë detyrime të ndryshme, sikurse janë: simbolet, Kushtetuta, miratimi i ligjeve që dalin nga Pako e Ahtisarit, fillimi i implementimit të politikave dhe aranzhmaneve jo të lehta që përcaktohen në këtë Pako (të cilën Kuvendi i Kosovës e ka miratuar me 99 për qind të votave, pos serbëve), ri-organizimi territorial, përcaktimi i detajizuar i kompetencave midis prezencës së ardhshme ndërkombëtare në Kosovë dhe institucioneve vendore, fillimi i përgatitjeve për shpërbërjen e plotë të TMK-së dhe fillimin e përgatitjeve për formimin e Forcës Mbrojtëse, themelimin e kapaciteteve diplomatike, si dhe ruajtjen e ngritjen e nivelit të marrëdhënieve ndër-etnike. Ndërsa, jashtë Kosovës, institucionet e vendit i pret një angazhim i fuqishëm në aspektin diplomatik. Liderët dhe nivelet e ndryshme politike e publike do të duhet të kalojnë kohë të gjatë nëpër kryeqytetet e ndryshme për të bindur ato të njohin shtetin e ri dhe të vendosin marrëdhëniet diplomatike.

IV
Kosova dhe shoqëria e Kosovës nuk përmblidhen vetëm me status, pavarësi apo angazhime me arritjen e aspiratave për të qenë mëvehte. Proceset e domosdoshme në sistemin demokratik duhet zhvilluar edhe gjatë situatave të ndjeshme apo të entuziazmuara. Zgjedhjet e ardhshme parlamentare pritet të zhvillohen në pjesën e fundit të vitit të ardhshëm, derisa në të njëjtën periudhë apo afër saj pritet të zhvillohen edhe zgjedhjet lokale, të paktën në disa prej komunave të Kosovës të cilat preken nga procesi i decentralizimit. Pakoja e Ahtisarit, të cilën institucionet e Kosovës e kanë marrë për obligim ta implementojnë, përcakton edhe çështjen e zgjedhjeve të ardhshme. Në fakt, përcaktimin në mënyrë shprehimore të zgjedhjeve të ardhshme ishin kërkuar nga opozita në kohën kur përgatitej dhe finalizohej kjo Pako. Në fund të fundit, koalicionet e mëdha, me bazë të gjerë apo bashkëqeverisja në Kosovë duket se ka për qëllim bazik tejkalimin e përbashkët dhe më të fuqishëm të fundit të procesit të pavarësimit të Kosovës. Nëse kjo është e saktë, atëherë vetë partitë në koalicion do të duhej që menjëherë pas pavarësimit të Kosovës të kërkojnë fillimin e përgatitjeve për zgjedhjet e reja në vend, të cilat në fakt kanë bazë ligjore në dokumentin aranzhues të ish-ndërmjetësuesit Ahtisari. Bazuar në këto komponenta, vërehet qartë se cilat do të jenë angazhimet e qeverisë së re të Kosovës dhe se në cilat fusha mund të pritet rezultate të prekshme. Për aktivitetet në fushat tjera duket se do të mbetet pak energji.

Botuar në “Zëri” më 24 dhjetor 2007, fq. 12

Po ashtu në gazetën e Tiranës “Gazeta Shqip”, më 25 dhjetor 2007, fq. 10. http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=33696 ,

si dhe në “Infopress”, më 26 dhjetor 2007, fq. 9.

Sinjalet në Nju Jork dhe Prishtinë

Loja pa fitues

Sinjalet në Nju Jork dhe Prishtinë

Mbledhja e Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe bisedimet për formimin e koalicionit të ri janë qartësisht momentet që përcaktojnë në vija të përgjithshme zhvillimet e ardhshme në Kosovë. Në Nju Jork dhe Prishtinë këtë javë jepen sinjalet për hapat e mëtejshëm. Kosova ka nevojë për vendim për pavarësi, sikur edhe për Qeveri funksionale dhe të përgjegjshme, në dallim prej këtyre të deritashme që prej vitit 2002

Shkruan: Burim Ramadani

I
Proceset e ndryshme jo rrallë herë zhvillohen në të njëjtën kohë dhe nën presione të caktuara që lidhen me to. Java që kemi hyrë duket të jetë mjaft e rëndësishme për të paktën përcaktimin e vijave të përgjithshme për hapat e mëtutjeshëm në dy prej zhvillimeve brenda dhe për Kosovën. Së pari, sa i përket zhvillimeve mbi pavarësimin e Kosovës këtë javë do të mbahet një mbledhje e rëndësishme në Nju Jork, sado që kjo do të jetë vetëm një provë jo vendim-prodhuese. Së dyti, pas zgjedhjeve të 17 nëntorit ende janë duke u zhvilluar bisedimet mbi parimet e formimit të koalicionit qeverisës, derisa këtë javë duhet dhe pritet që këto bisedime të futen në nivel të detajeve për të përcaktuar saktësisht ndarjen e pushtetit midis partive kryesore politike në vend. Të dyja këto zhvillime janë ende në stadin e provës, derisa çështja e formimit të koalicionit duket se është më lehtë e arritshme për shkak se në masë të madhe kjo varet nga vetë kosovarët. Porse, zhvillimet në Nju Jork nuk janë, sikurse nuk kanë qenë deri më tash, çështje që varet nga kosovarët, por varet plotësisht nga politikat kombëtare të shteteve të përfaqësuara në atë nivel.

II
Provat e ndryshme të deritashme në përgjithësi kanë dalë të jenë jo aq të suksesshme në Këshillin e Sigurimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Nju Jork. Dështimi i tentimeve për të vënë në votim projekt-rezolutat e vendeve demokratike të Perëndimit gjatë muajve qershor e korrik të këtij viti, ka vënë një pikëpyetje të fuqishme rreth mundësisë që prova të tilla të kenë sukses. Edhe tash pas rreth gjashtë muajsh, Këshilli i Sigurimi duket se mbetet i njëjtë në konfiguracionin e mbyllur sa i përket çështjes së Kosovës. Sërish do të ketë një ndarje të qartë dhe publike të vendeve demokratike në njërën anë dhe vendeve të fuqishme botërore kundërshtuese të ideve Perëndimore për pavarësimin e Kosovës në anën tjetër. Sërish do të del në pah fuqia e bllokimit unilateral në kundërshtim të plotë me interesat e politikës globale të udhëhequr nga demokracitë Perëndimore. Sidoqoftë, kjo mund të mos jetë prova e fundit në Këshillin e Sigurimit, sado që do të duhej të ishte kështu. Mundësia e vazhdimit të provave në Nju Jork nuk është rezultat-dhënëse, prandaj kjo duhet të shmanget si tentim. Kosova duhet të ecë në rrugën e vet pas këtë mekanizëm.

III
Pushteti i brendshëm pritet që të ndahet edhe në detaje brenda javës në vazhdim. Partitë kryesore politike të vendit duhet të merren vesh për krijimin e një qeverie funksionale dhe të përgjegjshme para qytetarëve. Kompozicionet që janë parë deri më tash në Qeveritë e pasluftës, me pak përjashtime nga brenda, kanë reflektuar nivel jo të mirë të aftësisë së kosovarëve për të ndërtuar shtet dhe udhëheqje të shoqërisë mbi parimet dhe praktikat demokratike. Thënë më thjesht, qeveritë që nga 2002 e këtej nuk kanë reflektuar potencialin politik, menaxherial dhe akademik që besohet se ka Kosova. Loja nuk duhet të luhet me formacionin e tretë të ekipit, prandaj tashmë është momenti formacioni i parë të jetë në përballje me obligimet e veta. Në të njëjtën kohë, partitë që pritet të futen në koalicion (me gjasë LDK dhe AAK), duhet të jenë të vetëdijshme se fitues i zgjedhjeve është PDK-ja, prandaj asaj i duhet lënë hapësira për realizimin e premtimeve me të cilat është paraqitur në fushatën e saj rreth dhjetëmuajshe parazgjedhore. PDK-së pakontestueshëm i duhet rezervuar për shembull Ministria e Transportit në mënyrë që të realizojë projektet për auto-rrugët moderne.

IV
Presidenti Fatmir Sejdiu do të bëhet lideri i parë i Kosovës që i drejtohet Këshillit të Sigurimit të Organizatës së Kombeve të Bashkuara në Nju Jork. Derisa ish-kryeministri Bajram Kosumi ishte shënuar si lideri i parë kosovar që ka marrë pjesë në mbledhjen e këtij organi, presidenti Sejdiu në këtë rast do të mund të shpreh qëndrimin e Kosovës karshi procesit të statusit, marrëdhënieve fqinjësore të ardhshme me Serbinë, perceptimin e kosovarëve për bashkësinë ndërkombëtare, nevojën e vendosjes së një misioni të limituar nga Bashkimi Evropian, vazhdimin e prezencës së NATO-s në Kosovë, sikurse edhe për aspiratat kosovare për integrim në NATO dhe BE. Sejdiu në mbledhjen e së mërkurës duhet të jetë fuqimisht këmbëngulës në prezantimin e shpirtit të popullit të Kosovës. E ardhmja e Kosovës është në NATO, BE dhe të gjitha organizatat ndërkombëtare që synim kanë zhvillimin e botës, ruajtjen dhe mbajtjen e sigurisë rajonale e globale. Kosova ka nevojë për vendim të qartë për të ecur përpara drejt zhvillimit të demokracisë së brendshme, prandaj edhe Nju Jorku edhe Prishtina duhet të japin sinjalet këtë javë, sinjale për funksionalitet.

Botuar në “Zëri” më 17 dhjetor 2007, fq. 14

Liderët t’i drejtohen popullit!

Loja pa fitues

Liderët t’i drejtohen popullit!

Me ditën e sotme kanë përfunduar edhe zyrtarisht angazhimet e kosovarëve në negociatat për statusin. Koha për vendime ka ardhur, derisa shtimi i kujdesit është jo vetëm i domosdoshëm. Qytetarët e Kosovës kanë nevojë për qartësim të situatës dhe të hapave në ditët e javët në vazhdim. Liderët e vendit duhet t’i drejtohet popullit për t’i kërkuar qetësi maksimale dhe për t’i paralajmëruar me vështirësitë që mund të përballen

Shkruan: Burim Ramadani

I
Procesi mbi përcaktimin e statusit të vendit, përkatësisht pavarësimin e Kosovës, nga sot edhe zyrtarisht përfundon pjesën e negociatave midis palëve me ndërmjetësim ndërkombëtar. Pala kosovare e ka bërë mjaft të qartë se pas angazhimeve shtesë 120 ditësh, të cilat përmbyllen ditën e sotme, nuk do të pranojë procese tjera të negocimit. Ky është një vendim për t’u përkrahur dhe mirëpritur nga ana e qytetarëve të Kosovës. Por, në të njëjtën kohë ky vendim duhet të përcillet edhe nga qartësimet e nevojshme, që në fakt janë të domosdoshme. Qytetarët kanë nevojë dhe duhet të dinë për të gjitha vështirësitë e mundshme me të cilat mund të ballafaqohen në ditët dhe javët e ardhshme. Këto vështirësi mund të mos jenë të pakta, derisa ekziston një zbrazësi e madhe midis përgatitjeve të nevojshme për ballafaqimin me situata të ndryshme dhe informimit të qytetarëve për këto lloj situatash. Tek e fundit, deklarimi i hapur dhe i sinqertë për nevojën e përgatitjes së vetes dhe për nevojën e veprimeve të kujdesshme nga të gjithë aktorët në Kosovë është një obligim qytetar, politik dhe patriotik. Objektivi i madh i Kosovës është afruar dhe për t’u realizuar kjo nevojitet qetësi e pjekuri politike në të gjitha nivelet e shoqërisë së Kosovës.

II
Pavarësimi i Kosovës është një proces i pakthyeshëm dhe këtë e kanë të qartë tashmë jo vetëm populli shqiptar i Kosovës, por edhe vendet demokratike të bashkësisë ndërkombëtare. Është mëse e ditur se pavarësimi i Kosovës është lufta për ekzistencën e popullit, sikurse edhe që tashmë jemi në fazën kur pavarësimi nuk është më vullnet vetëm i shumicës së popullit të Kosovës, por është edhe politikë e vendeve demokratike të botës. Lëvizjet e popullit shqiptar të Kosovës për të qeverisur veten datojnë shumë kohë më parë derisa tashmë ekziston bindja tek të dy popujt se konflikti i Kosovës mes shqiptarëve dhe serbëve ka derivuar që nga kohët e lashta. Historianët dhe njohësit e mirë të Ballkanit e sjellin origjinën e konfliktit të Kosovës në kohë më të vonshme, përkatësisht në fund të shekullit të 19-të. Në atë periudhë ka ndodhur spastrimi etnik i trojeve të banuara nga shqiptarët në disa nga qytetet që tashmë gjenden në pjesën e jugut të Serbisë, sikurse është rajoni që përfshin qytetet e Nishit, Leskovës dhe Prokuples. Konflikti rreth 120 vjeçar është përcjell me mbi katër luftëra midis shqiptarëve të Kosovës dhe autoriteteve mbretërore e shtetërore të Serbisë, duke vënë në lëvizje së fundmi edhe botën demokratike.

III
Provokimet e mundshme që mund të ngritën tashmë nga brenda dhe jashtë Kosovës duhet të merren në konsideratë dhe për këtë duhet vetëdijesuar jo vetëm institucionet, por edhe populli i Kosovës në përgjithësi. Nuk është asgjë e ngutshme nëse liderët e vendit i drejtohet që sot, por edhe gjatë ditëve të ardhshme, qytetarëve të Kosovës për t’u qartësuar rreth të gjitha veprimeve të nevojshme, sikurse edhe rreth të gjitha llojeve të situatave e provokimeve që mund të hasen gjatë kësaj kohe. Tek e fundit, provokimet nga Serbia dhe nga serbët e Kosovës kanë qenë të vazhdueshme në Kosovë që prej përfundimit të luftës çlirimtare në vitin 1999. Themelimi i të ashtuquajturës “Garda e Car Llazarit” është vetëm njëra prej provokimeve të kohës së fundit që autoritetet e Beogradit po i bëjnë Kosovës dhe shumicës shqiptare këtu. Thirrja në emrat e liderëve të Serbisë dhe momentet historike është përdorur gjatë tërë kohës si strategji për mobilizimin e masave serbe kundër shqiptarëve të Kosovës. Ditëve të fundit në Serbi janë vendosur edhe fotografi të mëdha të udhëheqësve historikë të Serbisë me citatet e tyre luftënxitëse dhe urrejtje-nxitëse në emër të asaj që ata e quajnë “mbrojtje e Kosovës”.

