Loja pa fitues
Nga lufta në paqen e brishtë
“Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë Bernard Kouchner në ditën e fundit të vitit 1999, gjashtë muaj pasi Clinton dhe Blair shpallën fitoren ndaj ushtrisë jugosllave në Kosovë
Shkruan: Burim Ramadani
I
Mbi tetë vjet pas përfundimit të luftës në Kosovë me marrëveshjen ushtarake të Kumanovës ndërmjet NATO-s dhe Ushtrisë Jugosllave, paqja ka vazhduar të jetë e brishtë, ndërsa situata e sigurisë e ndjeshme. Vlerësimi i tillë është dhënë shumë herë, jo vetëm nga qendra për studime të ndryshme strategjike, por edhe nga vet zyrtarë të NATO-së. Paqja sipas studiuesve të këtij lëmi përkufizohet si diçka që është më shumë sesa thjeshtë mungesa e luftës. Ndërkohë, që Immanuel Kant thoshte se „çdo traktat paqeje i jepte fund një lufte gjatë një periudhe të caktuar, por njëkohësisht krijonte kushtet për luftën pasardhëse“. Në diskursin e Marrëdhënieve Ndërkombëtare „Paqja e mirë“ ka të bëjë me një paqe e cila i zhduk arsyet e fshehta të luftës dhe paqe e cila nuk është vetëm armëpushim, por edhe ndryshim marrëdhëniesh ndërmjet shteteve mbi bazën e reciprocitetit dhe ndërvarësisë. Ky përkufizim më së shumti e shpjegon paqen e brishtë që ishte ekzistuar pas përfundimit të luftës në Kosovë. Në fakt me Marrëveshjen e Kumanovës, kishte ndodhur vetëm një lloj armëpushimi, derisa thirrjet për luftë dhe mobilizim nuk janë ndalur asnjëherë nga forcat radikale serbe, e aq më pak ka ndërruar qasja e lidershipit në ndryshimin e marrëdhënieve të dy popujve.
II
Me gjithë intervenimin e palës së tretë, përkatësisht edhe kur Perëndimi intervenoi dhe mori udhëheqjen e administrimit, sikurse në Kosovë dhe Haiti, faktorë të vështirë kulturor dhe historik pengojnë stabilitetin. Në ditën e fundit të shekullit të njëzet, gjashtë muaj pasi presidenti Bill Clinton dhe kryeministri Tony Blair patën shpallur fitoren në Kosovë, Bernard Kouchner, administratori ndërkombëtar i atëhershëm i Kosovës, ka thënë se pajtimi midis serbëve dhe shqiptarëve ka mbetur edhe më tutje një qëllim i largët. “Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë ai. Si rezultat i kësaj paqeje të brishtë edhe sot e kësaj dite në Kosovë si në aspektin e jashtëm e të brendshëm ekziston ajo që njihet si „dilema e sigurisë“. Kjo shpjegohet si rrethanë në të cilën veprimet e shteteve ndërmerren për të siguruar vetveten, siç është vendosja e mekanizmave dhe të strukturave të nevojshme të Sigurisë. Sidoqoftë, autorë që kanë lënë shenjë në historinë e njerëzimit thonë se të menduarit strategjik mundëson shmangien e dhunës. Sun-Tzu thotë se mënyra më e mirë për t’iu shmangur – rezultati i dhunshëm i dështimit politik – është të menduarit në mënyrë strategjike.