IV
Përsëritja e çfarëdo lloj angazhimi në negociata të reja për pavarësimin e vendit, ku do të përfshiheshin të dyja palët, është i papranueshëm dhe i jo-funksional për Kosovën. Idetë e dhëna më parë për ndonjë konferencë ndërkombëtare për Kosovën nuk do të nxjerrin kurrfarë rezultati, por vetëm sa do të thellonin tensionet e brendshme në Kosovë dhe rreth saj. Liderët politikë të vendit do të duhej të jenë të gatshëm për të marrë vendimet e nevojshme për të ardhmen e Kosovës derisa në të njëjtën kohë t’i bashkërendojnë këto veprime me vendet demokratike të bashkësisë ndërkombëtare. Refuzimi i pavarësimit të Kosovës vjen pothuaj plotësisht nga vendet pa sistem kredibil demokratik. Kjo, në fakt, shfaq luftën midis sistemeve, midis parimeve, midis ideve dhe midis vizioneve. Qytetarët e Kosovës janë këmbëngulës në rrugën drejt demokracisë, derisa serbët si popull kanë dilemat e tyre të thella. Prandaj, këtu mund të shpjegohet deri në një masë përkrahja e pa-kompromis që Federata Ruse është duke vazhduar t’i jep Serbisë, madje edhe në idetë anti-humane për të ashtuquajturën “bllokadë ndaj Kosovës”. Kjo, edhe pse nuk mund të bllokojë jetën në Kosovë, mund të shkaktojë vështirësi, prandaj qytetarët e Kosovës duhet të kenë më shumë informata rreth vështirësive.

Botuar në “Zëri” më 10 dhjetor 2007, fq. 08

Momentet e vendosmërisë

Loja pa fitues

Momentet e vendosmërisë

Demolimi paraprak i të ardhmes nuk është vështirë të bëhet. Për të pamundësuar këtë duhet mbështetur në njerëz të vendosur e të dëshmuar për vizion e veprim strategjik dhe konkret, ata që dëshmuan për trimëri, atdhedashuri, dituri, aftësi, që dhanë gjak, mund e djersë. Koha vendimtare nuk vjen shpesh në histori. Zoti na ruajt nga ata ‘shqiptarë’ që më 28 qershor të vitit 1989, përkatësisht në 600-vjetorin e Betejës së Kosovës, shkuan në Gazimestan për t’i duartrokitur Sllobodan Millosheviqit

Shkruan: Burim Ramadani

I
Ditët, javët dhe muajt në të cilët Kosova do të futet pas dhjetëditëshit të parë të këtij muaji janë vendimtare për shumë procese të rëndësishme. Edhe çështjet e brendshme, por edhe ato në relacione të jashtme do të marrin rrugën e zhvillimeve të reja tejet domethënëse për të ardhmen e qytetarëve të Kosovës. Jo vetëm marrëdhëniet brenda shumicës shqiptare do të përcaktohen për një kohë të caktuar, por çka është shumë më e rëndësishme, do të ri-përcaktohen marrëdhëniet midis shqiptarëve dhe të tjerëve në Kosovë me bashkësinë ndërkombëtare, me miqtë e devotshëm të Kosovës dhe me vendet që jo njëherë kanë shfaqur rezerva të ndryshme rreth aspiratave tona. Tashmë do të merren vendimet e domosdoshme qofshin për të përcaktuar të rrugën përpara, qofshin në skenarin më të keq për t’i dhënë edhe një kohë bashkësisë ndërkombëtare për përgatitjen e njohjes së shtetit të Kosovës. Ardhmëria për shumë kohë më tutje do të do të mund të vendoset në këtë periudhën e pas dhjetë dhjetorit. Vendosmëria për të ndritur të ardhmen është kruciale, prandaj baza e çdogjëje është ardhmëria.

II
Demolimi paraprak i të ardhmes nuk është vështirë të bëhet dhe për këtë ka evidencë tek ne. Për të pamundësuar këtë duhet mbështetur dhe krijuar hapësirë njerëzve të vendosur e të dëshmuar për vizion e veprim strategjik dhe konkret, pavarësisht prej cilit regjion dhe të kujt perceptohen që janë. Zoti na ruajt nga ata ‘shqiptarë’ që më 28 qershor të vitit 1989, përkatësisht në 600-vjetorin e Betejës së Kosovës, shkuan në Gazimestan për t’i duartrokitur Sllobodan Millosheviqit. Ndoshta, nuk do të ishte ndonjë habi e madhe nëse po të njëjtit njerëz do ta përsërisnin këtë edhe gjatë viteve të pasluftës, kur disa nga politikanët e Serbisë vinin në të njëjtin vend, për të njëjtën arsye, me të njëjtin mesazh. Petku mund të jetë i ndryshëm, por ndryshimi duhet të bëhet përbrenda dhe vetëm atëherë do të mund të ishte pakëz i perceptueshëm. Por, historia nuk ngutet. Ajo shkruhet qoftë për të keq, apo të mirë. Duke iu lutur Atit në qiell, Faik Konica në “Lutjen e shkrimtarit” është lutur edhe për durim gjatë punës para se ajo të shkruhet. “…Falna durimin të thellojmë një punë përpara se të shkruajmë mbi të!...”.

III
Demokratizimi i shoqërisë kosovare është proces i gjatë dhe si i tillë nuk do të përfundojë me përcaktimin e statusit të vendit, përkatësisht me pavarësimin e Kosovës. Krijimi dhe njohja e shtetit më të ri në Ballkan nuk është garanci për arritjen e nivelit të duhur të demokratizimit shoqëror dhe politik të vendit. Themelimi i mekanizmave të domosdoshëm, implementueshmëria e politikave të tyre, zhvillimi i kulturës politike, vendosja dhe zhvillimi i vlerave të qëndrueshme në rend të parë patriotike janë kërkesat e para që shoqëria kosovare duhet të plotësojë për veten e saj. Sidoqoftë, duhet sqaruar se vlera patriotike nuk do të thotë nacionalizëm ballkanik agresiv që i ka dhënë këtij koncepti kahe negative qysh shumë kohë më parë. Patriotët në Kosovë nuk janë të paktë, por nuk duhet të vazhdojnë të jenë të heshtur. Të gjithë duhet dhënë përkrahje të fuqishme procesit dhe vendosmërisë për marrjen e vendimeve të domosdoshme. Vendimi duhet të jetë i përbashkët, sikurse është e përbashkët e ardhmja jonë. Për këtë, të gjithë vullnetmirët duhet t’i bashkohet përgjegjësve për të dhënë pjesën e vet të obligimit.

IV
Depërtimi i elementeve prishëse, tashmë më shumë se asnjëherë duhet të jetë plotësisht i ndaluar. Fuqizimi i patriotëve në të gjitha sferat e shoqërisë është i domosdoshëm. E ardhmja kurrë nuk është e ditur paraprakisht në mënyrë të plotë, sikurse nuk është i ditur as momenti i vdekjes. Nuk besoj se e keqja do të ndodh, por shqetësimi për të ardhmen është gjithherë i nevojshëm. Realizimi i aspiratës sonë rreth dy-dekadëshe është në drejtim të duhur dhe në partneritet me shumicën e vendeve më të fuqishme të planetit. Secili veprim i pas dhjetë dhjetorit është shenjë e madhe në historinë kombëtare të Kosovës. Secila fjalë është rrugë-prijëse. “Ati ynë që je në qiell, jepna fuqinë të mbajmë gojën mbyllur kur s’kemi gjë për të thënë”, lutej Konica. Porse, kur duhet folur, zëri dhe dokumentet duhet të jenë të qarta, të paluajtshme dhe të zbatueshme. Vendosmëria është mbi të gjitha dhe për këtë duhen njerëzit e vendosur. Ata që dëshmuan për trimëri, atdhedashuri, dituri, aftësi, që dhanë gjak, mund e djersë dhe qëndrueshmëri. Koha vendimtare nuk vjen shpesh në histori. Ajo ka ardhur dhe do të shënohet si e tillë.

Botuar në “Zëri” më 03 dhjetor 2007, fq. 14.

Të gjallë e të vdekur në votime

Loja pa fitues

Të gjallë e të vdekur në votime

Të gjithë ata që kanë menduar se keqdashësit e brendshëm të Kosovës janë zbutur, po duket se kanë gabuar rëndë. Gjithmonë është dashur të jenë syhapur ndaj tendencës së manipulimit të proceseve demokratike. “Njeriu prej dheu” solli një copë demokracie të Shqipërisë në Kosovë. Nëse nuk vërtetohen zyrtarisht këto manipulime dhe nuk pasojnë dënimet, nuk do të doja të jem qytetar i Kosovës në zgjedhjet e ardhshme që duhet të organizohen plotësisht nga vendorët!

Shkruan: Burim Ramadani

I
Paraqitjet publike të liderëve vendorë dhe atyre të institucioneve ndërkombëtare prezente në Kosovë duke i bërë thirrje popullatës së vendit që të dalin për të votuar duket se ka pasur ndikim të çuditshëm. Ato nuk kanë ndikuar në rreth 70 për qind të popullatës së Kosovës, porse për habi kanë ndikuar tek një grup i paarritshëm për proceset demokratike në këtë botë. Pra, kanë ndikuar përtej varreve dhe një numër relativisht i madh i të vdekurve kanë votuar më 17 nëntor. Ata janë zgjuar atë të shtunë për t’iu përgjigjur një obligimi qytetar dhe obligimi partiak për të bërë më të mirën për partinë dhe atdheun. Si me fantazmat e filmave të Hollivudit, por edhe prej skenarit të filmit shqiptar “Njeriu prej dheu”, një numër kosovarësh atdhedashës dhe patriotë të vërtetë të kalibrit mbarë-shqiptar, të orientuar kundër armiqve të kombit tonë të përvuajtur dhe të shkelur me shekuj, të përkushtuar për të realizuar ëndrrën tonë të kamotshme për pavarësinë e Kosovës dhe më pas bashkimin me pjesët tjera të atdheut, detajuan të gjitha planet dhe trajnimet e domosdoshme për të sjell një copë demokracie të Shqipërisë në Kosovë. Dhe, në mendjen time kumbon zëri i Reshat Arbanës, duke recituar pjesë të Fishtës: “Ah kob...!”.

II
Projekti i këtyre zgjedhjeve është në rrugë të thellimit të dyshimeve të plota rreth vijueshmërisë së duhur dhe e vetmja rrugëdalje me qëllim të mos-ngritjes së tyre në nivel të një problemi është heshtja e plotë e të gjithëve. Ndoshta kjo do të ishte zgjidhja, por nëse kjo është demokracia jonë vaj halli për të gjithë ne. Por, a mund të kërkohet kjo nga të gjithë në emër të stabilitetit dhe perspektivës evropiane të Kosovës? Është vështirë për t’u besuar se dikush diku mund të kërkonte apo edhe të vendoste në anën tjetër që të mos ngrihet zëri ndaj manipulimeve të ndryshme pa paragjykime në këto zgjedhje. Sidoqoftë, shqetësimi personal mbetet tek e ardhmja e këtij vendi, tek e ardhmja e proceseve demokratike dhe tek e ardhmja e aspiratave tona të përbashkëta për integrime evropiane dhe evro-atlantike. Si është më së keqi, Kosova mund të ballafaqohet me instalimin e mashtrimit si vlerë anti-demokratike në proceset e brendshme demokratike, të cilat do të mund të reflektojnë për së mbrapshti në rrugën e Kosovës drejt të ardhmes së fëmijëve të saj. Tek e fundit, intenca e kosovarëve nuk duhet të jetë (dhe ende dua të besoj se nuk është) të përvetësojnë stilet ‘demokratike’ të zgjedhjeve të Shqipërisë.

III
Procesi i statusit nuk është në agjendën primare të këtyre ditëve. Keni lexuar për premtimet që statusi i Kosovës mund të pres deri në pjesën e parë të pranverës së vitit të ardhshëm? Fatkeqësisht, nuk ka pasur fare debat për këtë. “The Economist” nuk është revistë që sjell shpesh të pavërteta, por është revistë që publikon në mënyrë relativisht të saktë trendët e zhvillimeve politike globale. Porse, tashmë Kosova ka çështje të brendshme të cilat po u dashkan të zgjidhen sa më shpejt që është e mundur. E keni vënë re fillimin e luftës kundër presidentit dhe a e dini se ku do të përfundojë kjo? Jam i bindur se fundi i kësaj mund të jetë krejt i paparashikueshëm edhe për ata që po ndjekin plane të caktuara qysh më parë. Megjithatë, është legjitime që të ekzistojnë interesa të ndryshme të grupeve të ndryshme, porse elementi kryesor duhet të jetë ai i përputhjes së këtyre interesave me një qëllim madhor. Objektivi ynë madhor në këto ditë të nxehta të dimrit të ftohtë gjendet para sfidave të brendshme dhe të jashtme, derisa fokusi i politikës, mediave dhe qytetarëve të Kosovës është kthyer kah një proces tjetër që e kaluam rreth një javë më parë. Duket se fokusi këtu do të vazhdojë të jetë edhe për një kohë më të gjatë se sa mendohet.

IV
Profili demokratik i Kosovës u ndërtua pjesërisht edhe nga zhvillimi korrekt, fer dhe i lirë i proceseve zgjedhore që nga viti 2000 e këndej. Kuptimi i këtyre zgjedhjeve si pjekuri e politikës dhe popullit të Kosovës duket se fatkeqësisht nuk ka qenë i saktë dhe se ka qenë i parakohshëm për ne. Zgjedhjet e mëhershme kanë qenë pothuaj plotësisht të organizuara, mbikëqyrura, monitoruara dhe përgjegjësi e institucioneve ndërkombëtare. Në zgjedhjet e vitit 2004, vendorët filluan të marrin pak më shumë përgjegjësi, derisa në zgjedhjet e tashme vendorët ishin në krye të detyrës me monitorim nga ndërkombëtarët. Dhe, në fund të përpjekjeve për t’u bërë shtet, në vend se të tregonin aftësi të plotë dhe gatishmëri politike, vendorët treguan të kundërtën. Të gjithë ata që kanë menduar se keqdashësit e brendshëm të Kosovës janë zbutur, po duket se kanë gabuar rëndë. Gjithmonë është dashur të jenë syhapur ndaj tendencës së manipulimit të proceseve demokratike. “Njeriu prej dheu” solli një copë demokracie të Shqipërisë në Kosovë. Nëse nuk vërtetohen zyrtarisht këto manipulime dhe nuk pasojnë dënimet, nuk do të doja të jem qytetar i Kosovës në zgjedhjet e ardhshme që duhet të organizohen plotësisht nga vendorët!

Botuar në “Zëri” më 26 nëntor 2007, fq.12

Ndëshkimi ndaj LDK-së dhe votimi në pako

Loja pa fitues

Ndëshkimi ndaj LDK-së dhe votimi në pako

Vetëm me votim në pako dikush në Prizren do të mund të votonte kundër të gjitha zhvillimeve ekonomike, infrasktrukturore, kulturore, sociale e politike atje. Porse, në këtë mes, shkaku kryesor mund të ketë varijuar nga niveli qendror drejt nivelit lokal, dhe jo anasjelltas. Rikonfigurimi i pushtetit qendror dhe lokal në Kosovë ka ndodhur më shumë si ndëshkim sesa besim në anën e kundërt

Shkruan: Burim Ramadani

I
Rezultate e para të dhëna gjatë natës në mes së shtunës dhe së dielës treguan për një ndërrim të theksueshëm të disponimit të votuesve kosovarë. Kjo në rend të parë dhe pothuaj plotësisht ka të bëjë me ndryshimin e qasjes së qytetarëve të Kosovës ndaj Lidhjes Demokratike të Kosovës, e cila për rreth 18 vjet ka udhëhequr popullin e Kosovës si partia më e madhe në vend. Zgjedhjet e përgjithshme dhe zgjedhjet lokale duket se kanë dhënë një përgjigjje përafërsisht të njëjtë (me disa përjashtime) edhe kandidatëve për deputetë në Kuvendin e Kosovës, por edhe të atyre për kryetarë të komunave. Kjo dëshmon faktin evident se votuesi kosovar ka votuar në paketë dhe se për të ka qenë e rëndësishme të bëhen ndryshime të theksuara. Në të vërtetë, koncepti i ndryshimeve të tilla nuk lidhet vetëm me njerëz të caktuar, sikurse as me parti të caktuara, por duhet të bazohet në ekzistimin e një brumi substancial premtues se do të angazhohet dhe realizojë këto ndryshime. Dorën në zemër, ky nuk është rasti në Kosovën e këtyre ditëve, porse megjithatë kjo është çështje e votës së lirë të secilit qytetar.

II
Raportet financiare, ekonomike, politike, sociale e të përgjithshme të cilat e karakterizojnë pushtetin dhe realitetin në Kosovë janë determinuese për udhëheqjen e vendit. Në fakt, mundësitë për ndryshime reale praktike në jetën e qytetarëve të Kosovës janë aq të vogla sa që premtimet për krijimin e parajsës janë kryekëput të pavërteta. Me një buxhet të tillë që do të ketë këtyre viteve Kosova, realizimi i projekteve që i kemi parë gjatë fushatës parzgjedhore do të ishte mrekulli e dorës së parë. Njëjtë do të ishte edhe në nivel qendror, edhe në atë lokal. Më konkretisht, si do të mund që në të njëjtën kohë të ketë rritje të të ardhurave për pothuaj të gjitha komponentët e sektorit publik në Kosovë? Apo, si do të mund që gjatë dy vjetëve të ardhshme në komunat e Kosovës të sigurohet plotësisht uji i pijshëm, kur kapacitet natyrore dhe të tjera janë të pamjaftueshme? Këto janë të arritshme vetëm në një planfikim të paktën afatmesëm dhe atë në skenarin më të mirë të zhvillimeve. Sidoqoftë, hapja e shtigjeve të reja për qeverisjen e një vendi është proces demokratik dhe legjitim.

III
Rikonfigurimi i pushtetit qendror dhe lokal në Kosovë ka ndodhur më shumë si ndëshkim sesa besim në anën e kundërt. Kjo mund të del si rezultat i një analize më të thellë, porse kjo kërkon më shumë kohë dhe studim. Po ashtu, studim kërkohet edhe për të gjitha elementet që kanë ndikuar në ndryshimin e këtillë të pushtetit në Kosovë. Një prej elementeve të rëndësishme dhe në një masë edhe të çuditshme është fakti i votimit për kryetarë komunash. Në këtë kontekst, është për t’u analizuar fakti se niveli i përqindjes së votave ka qenë përafërsisht i njëjtë në të gjitha komunat, pa marrë parasysh ku dhe sa është punuar. Kjo e ka një shpjegim fillestar – votimi ka ndodhur kryesisht në pako. Përndryshe, askush nuk do të mund të parashikonte dhe më pas të shpjegonte votimet për kryetar komune në Prizren. Vetëm me votim në pako dikush në Prizren do të mund të votonte kundër të gjitha zhvillimeve ekonomike, infrasktrukturore, kulturore, sociale e politike në kryeqytetin e jugut të Kosovës. Porse, në këtë mes, shkaku kryesor mund të ketë varijuar nga niveli qendror drejt nivelit lokal, dhe jo anasjelltas.

IV
Reagimi i Lidhjes Demokratike të Kosovës në ditët në vijim do të jetë vendimtar jo vetëm për koalicionet e ardhshme të mundshme, por edhe të ardhmen e skenës politike kosovare dhe për të ardhmen e vet afatgjate. Secili veprim i ardhshëm i LDK-së duhet të jetë mirë i analizuar, me një qëllim të qartë dhe pasqyrë të qartë se çka e si mendohet se do të arrihet përmes atij veprimi të caktuar. Qëllimi, në aspektin partiak, duhet të ketë dy elemente të fuqishme – atë të të ardhmes së partisë dhe atë të ndryshimeve kualitative në skenën politike në përgjithësi. Për të arritur këtë, së pari duhet ndalur dhe menduar e gjykuar në ftohtësi dhe kujdesshëm. Ish-partia më e madhe në vend për rreth dy dekada, duhet të ketë qëllim të qartë të hapjes, rinimit, profilizimit, modernizimit dhe fuqizimit të saj. Hapja dhe reformimi i fuqishëm dhe rrënjësor i partisë është imediat nëse LDK-ja do që të ekzistojë e më pas edhe të rikthehet në pushtet pas një kohe të caktuar. Ajo është plakur dhe si është më së keqi është ndëshkuar nga qytetarët e Kosovës në këto zgjedhje. Një gjë është e qartë: qëndrimi në opozitë do të kthjellte LDK-në.

Botuar në “Zëri”, më 19 nëntor 2007, fq. 16, si dhe në "Gazeta Shqip" në Tiranë, më 21 nëntor 2007, fq. 11 http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=31354

Sfidat e sigurisë

Loja pa fitues

Sfidat e sigurisë

Procesi i papërfunduar i statusit të Kosovës, ekzistimi i strukturave paralele të shtetit të Serbisë, procesi zgjedhor i kësaj fundjave, tensionet ekzistuese ndër-etnike, shqetësimet e ndryshme sociale dhe niveli i ulët i standardit të jetesës janë disa prej sfidave kryesore të sigurisë në Kosovë. Përballja me këto sfida meriton identifikim, seriozitet dhe përkushtim të institucioneve dhe qytetarëve të Kosovës me qëllim të mos lejimit të zhvillimeve kaotike në Kosovë

Shkruan: Burim Ramadani

I
Megjithëse është diskutuar shumë herë rreth gjendjes së sigurisë së përgjithshme në Kosovë, përkatësisht rreth brishtësisë së saj në fazat e ndryshme, shkaqet që mundësojnë ekzistencën e kësaj brishtësie ende nuk janë zgjidhur. Mostejkalimi i këtyre shkaqeve do të thotë se status-kuoja në gjendjes e sigurisë është e vazhdueshme dhe përmirësimet e caktuara nuk kanë arritur të shmangin ndjeshmërinë e pothuaj secilës prej veprimeve të institucioneve vendore e atyre ndërkombëtare, sikurse edhe të qytetarëve të Kosovës. Edhe më tutje ne përballemi me sfida të ndryshme të cilat kanë ndikim të ndryshëm në aspektin e sigurisë së vendit dhe të proceseve nëpër të cilat po kalon Kosova tashmë në javët e fundit të pavarësimit. Procesi i papërfunduar i statusit të Kosovës, ekzistimi i strukturave paralele të shtetit të Serbisë, procesi zgjedhor i kësaj fundjave, tensionet e pa përmirësuara ndër-etnike, shqetësimet e ndryshme dhe niveli i ulët i standardit të jetesës janë disa prej sfidave kryesore të sigurisë në Kosovë. Përballja me këto sfida meriton identifikim, seriozitet dhe përkushtim të institucioneve dhe qytetarëve të Kosovës.

II
Mos-përfundimi i procesit të stërzgjatur i pavarësimit të Kosovës edhe formalisht nga Serbia dhe procesi i domosdoshëm demokratik i zgjedhjeve janë dy nga sfidat më të rëndësishme të cilat mbesin në sipërfaqe gjatë kësaj periudhe. Derisa për statusin e Kosovës është investuar me vite të tëra, jo vetëm mund e para, por edhe gjak dhe jetë të shumta, fundi i vitit 2007 duket se do të qartësojë definitivisht hapat e mëtejshëm që do të ndërmerren në rend të parë nga institucionet vendore në koordinim me shtetet më të fuqishme dhe demokratike nga bashkësia ndërkombëtare. Pavarësimi i Kosovës është i padilemë, por mbetet të koordinohen hapat e nevojshëm dhe të pashmangshëm rreth ruajtjes së qetësisë dhe sigurisë publike gjatë këtyre veprimeve. Njëherit, një proces i rëndësishëm është duke u zhvilluar në këtë fazë, ai i zgjedhjeve. Deri më tash nuk është vërejtur ndonjë tensionim apo tendencë për prishje të rendit e sigurisë publike që do të mund të përshkallëzohej në cenimin e nivelit të tashëm të sigurisë së përgjithshme në Kosovë. Nëse kështu do të jetë pas datës së zgjedhjeve, kjo sfidë do të tejkalohet pa u vërejtur në terren.

III
Mundësia e ekzistimit dhe veprimit të strukturave paralele të institucioneve shtetërore të Serbisë në Kosovë edhe më tutje mbetet një prej sfidave më të rëndësishme në kuptimin e arritjes së ndikimit të plotë të administratës qeverisëse ndërkombëtare e vendore në Kosovë. Fakti i ekzistencës së vazhdueshme të këtyre strukturave që prej përfundimit të luftës është evident dhe tashmë është identifikuar disa herë nga institucione të ndryshme të vendit dhe ndërkombëtare. Këto në një masë të gjerë kanë ndikuar dhe vazhdojnë të kenë rol të madh në mos uljen e plotë të tensioneve ndër-etnike në Kosovë. Financimi nga shteti serb i këtyre strukturave paralele, në rend të parë si struktura administrative, ka për qëllim pikërisht ruajtjen e këtij niveli jo të kënaqshëm dhe adekuat të marrëdhënieve midis komuniteteve që përbëjnë popullatën në Kosovë, sikurse edhe ruajtjen e mos-komunikimit zyrtar midis komunitetit serb në Kosovë dhe institucioneve legjitime të Kosovës. Ky mos komunikim i shtrirë edhe deri në rrafshin individual ka lënë hapësirë për mos ngritjen e besimit të ndërsjellë dhe si i tillë paraqet sfidë në vete.

IV
Mbijetesa ka qenë shqetësim social i një pjese të popullatës së Kosovës për shumë vite tashmë, derisa është shpresuar se pas largimit të Serbisë nga Kosova kushtet e jetesës do të rregullohen shumë më mirë. Kjo periudhë e pas vitit 1999 në fakt edhe ka shënuar një ngritje në standardin jetësor, kulturor dhe shoqëror të popullatës së Kosovës, mirëpo megjithatë duket se shqetësimet sociale janë ende tepër të mëdha. Niveli i ulët i të ardhurave të punëtorëve të sektorëve të rëndësishëm publikë dhe në anën tjetër rritja enorme e nivelit të shpenzimeve të domosdoshme ka filluar të shkaktojë një përballje të rëndë midis popullatës dhe realitetit jetësor. Këtij mesi i shtohet edhe pamjaftueshmëria e fondeve të institucioneve për të ndërhyrë në ngritjen e standardit jetësor, në mënyrë që të mund të zbuste dallimin që ka filluar të thellohet mes këtyre dy pjesëve. Bazuar në këto premisa, turbulencat sociale janë një sfidë apo edhe kërcënim i mundshëm ndaj situatës së përgjithshme të sigurisë në Kosovë. Kjo dhe sfidat tjera duhet të përballen me maturi dhe kujdes të shtuar me qëllim të mos lejimit të zhvillimeve kaotike në Kosovë.