III
Me argumentim të qartë dhe preciz autorët thonë se ndjekja strategjike e vetë-interesit nuk është një pseudo-shkencë e ftohtë dhe amorale, por morali i veprimit të atyre që i dinë tmerret e betejave dhe kërkojnë t’i shmangen atyre. Kjo edhe për vetë faktin se qenia njerëzore për nga vetë natyra e saj përshkruhet nga të paktën tri elemente, ndërsa e para prej tyre është frika, pasuar nga vetë-interesi dhe nderi. Prandaj, aspekti i sigurisë mbetet gjithnjë çështje e rëndësishme. Për të pasur sukses në siguri, kusht i domosdoshëm është shtrirja e atij që ka monopolin e dhunës. Në Kosovë shumëkush mundohet të sfidojë bartësin e monopolit të forcës, që në rastin tonë është pala e tretë ndërkombëtare në koordinim me institucionet vendore. Strukturat paralele shtetërore serbe funksionojnë si një institucion qeveritar për serbët kosovarë. Angazhimi i këtyre strukturave është i vazhdueshëm që prej përfundimit të luftës së këtushme, më 1999. Sidoqoftë, kjo situatë e autoriteteve paralele shtetërore të UNMIK-ut/ IPVQ-ve dhe Serbisë më së miri mund të kuptohen nga definicioni i Max Ëeber-it për shtetin. Në ligjëratën e tij ‘Politika si Profesion’ shteti për të është “një komunitet njerëzor që (suksesshëm) pretendon monopolin e përdorimit legjitim të forcës fizike brenda një territori të dhënë”.
IV
Mandati i prezencës së mekanizmave ndërkombëtarë të sigurisë, sikurse edhe i atyre vendorë, forcon faktin se jeta evropiano-Perëndimore është e përbashkët. Siguria sot është çështje multi-laterale, sikurse që rëndësia e sigurisë është çështje me interes multi-lateral. Në këtë situatë është me rëndësi vitale, pra me prioritet absolut, ndërtimi i pozitës favorizuese të sigurisë në Kosovë, duke u mbështetur në aspiratat dhe përgatitjet për anëtarësimin në NATO. Kosova ka interes të veçantë për stabilizimin dhe demokratizimin e Evropës Jug-Lindore, për sigurimin e paqes së qëndrueshme në këtë pjesë të Evropës, duke respektuar parimin e zgjidhjes së problemeve lidhur me çështjet e hapura. Aspekti i jashtëm i sigurisë në Kosovë ka qenë i garantuar nga NATO gjatë këtyre viteve të kaluara dhe i tillë pritet të mbetet edhe për një kohë, ndërsa aspekti i brendshëm fillimisht nga trupat ndërkombëtare të sigurisë me konsolidim dhe trajnim gradual të forcave vendore. Jo vetëm politika dhe Plani i Ahtisarit, por edhe studimet e instituteve kredibile konstatojnë se në Kosovë duhet të ekzistojnë shumica e mekanizmave të mbrojtjes, përkatësisht për Forcën Mbrojtëse, Ministrinë e Mbrojtjes e Shërbimin Inteligjent. Ky i fundit është i domosdoshme për informacionet, zbulim, kundërzbulim e veprime tjera operative.
Botuar në “Zëri” më 08 tetor 2007, fq. 10
Nga lufta në paqen e brishtë
“Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë Bernard Kouchner në ditën e fundit të vitit 1999, gjashtë muaj pasi Clinton dhe Blair shpallën fitoren ndaj ushtrisë jugosllave në Kosovë
Shkruan: Burim Ramadani
I
Mbi tetë vjet pas përfundimit të luftës në Kosovë me marrëveshjen ushtarake të Kumanovës ndërmjet NATO-s dhe Ushtrisë Jugosllave, paqja ka vazhduar të jetë e brishtë, ndërsa situata e sigurisë e ndjeshme. Vlerësimi i tillë është dhënë shumë herë, jo vetëm nga qendra për studime të ndryshme strategjike, por edhe nga vet zyrtarë të NATO-së. Paqja sipas studiuesve të këtij lëmi përkufizohet si diçka që është më shumë sesa thjeshtë mungesa e luftës. Ndërkohë, që Immanuel Kant thoshte se „çdo traktat paqeje i jepte fund një lufte gjatë një periudhe të caktuar, por njëkohësisht krijonte kushtet për luftën pasardhëse“. Në diskursin e Marrëdhënieve Ndërkombëtare „Paqja e mirë“ ka të bëjë me një paqe e cila i zhduk arsyet e fshehta të luftës dhe paqe e cila nuk është vetëm armëpushim, por edhe ndryshim marrëdhëniesh ndërmjet shteteve mbi bazën e reciprocitetit dhe ndërvarësisë. Ky përkufizim më së shumti e shpjegon paqen e brishtë që ishte ekzistuar pas përfundimit të luftës në Kosovë. Në fakt me Marrëveshjen e Kumanovës, kishte ndodhur vetëm një lloj armëpushimi, derisa thirrjet për luftë dhe mobilizim nuk janë ndalur asnjëherë nga forcat radikale serbe, e aq më pak ka ndërruar qasja e lidershipit në ndryshimin e marrëdhënieve të dy popujve.