Botuar në Zëri më 12 nëntor 2007, fq. 21

Ndryshimet e pas-zgjedhjeve

Loja pa fitues

Ndryshimet e pas-zgjedhjeve

Ditët e para të fushatës zgjedhore nuk janë gjithaq të nxehta në aspektin politik në krahasim me zhvillimet që pritet të jenë pas datës së 17 nëntorit dhe pas fillimit të dhënies së rezultateve të përgjithshme preliminare. Ndikimet e këtyre zgjedhjeve nuk do të jenë sipërfaqësore as në zhvillimet e brendshme partiake dhe as në procesin për pavarësimin e Kosovës. Zgjedhjet e 17 nëntorit pritet të jenë më të veçantat e deritashme

Shkruan: Burim Ramadani

I
Partitë politike kosovare para dhjetë ditësh filluan zyrtarisht paraqitjen e ofertës së tyre për votuesit kosovarë, duke u drejtuar kështu drejt një procesi zgjedhor që gjithsesi do të jetë historik për Kosovën dhe jetën e saj politike. Nuk janë gjithaq të nxehta ditët e para-zgjedhjeve në aspektin politik në krahasim me zhvillimet që priten të jenë pas datës së 17 nëntorit dhe pas fillimit të dhënies së rezultateve të përgjithshme preliminare. Po ashtu, ende nuk po vërehet ndikim i madh i këtij procesi zgjedhor në procesin e statusit të Kosovës, porse nuk do të mund të shmanget pa u thelluar edhe më shumë. Pa u vërejtur nuk pritet të jetë ndikimi për ndryshimet e ardhshme brenda partive politike, që do të mund të ndodhin disa javë pas përfundimit të procesit zgjedhor. Ndryshimet do të mund të fokusohet kryesisht në dy partitë më të mëdha politike në vend, LDK dhe PDK. Të dyja partitë kanë për test marrjen e numrit më të madh të votave në këtë proces në mënyrë që të udhëheqin konsultimet për krijimin e qeverisë së re. Testi i numrit të votave të fituara do të shkaktojë ndryshime edhe brenda partive tjera dhe madje do të ketë rrezik edhe për shpërbërje tek të paktën dy parti më të vogla. Kjo para së gjithash do të rrezikojë partitë që për herë të parë në këto zgjedhje kërkojnë votën e qytetarëve. Ndërkaq, vendi i partisë së tretë në zgjedhjet e tashme përsëri do të jetë përcaktues për zhvillimet pas-zgjedhore.

II
Partitë e mëdha politike pas këtyre zgjedhjeve do të duhen të fillojnë një valë ndryshimesh apo reformimesh të dhimbshme brenda vetes, si proces i domosdoshëm për profilizimin politik. Kjo në fakt është nevojë e madhe që paraqitet para partive të mëdha politike dhe si mënyra e vetme për ngritjen e bazës së fortë të zhvillimeve të reja të jetës politike. Lidhja Demokratike e Kosovës, partia që në të gjitha zgjedhjet është shpallur fituese, mund të ballafaqohet me fillimin e llogaridhënies për rënien e vazhdueshme të numrit të përgjithshëm të votuesve për këtë parti. Nëse merren parasysh zgjedhjet pas luftës në Kosovës, atëherë mbi një e treta e votuesve të LDK-së është tërhequr nga votimi për këtë parti dhe për këtë duhet gjetur shkaku dhe përgjegjësia. Në cilin do rast, LDK-ja do të ballafaqohet me atë që është e domosdoshme, vazhdimin edhe më të fuqishëm të reformimit, profilizimit dhe rinimit të partisë. Kjo në fakt do të duhet të ndodh edhe në rastin kur LDK-ja merr më së shumti vota në këto zgjedhje, gjë që sipas të gjitha gjasave do të jetë kështu. Në rend të parë, për LDK-në do të duhet të jetë imperative rinimi i partisë dhe zvogëlimi i distancës midis gjeneratave. Po ashtu, element tjetër i domosdoshëm në këtë kontekst është hapja e partisë për personalitet e dëshmuara në aspektin kombëtar, politik, personal dhe publik.

III
Proces shumë i vështirë i zhvillimeve të brendshme pas këtyre zgjedhjeve do të ndodh në Partinë Demokratike të Kosovës, e cila sipas të gjitha gjasave do të mbetet në vendin e dytë sa i përket numrit të përgjithshëm të votave. Mosrritja e PDK-së bazohet në atë që nuk vërehet ndonjë strukturë e re popullore e cila i është bashkuar kësaj partie, pa marrë parasysh marketingun e fuqishëm që PDK-ja ka bërë me ata që në Kosovë pa ndonjë kriter quhen ekspertë. Me zhvillimet e tilla në mënyrë të pakontestueshme PDK-ja do të ballafaqohet në rastin e mospërfshirjes së saj në koalicionin e ardhshëm qeverisës, pra mbetjes edhe për mandatin tjetër në opozitë. Kjo do të shkaktonte dridhjen më të madhe brenda kësaj partie bazuar edhe në nivelin e madh të investimit njerëzor dhe financiar që është duke bërë për këto zgjedhje. Tek e fundit, kryesia dhe figurat e fuqishme të PDK-së i kanë dhënë kryetarit të tyre të gjithë pushtetin vetëm për të fituar vendet në qeverinë e ardhshme. Kreu i PDK-së ka marrë mbi supe të gjithë barrën e këtyre zgjedhjeve, ai në fakt do të jetë përgjegjës për mosarritjen e vendit të parë si parti më e votuar në Kosovë, sikurse do të ketë përgjegjësi edhe në rast të mospërfshirjen e partisë në koalicionin qeverisës. Në rast të këtyre zhvillimeve, PDK-ja do të duhet të ballafaqohet me forcimin e veprimeve të tri grupeve të ndryshme të interesit brenda partisë, duke shkaktuar kështu profilizimin dhe reformimin e domosdoshëm të saj.

IV
Porse, ndikimi i këtyre zgjedhjeve dhe zhvillimeve të pas-zgjedhjeve do të vërehet edhe në aspektet tjera dhe sidomos në atë të procesit për zgjidhjen e statusit të Kosovës, përkatësisht të përpjekjeve për pavarësimin e vendit. Goditja më e madhe në këtë mes vjen nga çështja e mandatit të Kuvendit të tashëm të Kosovës, përkatësisht relacionit midis procedurës së numërimit të votave, shpalljes së rezultateve përfundimtare, vërtetimit të mandateve të deputetëve të rinj të Kuvendit të Kosovës, kohës së inaugurimit të përbërjes së re të Kuvendit të Kosovës dhe kohës së përfundimit definitiv të mandatit të përbërjes së tashme të legjislativit. Sipas Kornizës Kushtetuese, mandati i Kuvendit të tashëm përfundon më 3 dhjetor të këtij viti, bazuar në paragrafin ku thuhet se “Kuvendit i përfundon mandati tri vjet pas datës së inaugurimit të tij”. Logjikisht, kjo do të çonte në një vakuum institucional në aspektin e përbërjes së legjislativit kosovar në kohën kur Treshja ndërkombëtare pritet të dorëzon raportin tek Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së. Kjo nuk do të shkaktonte ndonjë vështirësi nëse numërimi i votave dhe vërtetimi i mandateve të mund të përfundohet brenda më së shumti tri javësh. Sidoqoftë, ndikimi praktik tashmë është bërë i qartë. Tashmë kemi pasur rastin e parë kur njëri prej anëtarëve të ekipit të unitetit nuk ka marrë pjesë në takimin me ministrin e jashtëm të Francës, Kushner, për shkak të zhvillimeve partiake pak kohë para fillimit zyrtar të fushatës zgjedhore.

Botuar në Zëri më 05 nëntor 2007, fq. 18

Në mbrojtje të kompromisit

Loja pa fitues

Në mbrojtje të kompromisit

Serbët kosovarë, sipas Planit të Ahtisarit, kanë autonomi jo-territoriale, përkatësisht qeverisje autonome në një mori fushash të rëndësishme. Ndryshimi i pak elementeve të këtij plani do të ngrinte shkallën e autonomisë jo-territoriale në autonomi territoriale. Kjo do të vinte në pikëpyetje funksionalitetin e brendshëm të Kosovës. Prandaj, palës kosovare tashmë i ka mbetur një detyrë e rëndë dhe e vështirë: të mbrojë kompromisin e bërë një vit më parë!

Shkruan: Burim Ramadani

I
Takimi i sotëm në Vjenë dhe takimet e ardhshme që do t’i zhvillojë Ekipi i Unitetit i Kosovës me palën e Beogradit dhe treshen ndërkombëtare gjatë këtij procesi të ngjeshur të angazhimeve shtesë, nuk do të jenë të thjeshtë dhe pa presione. Tashmë në fakt ka filluar koha e nisjes së presioneve të mëdha në momentet e fundit, sepse për të gjithë është e qartë se Kosova dhe miqtë e saj ndërkombëtarë nuk do të presin në pakufi për pavarësimin e vendit. Prandaj, kjo paraqet nevojën për përshpejtimin e hapave të pjesës tjetër ndërkombëtare të pavendosur në mënyrë të plotë, në mënyrë që, siç është proklamuar shumë herë, të lëvizen të gjithë gurët për të gjetur zgjidhjen. Porse, kjo lëvizje do të thotë angazhim dhe në kontekstin e procesit të bisedimeve mbi Kosovën, do të thotë para së gjithash presion nervash. I gjithë ky angazhim i treshes dhe në rend të parë i përfaqësuesit evropian në treshe, ballafaqohet me dy qëndrime tejet të kundërta në substancë dhe, në fakt, me dy koncepte - atë të lirë dhe atë të robërisë. Presioni për të arritur diçka të përbashkët drejtohet ndaj dy palëve, derisa pala kosovare ka pranuar presionin e pashpallur të mëhershëm të ndërmjetësuesit Ahtisari, duke mos kundërshtuar planin e tij.

II
Tashmë është e qartë se ku dëshirojnë të arrijnë palët në konflikt dhe bashkësia ndërkombëtare si palë e tretë intervenuese dhe ndërmjetësuese këtu. Është e qartë, po ashtu, baza mbi të cilën mbështeten dy palët, sikurse edhe ndjenja e përgjegjësisë për ngjarjet e ndodhura gjatë historisë më të largët dhe asaj të fundme. Pala kosovare ka mbështetur dhe pranuar në mënyrë të plotë Propozimin e Ahtisarit, që do të thotë se Prishtina ka vullnet të ndërtojë një shtet qytetar, me aranzhmane dhe institucione pushtet-ndarëse midis shumicës shqiptare dhe pakicave e në rend të parë pakicës serbe. Në anën tjetër, pala serbe ka për qëllim vazhdimin e politikës së udhëhequr për një kohë nga Millosheviqi e të sajuar që nga vitet e 30-ta të shekullit të kaluar nga Vasa Cubriloviqi. Modifikimi i ‘ofertës’ së Beogradit nuk do të thotë se elita e atjeshme ka ndryshuar mendjen ndaj shqiptarëve të Kosovës, porse kjo është vetëm për shkak të periudhës kohore kur po zhvillohet ky proces. Pas pak vjetësh, Beogradi do të niste ofensivën e së keqes ndaj Kosovës edhe në rast që propozimi i tashëm i tyre do të pranohej nga shqiptarët e Kosovës dhe do të ishte baza e marrëveshjes për statusin e ardhshëm të vendit, përkatësisht autonominë 95 për qindëshe.

III
Trysnia që mund të ushtrohet ndaj negociatorëve në këtë periudhë kohore duhet të jetë e imagjinuar dhe për këtë arsye qëndrimet duhet të jenë të parapërgatitura. Bashkësia ndërkombëtare duket se ka shansin e fundit për të nxitur palët të merren vesh për statusin e ardhshëm të Kosovës, derisa periudha pas 10 dhjetorit duket se nuk do të plotësohet me bisedime shtesë mes palëve. Natyrisht, se një instrument i përdorshëm për të arritur ndonjë rezultat është presioni i fuqishëm ndaj palëve. Por, ajo që duhet të jetë e qartësuar është fakti se pala kosovare nuk mund të shkojë më tutje se sa ka shkuar gjatë procesit të udhëhequr nga Ahtisari. Janë dy momente të rëndësishme që kanë parapërcaktuar rrjedhën e tashme të angazhimeve shtesë dhe rrjedhimisht edhe çështjen e presionit: së pari, pala kosovare kishte bashkëpunuar derisa pala serbe ishte plotësisht dekonstruktive gjatë procesit të Ahtisarit; dhe së dyti, çdo presion i pasuar me ndryshime të mundshme të qëndrimeve nga pala kosovare do të përcillej me reagim popullor dhe dhunë vështirë të parashikueshme në Kosovë, gjë që nuk do të kufizohej me kufij.

IV
Tatëpjeta e zhvillimeve politike ndërkombëtare e nisur në maj, qershor e korrik të këtij viti nuk duhet të përcillet në vitet e ardhshme apo në pakufi. Sikurse që edhe qëndrimi i palës kosovare nuk ka mundësi reale të ndryshojë në pothuaj asnjë element të vetëm të dokumentit bazë mbi të cilin Prishtina është duke marrë pjesë në të ashtuquajturat angazhime shtesë. Ky dokument është Plani i Ahtisarit dhe si i tillë ai ka hyrë në fazën e dokumentit të panegociueshëm të palës kosovare. Ky plan është miratuar nga Kuvendi i Kosovës, ndërsa qartazi është një vendosje për pavarësimin e Kosovës, me aftësi/karakter përcaktuese për vendosjen e parimeve pushtet-ndarëse në Kosovën e pas-statusit. Kjo do të thotë se serbët kosovarë sipas këtij plani kanë autonomi jo-territoriale, përkatësisht qeverisje autonome në një mori fushash të rëndësishme për jetën e pjesëtarëve të këtij komuniteti. Ndryshimi i pak elementeve të këtij plani do të ngrinte shkallën e autonomisë jo-territoriale në autonomi territoriale të serbëve kosovarë. Kjo do të vinte në pikëpyetje funksionalitetin e brendshëm të Kosovës. Prandaj, palës kosovare tashmë i ka mbetur një detyrë e rëndë dhe e vështirë: të mbrojë kompromisin e bërë një vit më parë!

Botuar në “Zëri”, më 22 tetor 2007, fq. 13

Siguria në vendimet e mëdha

Loja pa fitues

Siguria në vendimet e mëdha

Nëse gjatë fushatës së tashme zgjedhore po shohim fokusim më të ulët të partive politike në çështjen e statusit, kjo nuk do të thotë se ato duhet të shmangin me çdo kusht këtë fjali që përfaqëson punën kryesore të shqiptarëve të Kosovës. Tek e fundit, asgjë nuk do të vlejë sikurse Kosova të mos arrijë shtetësinë pas këtij procesi. Të gjitha zotimet e partive politike gjatë kësaj fushate, të gjitha zhvillimet e deritashme politike dhe sociale do të mund të vihen në pikëpyetje të madhe nëse do të humbej rruga për pavarësinë e Kosovës

Shkruan: Burim Ramadani

I
Kur zyrtari i lartë norvegjez, Kai Eide, u pat emëruar dhe filloi punën në përgatitjen e raportit të tij mbi vlerësimin e përgjithshëm të situatës në Kosovë, ndjeshmëria e brendshme në Kosovë ishte i ndryshëm në krahasim me fazën e tashme. Në mesin e vitit 2005, kur ambasadori Eide u nisi misionin në Kosovë, qytetarët e vendit sikurse edhe një pjesë e mirë e elitës politike nuk imagjinonin pasimin e një procesi të tillë çfarë në të vërtetë ka ndodhur. Përgatitja jo e saktë e opinionit publik, bashkë me deklarata të ndryshme jo të qëlluara në momente të caktuara, kanë ndikuar në zbehjen e perceptimit publik ndaj mundësisë së rezultatit të plotë përmes procesit të udhëhequr nga bashkësia ndërkombëtare si e formalizuar në strukturën e OKB-së. I kundërt mund të vlerësohet se ka qenë niveli i besimit mbi dy vjet më parë derisa kosovarët padurim prisnin fillimin e zgjidhjes së statusit final të vendit. Sidoqoftë, kanë kaluar rreth dy vjet të procesit negociator dhe pozicioni i një pjese të bashkësisë ndërkombëtare edhe më tutje duket të mos ketë kaluar fazën e konfuzionit të brendshëm për veprimet e domosdoshme.

II
Kosova e këtyre ditëve nuk është në kërkim të identitetit, qëllimit dhe orientimit. Tema të këtilla janë tejkaluar tashmë, megjithëse ka mbetur ajo më e rëndësishmja, realizimi apo përfundimi i angazhimeve për pavarësinë e vendit të filluara që nga vitet e 90-ta. Nëse gjatë fushatës së tashme zgjedhore po shohim fokusim më të ulët të partive politike në çështjen e statusit, kjo nuk do të thotë se ato duhet të shmangin me çdo kusht këtë fjali që dëshmon punën kryesore të shqiptarëve të Kosovës. Tek e fundit, asgjë nuk do të vlejë sikurse Kosova të mos pavarësohet këto muaj. Të gjitha zotimet e partive politike gjatë kësaj fushate, të gjitha zhvillimet e deritashme politike dhe sociale do të mund të vihen në pikëpyetje të madhe nëse do të humbej rruga për pavarësinë e Kosovës. Pas gjithë këtij investimi njerëzor, politik, social, financiar dhe kulturor, zor se dikush do të pranonte që Kosova të kthehet pjesë e Serbisë edhe nëse pensionet do t’u ngriheshin për pesëfish apo edhe nëse mësimdhënësit nuk do të kishin nevojë për greva urie. Kjo është çështje jetike, ekzistence dhe është bërë madje edhe çështje nderi.

III
Katër zhvillimet më të rëndësishme brenda dhe përreth Kosovës kanë ndikime të ndryshme në gjendjen e përgjithshme të brendshme. Procesi për pavarësimin e Kosovës tashmë mund të ndahet mbetet ndër zhvillimet jetike të vendit, duke përfshirë këtu edhe angazhimet e vendorëve, por edhe pjesën e angazhimeve, vështirësive dhe mundësive nga ana e bashkësisë ndërkombëtare. Zhvillimi i dytë pa dyshim përfshin fushatën parazgjedhore e cila filloi javën e kaluar dhe që, në momentet e para, duket se do të jetë e qetë dhe pa tensione ekstreme. Zhvillimi i tretë është presioni i natyrave të ndryshme të aspektit social dhe ekonomik, që megjithatë do të mbetet i pandalshëm edhe për një kohë bazuar në standardin jetësor të qytetarëve. Ndërkaq, zhvillimi i katërt është ai i relacioneve aktuale në vendet fqinje dhe sidomos në Maqedoninë e brishtë. Të gjitha këto drejtime ndërlidhen në mënyra të ndryshme me procesin mbi pavarësinë e Kosovës dhe në fakt kryesisht ato ndikojnë në ngritjen e pakënaqësive dhe mosbesimit ndaj këtij procesi, gjë që mund të jep sinjale për ndikime praktike në terren nga grupe të caktuara.

IV
Karakteristikat e kësaj situate janë të llojllojshme dhe nuk kufizohen me ndjeshmërinë sociale dhe politike. Siguria e përgjithshme mbetet aspekti kryesor mbështetës i procesit të pavarësimit të Kosovës derisa ndjeshmëria e saj është në nivel më të lartë. Kjo ndjeshmëri është e ndryshme në pjesë të ndryshme të Kosovës dhe për këtë kujdesi i shtuar nuk është vetëm mesazh, por edhe nevojë e domosdoshme e reagimit. Vetëdijesimi mbi rëndësinë e ruajtjes së stabilitetit të brendshëm është faktor që do të ndikojë në zhvillimin në kushte normale të proceseve, derisa e kundërta do të thoshte krijimin e një situate të pakontrolluar dhe të paqartë për proceset tjera. Prandaj, jo vetëm grupet e të pakënaqurve me procesin e statusin, por edhe grupet e interesit, organizata të ndryshme sindikale dhe partitë politike duhet të perceptojnë hapësirën dhe kohën në të cilën ndodhet vendi. Secili veprim edhe në qoftë se është legjitim e legal, por që nuk korrespondon me hapësirën dhe kohën do të nxiste efekt të kundërt. Prandaj, edhe fushata parazgjedhore e filluar qetë do të duhej të përmbahej nga ashpërsia dhe tensionimet.

Botuar në “Zëri” më 29 tetor 2007, fq. 14

Fushata me imamë dhe xhamia

Loja pa fitues

Fushata me imamë dhe xhamia

Dy parti politike në vend, megjithëse parti laike, janë fokusuar në hoxhallarët dhe xhematët e tyre. Ndërtimi i xhamive të reja dhe riparimi i atyre aktuale janë në qendër të fushatës që po bëjnë dy parti, sidomos gjatë muajit të Ramazanit. Kjo mund të nënkuptojë se këto parti angazhohen në mënyrë indirekte të rikthejnë fuqinë e imamëve në politikën e Kosovës, gjë që ngrit dilema për orientimin politik të elitës

Shkruan: Burim Ramadani

I
Fushata parazgjedhore e këtyre muajve për zgjedhjet e nëntorit 2007 qartazi është duke dëshmuar se këto zgjedhje do të jenë më të veçantat e historisë zgjedhore të Kosovës prej përfundimit të luftës. Një prej elementeve kryesore të reja të veçantisë së këtij procesi është përfshirja apo beteja për përfshirjen e imamëve dhe xhamive në fushatë dhe politikë. Ndërtimi i xhamive të reja dhe riparimi i xhamive aktuale është top-premtimi i disa partive politike shqiptare të Kosovës gjatë takimeve të shumta me komunitetin e besimtarëve islam, duke futur kështu edhe një faktor me rëndësi në proceset politike vendore. Nëse fushata zgjedhore nuk është proces politik, atëherë këto parti mund të thonë se nuk po involvojnë institucionin e xhamisë (lexo: fenë Islame) në politikë. Përndryshe, iftaret publike dhe jo-publike të organizuara nga kryetarët e dy partive politike vendore në një numër shumë të madh të vendbanimeve në Kosovë, mesazhin e vetëm që kanë është ai i fuqizimit politik të krerëve lokalë të besimit islam për përfitim të votave.

II
“Fillimisht iks politikani, që erdhi nga Prishtina për të më takuar mua, më ka thënë të organizoj xhematin për të votuar për të dhe partinë e tij, duke më shpërblyer me ndërtimin e xhamive në katër fshatra brenda një viti dhe me riparimin e xhamisë së tashme në fshatin tim”. Ky është tregimi i një imami që mbulon shtatë fshatra në rrethinën e një qyteti të vogël të Kosovës. Imami, një burrë i moshuar dhe i njohur për komunitetin e besimtarëve islam në atë lokalitet, më thoshte se tashmë është duke ardhur koha që hoxhallarët të trajtohen si partner politik me mendimin e ndikimit në masat e gjera të xhematit. Mirëpo, ky nuk është rasti i vetëm që mund të vërehet në këto ditë fushate të pashpallur parazgjedhore. Politikanët po zhvillojnë një seri takimesh me hoxhallarë anembanë Kosovës për të përfituar mbështetjen e tyre publike për ‘konceptin’ e qeverisjes së ardhshme. Ky planifikim i këtyre partive, gjithsesi është gabim strategjik politik për marrjen e pushtetit dhe është shfrytëzim i të gjitha mjeteve për të arritur qëllimin.

III
Fakti që imamët dhe çështja e xhamive është pjesë e ndjeshme e fushatës së egër për arritje qëllimi shtron dy dilema të mëdha përballë të ardhmes politike dhe shoqërore të Kosovës së pas-statusit: Së pari, cili është relacioni midis këtyre politikanëve dhe aspiratës së qytetarëve të Kosovës për ndërtimin e një shteti laik qytetar, funksional, demokratik e Perëndimor të Kosovës? Së dyti, përse fuqizimi i imamëve dhe komunitetit të besimtarëve nuk përfshihet në platformën apo ofertën zgjedhore zyrtare publike me të cilën këto parti paraqiten gjatë kësaj fushate zgjedhore? Dy parti politike të vend, megjithëse proklamohen si parti laike, tashmë është sekret publik se janë fokusuar në hoxhallarët dhe xhematët e tyre. Ndërtimi i xhamive të reja dhe riparimi i atyre aktuale janë në qendër të fushatës që po bëjnë dy parti, sidomos gjatë muajit të Ramazanit. Kjo mund të nënkuptojë se këto parti angazhohen në mënyrë indirekte të rikthejnë fuqinë e imamëve në politikën e Kosovës, sikurse kishte ndodhur para dhe pak pas Luftës së Dytë Botërore.

IV
Faza politike në të cilën gjendet Kosova ka nevojë ruajtjen e stabilitetit jo vetëm të sigurisë, por edhe atë social dhe ndër-bashkëshoqëror. Kosova nuk ka luksin e fillimit të debatit publik rreth laicizmit, gjysmë-laicizmit apo, edhe më keq, themelimin e shtetit mbi bazat fetare. Megjithëse kjo duket e parakohshme, një sinjal i qartë duhet të jepet nga mekanizmat politikë dhe shoqëror se laicizmi në Kosovë asnjëherë nuk duhet vënë në pikëpyetje. Elita politike kosovare është deklaruar zyrtarisht për shtet laik, porse një pjesë e saj është duke shfrytëzuar mjete të ndryshme nga këto përkushtime. Në të njëjtën kohë, askush nuk duhet të distancohet nga besimi dhe praktikimi i tij, porse është më se e nevojshme të qartësohet se duhet të ekzistojë një vijë e fuqishme ndarëse midis shtetit dhe fesë. Debati për të kundërtën e kësaj kurdo herë do të shkaktojë dridhje të brendshme dhe për këtë dëshmon rasti i tashëm i Turqisë, pas zgjedhjes së presidentit të ri me të kaluar jo-laike. Prandaj, porosia është e qartë: shteti ka vendin e vet, feja të vetin në shoqëri.

Botuar në “Zëri” më 15 tetor 2007, fq. 11

Nga lufta në paqen e brishtë

Loja pa fitues

Nga lufta në paqen e brishtë

“Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë Bernard Kouchner në ditën e fundit të vitit 1999, gjashtë muaj pasi Clinton dhe Blair shpallën fitoren ndaj ushtrisë jugosllave në Kosovë

Shkruan: Burim Ramadani

I
Mbi tetë vjet pas përfundimit të luftës në Kosovë me marrëveshjen ushtarake të Kumanovës ndërmjet NATO-s dhe Ushtrisë Jugosllave, paqja ka vazhduar të jetë e brishtë, ndërsa situata e sigurisë e ndjeshme. Vlerësimi i tillë është dhënë shumë herë, jo vetëm nga qendra për studime të ndryshme strategjike, por edhe nga vet zyrtarë të NATO-së. Paqja sipas studiuesve të këtij lëmi përkufizohet si diçka që është më shumë sesa thjeshtë mungesa e luftës. Ndërkohë, që Immanuel Kant thoshte se „çdo traktat paqeje i jepte fund një lufte gjatë një periudhe të caktuar, por njëkohësisht krijonte kushtet për luftën pasardhëse“. Në diskursin e Marrëdhënieve Ndërkombëtare „Paqja e mirë“ ka të bëjë me një paqe e cila i zhduk arsyet e fshehta të luftës dhe paqe e cila nuk është vetëm armëpushim, por edhe ndryshim marrëdhëniesh ndërmjet shteteve mbi bazën e reciprocitetit dhe ndërvarësisë. Ky përkufizim më së shumti e shpjegon paqen e brishtë që ishte ekzistuar pas përfundimit të luftës në Kosovë. Në fakt me Marrëveshjen e Kumanovës, kishte ndodhur vetëm një lloj armëpushimi, derisa thirrjet për luftë dhe mobilizim nuk janë ndalur asnjëherë nga forcat radikale serbe, e aq më pak ka ndërruar qasja e lidershipit në ndryshimin e marrëdhënieve të dy popujve.

II
Me gjithë intervenimin e palës së tretë, përkatësisht edhe kur Perëndimi intervenoi dhe mori udhëheqjen e administrimit, sikurse në Kosovë dhe Haiti, faktorë të vështirë kulturor dhe historik pengojnë stabilitetin. Në ditën e fundit të shekullit të njëzet, gjashtë muaj pasi presidenti Bill Clinton dhe kryeministri Tony Blair patën shpallur fitoren në Kosovë, Bernard Kouchner, administratori ndërkombëtar i atëhershëm i Kosovës, ka thënë se pajtimi midis serbëve dhe shqiptarëve ka mbetur edhe më tutje një qëllim i largët. “Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë ai. Si rezultat i kësaj paqeje të brishtë edhe sot e kësaj dite në Kosovë si në aspektin e jashtëm e të brendshëm ekziston ajo që njihet si „dilema e sigurisë“. Kjo shpjegohet si rrethanë në të cilën veprimet e shteteve ndërmerren për të siguruar vetveten, siç është vendosja e mekanizmave dhe të strukturave të nevojshme të Sigurisë. Sidoqoftë, autorë që kanë lënë shenjë në historinë e njerëzimit thonë se të menduarit strategjik mundëson shmangien e dhunës. Sun-Tzu thotë se mënyra më e mirë për t’iu shmangur – rezultati i dhunshëm i dështimit politik – është të menduarit në mënyrë strategjike.

III
Me argumentim të qartë dhe preciz autorët thonë se ndjekja strategjike e vetë-interesit nuk është një pseudo-shkencë e ftohtë dhe amorale, por morali i veprimit të atyre që i dinë tmerret e betejave dhe kërkojnë t’i shmangen atyre. Kjo edhe për vetë faktin se qenia njerëzore për nga vetë natyra e saj përshkruhet nga të paktën tri elemente, ndërsa e para prej tyre është frika, pasuar nga vetë-interesi dhe nderi. Prandaj, aspekti i sigurisë mbetet gjithnjë çështje e rëndësishme. Për të pasur sukses në siguri, kusht i domosdoshëm është shtrirja e atij që ka monopolin e dhunës. Në Kosovë shumëkush mundohet të sfidojë bartësin e monopolit të forcës, që në rastin tonë është pala e tretë ndërkombëtare në koordinim me institucionet vendore. Strukturat paralele shtetërore serbe funksionojnë si një institucion qeveritar për serbët kosovarë. Angazhimi i këtyre strukturave është i vazhdueshëm që prej përfundimit të luftës së këtushme, më 1999. Sidoqoftë, kjo situatë e autoriteteve paralele shtetërore të UNMIK-ut/ IPVQ-ve dhe Serbisë më së miri mund të kuptohen nga definicioni i Max Ëeber-it për shtetin. Në ligjëratën e tij ‘Politika si Profesion’ shteti për të është “një komunitet njerëzor që (suksesshëm) pretendon monopolin e përdorimit legjitim të forcës fizike brenda një territori të dhënë”.

IV
Mandati i prezencës së mekanizmave ndërkombëtarë të sigurisë, sikurse edhe i atyre vendorë, forcon faktin se jeta evropiano-Perëndimore është e përbashkët. Siguria sot është çështje multi-laterale, sikurse që rëndësia e sigurisë është çështje me interes multi-lateral. Në këtë situatë është me rëndësi vitale, pra me prioritet absolut, ndërtimi i pozitës favorizuese të sigurisë në Kosovë, duke u mbështetur në aspiratat dhe përgatitjet për anëtarësimin në NATO. Kosova ka interes të veçantë për stabilizimin dhe demokratizimin e Evropës Jug-Lindore, për sigurimin e paqes së qëndrueshme në këtë pjesë të Evropës, duke respektuar parimin e zgjidhjes së problemeve lidhur me çështjet e hapura. Aspekti i jashtëm i sigurisë në Kosovë ka qenë i garantuar nga NATO gjatë këtyre viteve të kaluara dhe i tillë pritet të mbetet edhe për një kohë, ndërsa aspekti i brendshëm fillimisht nga trupat ndërkombëtare të sigurisë me konsolidim dhe trajnim gradual të forcave vendore. Jo vetëm politika dhe Plani i Ahtisarit, por edhe studimet e instituteve kredibile konstatojnë se në Kosovë duhet të ekzistojnë shumica e mekanizmave të mbrojtjes, përkatësisht për Forcën Mbrojtëse, Ministrinë e Mbrojtjes e Shërbimin Inteligjent. Ky i fundit është i domosdoshme për informacionet, zbulim, kundërzbulim e veprime tjera operative.

Botuar në “Zëri” më 08 tetor 2007, fq. 10

Mbi 100 vjet muhaxhirë

Loja pa fitues

Mbi 100 vjet muhaxhirë

Negociatat mes Kosovës dhe Serbisë mund të vazhdojnë edhe për një qind vjet të tjera dhe rezultati i vetëm i tyre është mos arritja e marrëveshjes. Prandaj, pavarësimi i Kosovës sipas deklaratës së presidentit Bush është i pashmangshëm dhe duhet bërë realitet në këtë fundvit. Konflikti i shqiptarëve të Kosovës me shtetin serb ka filluar rreth 120 vjet më parë, pavarësimi i Kosovës të paktën ndal ekspansionin serb shekullor

Shkruan: Burim Ramadani

I
Para më se një shekulli, shqiptarët etnikë nga Kosova iu nënshtruan dhunës së mbretërisë serbe menjëherë gjatë dhe pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane. Qytetet lindore të Kosovës u spastruan dhe në Kosovë u vendosen refugjatët, që edhe tash pas një qind vjetësh njihen si muhaxhirë. Rajonet tjera u përfshinë nga flakët, vrasjet, masakrat kolektive dhe dhunimet, duke vendosur kështu një pushtet ushtarak i cili në mënyra dhe kohë të ndryshme, ka vazhduar dhunën mbi shqiptarët e Kosovës për më shumë se një shekull të plotë. I njëjti sundim, të njëjtat qëllime, të njëjtat metoda u përdorën pothuaj gjatë tërë shekullit me synim të vetëm spastrimin e plotë dhe definitiv të shqiptarëve nga Kosova. Memorandumi i famshëm i Vasa Cubriloviqit, i vitit 1937, ishte dhe mbetet dokument zyrtar i qeverisë së Serbisë për strategjinë e zgjidhjes së problemeve me shqiptarët etnikë në Kosovë. Kjo strategji është e bazuar në metodat e përdorura në rajonin e Nishit, Leskovës dhe Prokuples, në vitet e 80-ta të shekullit të 19-të, ndërsa ishte tentuar më pas disa herë gjatë shekullit të 20-të, në përgjithësi pa suksesin e pritur.

II
Perceptimet e të dy popujve, sipas studiuesve, janë që konflikti mes tyre është historik dhe si i tillë ka filluar shumë shekuj më parë, duke kontestuar të drejtën historike, identitetin dhe vlerat e formimit kombëtar. Argumentet historike thonë se në mes të shekullit të 9-të deri në pjesën e parë të shekullit të 11-të ka ndodhur ekspansioni i parë i sllavëve në Kosovën atëherë të sunduar nga bullgarët. Sllavët e ardhur në Ballkan kah fillimi i shekullit të 7-të, derisa serbët u vendosën fillimisht në Rashkë dhe Mal të Zi, përsëriten ekspansionin në territorin e Kosovës edhe në fund të shekullit të 12-të. Pushtimi i parë i plotë i Kosovës nga ana e serbëve argumentohet të ketë ndodhur nga Zhupan Stefani, i cili një vit më pas u kurorëzua me rite fetare katolike si “Mbret i Serbëve”. Kah fundi i shekullit të 13-të, nën sundimin e Nemanjidit, u ndërtuan Manastiret serbe në Graçanicë, Deçan dhe Prizren, duke pasuar kështu valën e dytë të ekspansionit serb mbi Kosovën. Kulmi i shtetit mesjetar serb ishte prej mesit të shekullit të 13-të deri në mesin e shekullit të 14-të, nën Mbretërit Stefan, Urosh, Milutin dhe Dushan, ndërsa kryeqyteti i tyre ishte Shkupi.

III
Pas Betejës së Kosovës të vitit 1389, ku ushtria otomane shpartalloi fuqinë ushtarake ballkanase të udhëhequr nga një serb, Kosova mbeti sërish nën sundimin e serbëve, porse në një format tjetër tashmë. Princërit serbë sunduan Kosovën për rreth 70 vjet si vasalë të otomanëve dhe hungarezëve, derisa edhe vetë kishin marrë pjesë në luftërat e otomanëve në pushtimin e pjesës tjetër të Ballkanit. Kështu ndodhi deri në vitin 1455, kur otomanët morën sundimin e drejtëpëdrejt mbi Kosovën dhe kjo zgjati deri në vitin 1912, kur Perandoria Osmane filloi të shpartallohej. Porse, përsëri ndodhi një tjetër ekspansion i serbëve mbi Kosovën, ekspansion ky që mund të përfundojë, të paktën në disa forma, pas rreth një shekulli, pra këtë fundviti, kur Kosova duhet ta shpallë pavarësinë e saj dhe kjo të njihet nga bota demokratike. Pavarësimi i Kosovës, pas përpjekjeve përmes një procesi ndërkombëtar, qartësisht paraqet të vetmen zgjidhje dhe për këtë përgatitjet duhet bërë deri në nivelin maksimal. Shqiptarët etnikë të Kosovës meritojnë të kenë shtetin e tyre dhe për të marrin obligime ndërkombëtare.

IV
Përkundër të gjitha përpjekjeve që ka bërë dhe mund të bëjë bashkësia ndërkombëtare dhe bota demokratike Perëndimore, mundësia e një marrëveshjeje për përfundimin e konfliktit mes shqiptarëve etnikë të Kosovës dhe shtetit serb nuk duket gjëkundi. Për rreth dy vjet negociata serioze dhe domethënëse, pala kosovare ka bërë punë të shkëlqyer në kontributin e saj për përfundimin e konfliktit me shtetin serb dhe arritjes së një shoqërie e shteti funksional të Kosovës. Kjo nuk ka ndodhur me palën serbe, ndërsa vazhdimi i takimeve për gjetjen e një statusi të marrëveshur mes palëve janë të kota dhe tension-ngritëse. Bashkësia ndërkombëtare duhet të llogaris në mënyrë të detajuar nivelin e tensionimeve në Kosovë, duke pasur parasysh deklaratat e përditshme kërcënuese që vijnë nga qarqet qeveritare dhe joqeveritare të Serbisë. Negociatat mund të vazhdojnë edhe për një qind vjet të tjera dhe rezultati i vetëm i tyre është mos arritja e marrëveshjes. Prandaj, pavarësimi i Kosovës sipas deklaratës së presidentit Bush është i pashmangshëm dhe duhet bërë realitet në këtë fundvit.

Botuar në “Zëri” më 01 tetor 2007, fq. 11

Konferenca për Kosovën - strategji pa rezultat

Loja pa fitues

Konferenca për Kosovën - strategji pa rezultat

Konferenca e mundshme për Kosovën do të kishte rezultat që përputhet me vullnetin e popullit për pavarësi vetëm nëse ajo dështon plotësisht. Pavarësia e Kosovës nuk guxon të vihet në pikëpyetje dhe zgjidhja duhet të bazohet në deklaratën e presidentin Bush të dhënë në Tiranë më 10 qershor të këtij viti

Shkruan: Burim Ramadani

I
Përfundimi i konflikteve në vende dhe kohë të ndryshme është realizuar përmes formave dhe strategjive të ndryshme, të cilat kanë pasuar ose edhe janë përmbyllur me konferenca. Ballkani, si rajon i njohur për luftërat e para dy dekadave dhe për çështje kombëtare të pazgjidhura ndër shekuj, ka përjetuar strategjinë e konferencave për përfundimin e konfliktit. Në vitin 1995 dhe më 1999 bashkësia ndërkombëtare ka provuar të sjell në një tavolinë të përbashkët palët në konflikt dhe rezultatet nga ato tentativa megjithëse janë të debatueshme, janë po ashtu të prekshme. Në rastin e parë, Konferenca në Dejton për Bosnjën dhe Hercegovinën kishte dhënë një rezultat të brishtë, tejet të ndërlikuar dhe të pashpresë (të pa shans) për qëndrueshmëri afat-gjate. Në rastin e dytë, Konferenca në Rambuje për Kosovën kishte dështuar, porse edhe dështimi i saj ishte një mënyrë për të çuar drejt zgjidhjes sado të përkohshme të konfliktit në Kosovë. Janë të njohura elementet që shtynë në dështimin e kësaj Konference, sikurse edhe debatet deri në nivel akuzash për sjelljen dhe qëndrimin e palës kosovare në atë ngjarje.

II
Procesi për përcaktimin e statusit final të Kosovës tashmë pothuaj se është harruar se kur ka filluar. Mbi dy vjet më parë puna dhe angazhimi i palës kosovare në përmbushjen e standardave për Kosovën ishte vlerësuar dhe u dha sinjali për pjekjen e kushteve për fillimin e përcaktimit të statusit. Të gjitha përgatitjen u bënë dhe pala kosovare ishte ndoshta më e entuziazmuara - me të drejtë, sepse po përcaktohet e ardhmja e të gjitha gjeneratave të qytetarëve të këtij vendi. Sidoqoftë, ashtu sikurse filloi me angazhim, konstruktivitet dhe pozitivitet ky proces zgjati deri në muajt e fundit të pjesës së parë të këtij viti. Me propozimin e Marti Ahtisaarit për pavarësinë e mbikëqyrur të Kosovës nga një mision i Bashkimit Evropian, bashkësia ndërkombëtare u gjet përball një reagimi të fuqishëm të një prej superfuqive politike, ekonomike dhe ushtarake të botës, Federatës Ruse. Nga kjo kohë, procesi u fut në një rreth vicioz dhe të pastrategji për të dalë nga ai. Funksionimi i treshes ndërkombëtare nuk është gjë tjetër pos një shtyrje e kohës së duhur për pavarësimin e Kosovës, duke ngritur tensionet në vend dhe rajon.

III
Përpjekjet për organizimin e një konference të mundshme në fund të procesit të angazhimeve shtesë për statusin e Kosovës janë të gjykuara të mos jenë frytdhënëse. Megjithëse këto përpjekje mund të përfundojnë me një organizim të tillë, rezultati i saj është pothuaj se i ditur. Teoritikisht dhe realisht janë pesë rezultate të mundshme që do të dalin nga një konferencë e tillë. Së pari, palët të “pajtohen” për zgjidhjen e statusit të Kosovës sipas Planit të Ahtisarit për pavarësinë e mbikëqyrur të Kosovës. Së dyti, palët të “pajtohen” për përcaktimin e përkohshëm të një statusi të veçantë që do të mund të funksiononte si shtet brenda kufijve të paprekur të Serbisë. Së treti, palët të “pajtohen” për krijimin e ndonjëfarë Konfederate midis Kosovës dhe Serbisë, që përsëri do të ishte zgjidhje e përkohshme. Së katërti, që palët të “pajtohen” për ndarjen e jashtme ose të brendshme të Kosovës me kusht që pjesa tjetër të njihet si e pavarur. Së pesti, që palët të pajtohen për të mos u pajtuar, përkatësisht që Konferenca të dështojë në pozicionet që ka filluar. Rezultati i fundit është më e mundshmja, më e mira dhe e vetmja që do të ndodh.

IV
Pajtueshmëria midis palëve për statusin është e paarritshme dhe në fund të fundit e panevojshme. As ndonjë konferencë e çfarëdo niveli të mundshëm nuk do të arrinte këtë. Bashkësia ndërkombëtare nuk do të duhej fare të merrte parasysh opsionin për ndonjë mbyllje të palëve në një vend për t’u pajtuar mbi statusin. Kjo nuk do të sillte asgjë të re në procesin për statusin, vetëm se do të shkaktonte shtyrje dhe sigurisht edhe tensione më të mëdha në Kosovë dhe në rajon. Tipet e Rambujesë apo Dejtonit do të përfundonin pa zgjidhje praktike. Pala kosovare nuk ka dhe nuk do të ketë hapësirë për tërheqje nga Plani i Ahtisarit, përveç nëse kjo tërheqje do të shkonte në drejtim të përmirësimit të kushteve për pavarësimin e Kosovës. Pavarësia e Kosovës nuk guxon të vihet në pikëpyetje dhe zgjidhja duhet të bazohet në deklaratën e presidentin Bush të dhënë në Tiranë më 10 qershor të këtij viti. Prandaj, pjesëmarrja e kosovarëve në një konferencë të mundshme nuk nënkupton gjetjen e një zgjidhje të përbashkët në kurriz të Planit të Ahtisarit. Konferenca e mundshme për Kosovën do të kishte rezultat që përputhet me vullnetin e popullit për pavarësi vetëm nëse ajo dështon plotësisht.

Botuar më 24 shtator 2007 në “Zëri”, fq. 11

Nacionalizmi që kolapson Serbinë

Loja pa fitues

Nacionalizmi që kolapson Serbinë

Serbia ka dy rrugë përpara: të shkojë kah BE-ja dhe NATO-ja apo të kolapsojë plotësisht pas pak vjetësh. Të dy këto rrugë Serbia duhet t’i bëjë e vetme, pa Kosovën. Janë rreth 20 vjet që lidershipi serb ka një politikë aktive në kundërshtim të hapur të politikës dhe vlerave fundamentale Perëndimore. Vetëm një pjesë e margjinalizuar e politikanëve në Serbi kanë kuptuar djallëzitë e nacionalistëve, por zëri i tyre ose është i padëgjueshëm ose është i shantazhuar

Shkruan: Burim Ramadani

I
Kryeministri i Serbisë, radikali i mbështjellë me lojërat e proceseve demokratike, Vojisllav Koshtunica, këto ditë ka deklaruar se shteti i tij nuk duhet të jetë pjesë e Aleancës Veri-Atlantike NATO. Ai ka arsyetuar qëndrimin e tij me faktin se NATO paskësh bombarduar pa të drejtë dhe më pas qenka vendosur po ashtu pa të drejtë në një pjesë të territorit të Serbisë. Kjo deklaratë e bërë publike nga vetë Koshtunica nuk është vetëm një budallallëk apo naivitet politik i kreut të qeverisë serbe. Është qëndrim dhe vullnet politik i shumicës së lidershipit politik të Serbisë, vend ky që është duke e vënë veten në teh të shpatës së ngritur nga elita e tij politike nacionaliste edhe pas rreth shtatë vjetësh prejse është rrëzuar nga pushteti ‘vëllau’ i Sadam Huseinit, Sllobodan Millosheviq. Politika e autoriteteve të Beogradit nga viti 2001 është edhe më tutje një vazhdimësi e asaj të para këtij viti, ndërsa kohës së fundit tendencat dhe orientimet drejt politikës së para vitit 1999 janë publike. Jo vetëm kryeministri serb tashmë përfaqëson linjën radikale në pushtet. Janë edhe disa ministra të qeverisë së tij që ka bërë të njëjta deklarata.

II
Kthimi i fjalorit politik të Serbisë në atë të para vitit 2001 nuk ka shkaktuar ndonjë befasi në Kosovë dhe tek populli shqiptar në përgjithësi. Shqiptarët e kanë pasur e vazhdojnë ta kenë të qartë se çka mund të pritet nga autoritetet e Beogradit dhe këtë e kanë thënë hapur tërë kohën. Qëndrimi i elitës shqiptare se pos ndryshimit të emrave në lidershipin e Serbisë nuk ka ndodhur asnjë ndryshim tjetër duket se megjithatë nuk janë marrë aq seriozisht nga bashkësia ndërkombëtare, në veçanti nga disa vende të Bashkimit Evropian. Arsyet për këtë mund të jenë të ndryshme, porse sidoqoftë reagimi jo i duhur i bashkësisë ndërkombëtare në raport me Koshtunicët nuk ndryshon terrenin. Realiteti në mënyrë të pamohueshme është i tillë dhe dëshmon për ri-sipërfaqësimin e nacionalizmit të verbuar në kuptimin më negativ tek udhëheqja e atjeshme. Evropianët duket se nuk e kanë kuptuar në masën e duhur këtë, prandaj disa vende brenda Bashkimit hezitojnë të marrin qëndrime të qarta dhe aktive. Laramania evropiane është e domosdoshme të ndërrojë stadin e relacioneve me Serbinë, të qartësojë pozicion.

III
Kundërshtimi i vlerave demokratike Perëndimore të ri-bëra tashmë politikë shtetërore të Serbisë ka zënë shkas në procesin e statusit final të Kosovës, përkatësisht pavarësimit të Kosovës. Kjo do të se orientimi i politikës serbe në themel është anti-Perëndimor. Në relacionet e forcave në sistemin ndërkombëtar, pozicionimi kundër vlerave Perëndimore demokratike domosdoshmërisht kthen një vend, në këtë rast Serbinë, në një mbështetës dhe anëtarë të klubit të vendeve drejt kolapsimit ekonomik dhe politik. Në këtë klub të udhëhequr nga askush, nuk bën pjesë Rusia e cila megjithë vështirësitë e ndryshme mbetet një bashkëpunëtor strategjik i Bashkimit Evropian. Porse, vendet e pazhvilluara sikurse Serbia nuk kanë privilegjet e Rusisë dhe në të njëjtën kohë e kanë pothuaj të pamundur të funksionojnë si satelitë dhe vasal të Federatës Ruse. Serbia ka dy rrugë përpara: të shkojë kah BE-ja dhe NATO-ja apo të kolapsojë plotësisht pas disa vjetësh. Të dy këto rrugë Serbia duhet t’i bëjë e vetme, pa Kosovën. Pavarësimi i Kosovës në asnjë opsion nuk mund të bllokohet nga Serbia.

IV
Krijimi i opinionit dhe politikës anti-Perëndimore në Serbi nuk është angazhim i shkurtër në kohë. Janë rreth 20 vjet që lidershipi serb është përkushtuar në një politikë aktive në kundërshtim të hapur të Perëndimit, jo vetëm të politikës, por edhe vlerave fundamentale Perëndimore. Një pjesë e margjinalizuar e politikanëve në Serbi kanë kuptuar djallëzitë e nacionalistëve, por zëri i tyre ose është i padëgjueshëm ose është i shantazhuar. Nuk ka shantazh më të madh që vjen nga vetë popullata sesa ekzistimi i një Partie Radikale që kontrollon 40 për qind të Parlamentit serb. Kësaj i shtohet edhe një përqindje tjetër e lartë e partisë së Koshtunicës, duke bërë kështu shumicën absolute në legjislativin e Serbisë. Porse, një gjë duket të jetë e papërcaktuar në mendjen e këtyre politikanëve symbyllur: kah do të shkojë Serbia dhe cila do të jetë perspektiva e popullit serb? Niveli shumë i ulët i zhvillimit ekonomik në Serbi tregon për drejtimin kah kolapsi nëse vazhdohet në këtë orientim, derisa politika tregon shenja kah askund. Kjo, sipas disa njohësve të rrjedhave, do të thotë se politikanët serbë janë të humbur në hapësirë.

Botuar më 17 shtator 2007 në “Zëri”, fq. 14

Mesazhi kombëtar i Shqipërisë

Loja pa fitues

Mesazhi kombëtar i Shqipërisë

Mbledhja e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Shqipërisë në krye me presidentin Topi ka dhënë mesazh të fuqishëm për tendencat e ndryshme rreth pjesës shqiptare të okupuar rreth një shekull më parë. Kosova, sipas interpretimit të mesazhit të Topit, sa mund të jetë çështje e Serbisë është po aq edhe çështje e Shqipërisë dhe kombit shqiptar në Ballkan

Shkruan: Burim Ramadani

I
Shqiptarët janë faktor stabiliteti në Ballkan, porse në rast të destabilizimit të rajonit reagimi i tyre do të jetë i përbashkët dhe i drejtëpëdrejt. Ky mund të jetë interpretimi, ndoshta pak më emocional, i reagimit të fundit të shtetit shqiptar përmes kreut të vendit dhe Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Shqipërisë të bërë pak ditë më parë në Tiranë. Megjithëse debati mund të jetë i gjatë dhe i ndryshëm rreth asaj se çfarë qëndrimi dhe angazhimi do të mund të kishte Shqipëria në mënyrë që të jetë lojtar më i drejtëpërdrejt në procesin e statusit të Kosovës, fjalitë e fundit që dolën nga presidenti Bamir Topi janë më shumë se një sinjal apo mesazh rreth tendencave të ndryshme ndaj pavarësimit të Kosovës. Në kohën kur ndarja e Kosovës filloi të diskutohej hapur dhe, në kundërshtim me Parimet Prijëse të Grupit të Kontaktit, filloi të mos përjashtohej si opsion për zgjidhjen e konfliktit, reagimet mbarëshqiptare ishin në linjë të njëjtë në Prishtinë, Tiranë, Shkup dhe Preshevë. Të deklaruar qartë se ky opsion hap domosdoshmërisht rivijëzimin e kufijve në Ballkan, shqiptarët në mbarë trojet etnike kishin të njëjtën përgjigje si komb i vetëm dhe unik. Reagimi i tillë ka pasur ndikim dhe pa kurrfarë dyshimi ka vlerë historike kombëtare.

II
Shpeshherë kemi dëgjuar pretendimet politike të brendshme dhe të jashtme për funksionimin e Kosovës krejt ndarazi prej Shqipërisë, sikurse prej vendeve të tjera të rajonit. Kjo në vështrimit politik shtetëror dhe qytetar mund të arsyetohet dhe të ketë bazë racionale politike, porse një kusht i rëndësishëm për realizimin e kësaj politike mbetet mosdiskutimi i identitetit të përbashkët kombëtar të shumicës së popullit të Kosovës me bashkëkombësit shqiptarë në shtetet tjera të Ballkanit. Është fakt se shqiptarët e Kosovës dhe shqiptarët e Shqipërisë kanë traditë dhe histori që është e ndryshme për rreth një qind vjet. Përkatësisht, dy pjesët e kombit shqiptar kanë përjetuar dhe zhvilluar kultura të ndryshme shtetërore dhe kanë pasur aspirata të ndryshme nga njëra-tjetra për rreth një shekull prej se Kosova është okupuar me forcë dhe dhunë nga Serbia në vitet 1912-13. Sidoqoftë, identitetet megjithëse janë të ndryshueshme dhe fleksibile, ato kanë fuqinë e bashkimit të grupeve të mëdha të njerëzve të cilët gjejnë dhe ndjejnë elemente të përbashkëta. Identitetet janë edhe më të fuqishme në rastet kur kujtesa kolektive për periudha edhe më të hershme se një shekull është e padiskutueshme në mesin e atij kolektiviteti.

III
Shumëkush do të donte që gjërat të mos ishin kështu, derisa ka edhe të atillë që me racionalitet e shohin ekzistencën e shtetit shqiptar si armën më të fortë për mbështetjen e aspiratave të popullit të Kosovës. Një kolegë imi boshnjak më pat thënë kohë më parë se po të kishin boshnjakët një shtet të tillë kombëtar, Bosnja e Hercegovina do të ishte krejt ndryshe. Ai kishte të drejtë edhe pse nuk merrte fare parasysh historinë e vuajtjet e shqiptarëve andej e këndej kufirit. Në të njëjtën kohë, fqinjët tjerë që kanë shprehur rezerva deri vonë rreth shtetësisë së Kosovës kanë pasur një pikëpamje të njëjtë, atë të krijimit të dy shteteve shqiptare në Ballkan. Faktit të dy shteteve shqiptare i është shtuar edhe përkrahja e fuqishme dhe partneriteti i shqiptarëve me Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Të dy këto elemente kanë qenë dhe deri në një masë vazhdojnë të jenë shqetësuese për fqinjët tanë sllavë, të cilët tashmë ekzistojnë në disa shtete të brishta dhe të lodhura ekonomikisht, duke përfshirë këtu edhe vet Serbinë. Tek e fundit, këto janë dy pikat ku u dhemb më së shumti fqinjëve tanë, gjë që mund të kuptohet kur merret parasysh fakti se shqiptarët janë i vetmi komb në Ballkan që është plotësisht i ndryshëm nga të gjithë në rajon.

IV
Shqipëria ka pasur dhe ka rol historik në kohën që tashmë po kalon Kosova. Pak kohë para pavarësimit të pjesës që deri vonë kishte mbetur nën pushtetin e egër serb, autoritetet e Shqipërisë i janë kthyer politikës aktive kombëtare. Mbledhja e para pak ditëve e Këshillit të Sigurisë Kombëtare të Shqipërisë në krye me presidentin Topi ka dhënë mesazh të fuqishëm për tendencat e ndryshme rreth pjesës shqiptare të okupuar rreth një shekull më parë. Kosova, sipas interpretimit të mesazhit të transmetuar prej Topit në Tiranë, sa mund të jetë çështje e Serbisë është po aq edhe çështje e Shqipërisë dhe kombit shqiptar në Ballkan. Një politikë e tillë aktive kombëtare ka qenë elementi mungoi për disa vjet. Që prej vitit 1999, kur Kosova u çlirua me ndihmën e NATO-s e po ashtu edhe të shtetit shqiptar, autoritetet në Tiranë hezituan në deklaroheshin pro një politike mobilizuese kombëtare rreth Kosovës. Arsyet mund të jenë të ndryshme dhe në to nuk mund të përjashtohet edhe përgjegjësia e politikës kosovare. Sido që të jetë, tashmë më shumë se asnjëherë më parë një gjë është e qartë. Shqipëria dhe Kosova duhet të jetojnë bashkë, ani pse si dy shtete. Kombi unik shqiptar nuk duhet vënë asnjëherë në pikëpyetje.



Botuar në të përditshmen “Zëri” në Prishtinë, më 10 shtator 2007, fq.
Për shkak të interesimit të mediave të shkruara, ky koment është botuar edhe në të përditshmen e Tiranës, “Gazeta Shqip”, më 11 shtator 2007, fq. 10 dhe 11, si dhe u ribotua në të përditshmen “Infopress” në Prishtinë më 12 shtator 2007, fq. 9.

Përsëri pavarësia?

Loja pa fitues

Përsëri pavarësia?

Këngëtarë, turma, muzikë patriotike dhe tallava, emra dëshmorësh, krenim me atdheun, përurime, krekosje, lëvdime dhe akuza do të shohim e dëgjojmë gjatë kësaj fushate. D.m.th asgjë nuk ka ndryshuar, është përsëritje e fushatave të deritashme. Dhe, pika kryesore e debateve do të jetë prapë pavarësia e Kosovës

Shkruan: Burim Ramadani

I
Komunikimi i vendimit të shefit të UNMIK-ut për caktimin e datës së mbajtjes së zgjedhjeve të përgjithshme dhe atyre lokale ka qartësuar dhe përmbyllur tash për tash njërën prej dilemave me të cilën janë marrë jo vetëm elitat dhe shoqëria civile, por edhe pleqtë në oda. Për javë të tëra dilema e datës dhe mbajtjes së zgjedhjeve ishte kthyer në një lloj debati në nivele të ndryshme të shoqërisë kosovare. Të ballafaquar me pengesa dhe njëlloj ngecje në agjendën ndërkombëtare të procesit të pavarësimit të vendit, kosovarët kthyen sy e vesh kah një proces tjetër, atë të zgjedhjeve. Janë vërejtur gjatë kësaj kohe tri nivele strukturash që kanë pasur qëndrime të dallueshme e të ndryshme sa i përket mbajtjes së zgjedhjeve. Një strukturë donte të mbahen zgjedhjet, një strukturë tjetër ishte kundër plotësisht, por nuk ishte konfortabile ta thoshte këtë hapur dhe një masë tjetër, në mënyrë krejt të qartë, nuk kishte as çka të humbte e as çka të fitonte nga ky proces. Pa hyr në debatin ekzakt rreth përbërjes së dy strukturave të para, është e dukshme se kur flitet në këtë kontekst për strukturën e tretë kemi të bëjmë me qytetarët.

II
Katër palë zgjedhjet që janë mbajtur në Kosovën e pas vitit 1999 kanë dëshmuar për një pjekuri të qytetarëve në mbarëvajtjen e procesit, megjithëse ka pasur incidente të ndryshme të izoluara. Në anën tjetër, në përgjithësi, përveç zgjedhjeve të para në vitin 2000, të tjerat kanë të qenë më të parashikueshme edhe sa i përket rezultateve të tyre. Sidoqoftë, zgjedhjet e sivjeme (nëse ato do të mbahen) janë më të ndryshme në këtë aspekt dhe tashmë duket se është e vështirë të bëhen llogaritë e sakta rreth përfundimit të procesit në kuptimin e konvertimit të votave të qytetarëve në mandate. Nuk ka ndodhur asnjë hulumtim kredibil i opinionit që do të mund që sadopak të jepte një llogari fillestare të besueshme rreth pozicionit të partive politike në peshoren e votave. Porse, sistemi i votimit të tashëm është më i komplikuari në zgjedhjet e deritashme që janë mbajtur në Kosovë. Edhe praktikisht është më vështirë të votohet në tri nivele: për Kuvend, për kryetarë komunash dhe Kuvende Komunale. Pos të tjerash, kjo merr edhe shumë kohë për një qytetar, ndërsa radhët e gjata mund të ndikojnë në dekurajimin e qytetarëve për të dalë në votime.

III
Kundrejt pretendimeve për befasimin nga ana e partive të reja, rrethanat e krijimit të tyre dhe mënyra e funksionimit të tyre megjithatë duket se nuk do të ndikojnë ndryshime të mëdha të skenës politike kosovare. Tri partitë më të mëdha politike të vendit (LDK, PDK dhe AAK) do të mbeten edhe pas këtyre zgjedhjeve udhëheqëse të proceseve dhe sigurisht disa prej tyre edhe të institucioneve vendore. Ndërkaq, nivelit të përfaqësimit të dy partive të reja LDD dhe AKR, duket se do t’i bashkëngjitet edhe Ora, e cila tash për tash është parti parlamentare. Pragu prej 5 për qind për përfaqësimin e partive në Kuvendin e Kosovës do të jetë një shkallë jolehtë e kalueshme për këto tri parti, të cilat megjithatë pretendojnë për shtrirje më të gjerë në popullatë. Nuk do të ishte befasi nëse ndonjëra prej këtyre partive apo edhe të tria këto do të mbeten pa u përfaqësuar në Kuvendin e Kosovës dhe zhvillimet e ardhshme në vend do t’i përcjellin nga familja e partive jashtë-parlamentare. Sistemi i komplikuar i votimit në këto zgjedhje jep disa përparësi partive të mëdha dhe personaliteteve udhëheqëse të tyre për të kaluar befasitë.

IV
Korniza e zhvillimeve të proceseve zgjedhore në Kosovë mbetet në përgjithësi një rreth i përsëritur dhe pothuaj e njëjta gjë do të shihet edhe gjatë kësaj fushate. Këngëtarë, turma, muzikë patriotike dhe tallava, emra dëshmorësh, krenim me atdheun, përurime, krekosje, lëvdime dhe akuza do të shohim e dëgjojmë gjatë kësaj fushate. D.m.th asgjë nuk ka ndryshuar, është përsëritje e fushatave të deritashme. Dhe, pika kryesore e debateve do të jetë prapë pavarësia e Kosovës, që në fakt është çështja kryesore dhe vitale për qytetarët e Kosovës. në të vërtetë, fushata që duhet zyrtarisht të fillojë pas pak javësh, ka filluar shumë më herët. Kjo fushatë ka filluar me debatet e ‘dirigjentit’ të PDK-së dhe është vazhduar më pas me ‘ecësin’ e Ora-s nëpër fshatrat e Kosovës. Dirigjimet dhe ecjet janë patjetër nisje klasike e fushatës parazgjedhore, gjë që megjithatë nuk është e sigurt nëse do të arrijë deri te kutitë e votimit. Pavarësisht se çka thuhet, fushata për zgjedhjet ka ndikuar në fokusimin e të gjithëve mbi pavarësinë dhe kjo është qartësisht e vërejtshme. Vetëm shikonit edicionet e lajmeve në televizione dhe bindeni.

Botuar më 03 shtator 2007, në “Zëri”, fq.

Rusia dhe konfliktet e ngrira

Loja pa fitues

Rusia dhe konfliktet e ngrira

Cili do të jetë reaksioni i shtyrë nga tërheqja e mundshme e pazhurmshme e Rusisë dhe hapat e ardhshëm të politikës së jashtme ruse sa i përket disa rajoneve me të cilat Rusia ka lidhje të drejtpërdrejtë mbetet të shihet pas disa muajsh kur Kosova do të pavarësohet me apo pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së

Shkruan: Burim Ramadani

I
Rikthimi i kundërshtimeve dhe pozicioneve të ngurta të këtyre muajve në politikën ndërkombëtare, përkatësisht midis dy fuqive më të mëdha të kohës, SHBA-ve dhe Federatës Ruse, ka ngritur dilemat rreth thellimit të brishtësisë së funksionimit të sistemit aktual botëror. Në diskursin akademik kjo çështje po merr trajtesa nga më të ndryshmet. Varësisht nga përcaktimi teorik i autorëve ndërkombëtarë, edhe tezat e tyre akademike janë të qasjeve të veçanta. Studiuesit e orientimit liberal mundohen ta përshkruajnë dhe analizojnë këtë gjendje si të tensionimeve për shkaqe e objektiva të ndryshme të cilat fundi i fundit nuk kanë të bëjnë me një gjendje që është kaluar rreth njëzet vjet më parë. Ata theksojnë bashkëpunimin midis të këtyre fuqive, duke u munduar të karakterizojnë këto marrëdhënie si vetëm të tensionuara, por të pafuqishme për të shkaktuar ndonjë krizë të re. Me qasje krejtësisht tjetër analizohet gjendja nga studiuesit e orientimit realist, të cilët pa ndonjë hezitim të madh theksojnë se marrëdhëniet e tashme mes SHBA-ve dhe Rusisë bëjnë fazën e parë të rikthimit të Luftës së Ftohtë.

II
Rusia ka kthyer pozitën prej faktori në politikën ndërkombëtare dhe atë rajonale, ndërsa meritat në shikim të parë i jepen presidentit aktual, Vladimir Putin, i cili është në përfundim të mandatit të dytë në krye të Kremlinit dhe Kushtetuta nuk i lejon konkurrim për mandat të tretë. Një hulumtim opinioni këtyre ditëve tregon se rusët e rëndomtë do të votonin me shumicë nëse presidenti aktual rikandidohet pas një kohe, madje shumica e të anketuarve janë përgjigjur pozitivisht për mundësinë e ndryshimeve kushtetuese vetëm për t’i lejuar presidentit aktual të mbetet në fron. Pavarësisht se vullneti i qytetarëve në politikën e brendshme dhe përfaqësim nuk duhet etiketuar, fakti i gatishmërisë së qytetarëve rus për të vazhduar me të njëjtën tempo sikurse këtyre tetë vjetëve paralajmëron vullnetin për kontinuitet të zhvillimeve me dy epiqendra në kuptimin e fuqive kryesore botërore. Forcimi i ekonomisë ruse është evident, porse kthimi i namit për fuqinë ushtarake dhe ndikimi i politikës së jashtme në rajon dhe në botë kanë ringjallur krenarinë gjysmë të humbur të rusëve pas rreth dy dekadash me radhë.

III
Reluktanca dhe bllokimi i deritashëm rus ndaj pavarësisë së Kosovës ka treguar rolin që Rusia ka në sistemin ndërkombëtar të kësaj kohe. Analizat e shumta që i janë bërë politikës së tashme ruse ndaj çështjes së Kosovës megjithatë konkludojnë se momentet e fundit do të karakterizohen nga një tërheqje jo shumë të vërejtshme të Rusisë. Porse, dy aspektet e paqartësuara të tyre kanë të bëjnë me atë se cilat janë momentet e fundit të këtij procesi të stërzgjatur mbi Kosovën dhe çfarë ndikimi në anën legale të sistemit ndërkombëtar do të ketë tërheqja e mundshme e pazhurmshme e Rusisë. Cili do të jetë reaksioni i shtyrë nga kjo dhe hapat e ardhshëm të politikës së jashtme ruse sa i përket disa rajoneve me të cilat Rusia ka lidhje të drejtpërdrejtë mbetet të shihet pas disa muajsh kur Kosova do të pavarësohet me apo pa miratimin e Këshillit të Sigurimit të OKB-së. Abhazia, Trandsnistria, Nagorno Kharabah dhe Osetia Jugore kërkojnë e gëzojnë mbështetjen e Rusisë, pavarësisht se këto marrëdhënie nuk mund të krahasohen me ato të Kosovës me Perëndimin, sikurse që këto vende nuk mund të krahasohen me Kosovën.

IV
Relacionet e politikës ruse me Ballkanin dhe vendet e veçanta në këtë rajon tashmë nuk duken dhe nuk analizohen si vitale për shtetin më të madh territorialisht në botë. Sidoqoftë, nuk është e qartë plotësisht pse Rusia është kundër “krijimit të një precedenti” në pavarësimin e Kosovës, kur merret parasysh mbështetja që Rusia i jep aspiratave politike të të ashtuquajturave konflikte të ngrira. Janë tri shpjegime të ndryshme ose të përbashkëta për bllokimin e procesit nga ana e Rusisë. Së pari, Rusia mundohet të rikthejë rolin prej faktori në politikën ndërkombëtare. Së dyti, dëshiron të mbajë status kuo-në në disa prej konflikteve të ngrira. Dhe, së treti, duke bërë këtë, Rusia synon të pamundësojë shtrirjen e NATO-s edhe nga ana jug-perëndimore e kufirit rus. Kjo sidomos ka të bëjë me Gjeorgjinë dhe Azerbejxhanin. I pari vend ortodoks dhe i dyti me shumicë muslimane, mëse 99 për qind e popullatës së atjeshme dëshiron të anëtarësohet në NATO, porse problemet me integritetin territorial dhe konfliktet e ngrira të këtyre shteteve pamundësojnë përmbushjen e standardeve të NATO-s. Rusia mundohet të mbetet fuqi, siç është në disa aspekte.

Botuar në “Zëri” më 27 gusht 2007, fq.8