II
Me gjithë intervenimin e palës së tretë, përkatësisht edhe kur Perëndimi intervenoi dhe mori udhëheqjen e administrimit, sikurse në Kosovë dhe Haiti, faktorë të vështirë kulturor dhe historik pengojnë stabilitetin. Në ditën e fundit të shekullit të njëzet, gjashtë muaj pasi presidenti Bill Clinton dhe kryeministri Tony Blair patën shpallur fitoren në Kosovë, Bernard Kouchner, administratori ndërkombëtar i atëhershëm i Kosovës, ka thënë se pajtimi midis serbëve dhe shqiptarëve ka mbetur edhe më tutje një qëllim i largët. “Nuk mund të ndërroni mentalitetin dhe zemrën e një personi pas shekujsh të vështirësive, luftimeve, urrejtjes, në disa javë dhe muaj. Kjo nuk është e mundshme”, pati thënë ai. Si rezultat i kësaj paqeje të brishtë edhe sot e kësaj dite në Kosovë si në aspektin e jashtëm e të brendshëm ekziston ajo që njihet si „dilema e sigurisë“. Kjo shpjegohet si rrethanë në të cilën veprimet e shteteve ndërmerren për të siguruar vetveten, siç është vendosja e mekanizmave dhe të strukturave të nevojshme të Sigurisë. Sidoqoftë, autorë që kanë lënë shenjë në historinë e njerëzimit thonë se të menduarit strategjik mundëson shmangien e dhunës. Sun-Tzu thotë se mënyra më e mirë për t’iu shmangur – rezultati i dhunshëm i dështimit politik – është të menduarit në mënyrë strategjike.
III
Me argumentim të qartë dhe preciz autorët thonë se ndjekja strategjike e vetë-interesit nuk është një pseudo-shkencë e ftohtë dhe amorale, por morali i veprimit të atyre që i dinë tmerret e betejave dhe kërkojnë t’i shmangen atyre. Kjo edhe për vetë faktin se qenia njerëzore për nga vetë natyra e saj përshkruhet nga të paktën tri elemente, ndërsa e para prej tyre është frika, pasuar nga vetë-interesi dhe nderi. Prandaj, aspekti i sigurisë mbetet gjithnjë çështje e rëndësishme. Për të pasur sukses në siguri, kusht i domosdoshëm është shtrirja e atij që ka monopolin e dhunës. Në Kosovë shumëkush mundohet të sfidojë bartësin e monopolit të forcës, që në rastin tonë është pala e tretë ndërkombëtare në koordinim me institucionet vendore. Strukturat paralele shtetërore serbe funksionojnë si një institucion qeveritar për serbët kosovarë. Angazhimi i këtyre strukturave është i vazhdueshëm që prej përfundimit të luftës së këtushme, më 1999. Sidoqoftë, kjo situatë e autoriteteve paralele shtetërore të UNMIK-ut/ IPVQ-ve dhe Serbisë më së miri mund të kuptohen nga definicioni i Max Ëeber-it për shtetin. Në ligjëratën e tij ‘Politika si Profesion’ shteti për të është “një komunitet njerëzor që (suksesshëm) pretendon monopolin e përdorimit legjitim të forcës fizike brenda një territori të dhënë”.
IV
Mandati i prezencës së mekanizmave ndërkombëtarë të sigurisë, sikurse edhe i atyre vendorë, forcon faktin se jeta evropiano-Perëndimore është e përbashkët. Siguria sot është çështje multi-laterale, sikurse që rëndësia e sigurisë është çështje me interes multi-lateral. Në këtë situatë është me rëndësi vitale, pra me prioritet absolut, ndërtimi i pozitës favorizuese të sigurisë në Kosovë, duke u mbështetur në aspiratat dhe përgatitjet për anëtarësimin në NATO. Kosova ka interes të veçantë për stabilizimin dhe demokratizimin e Evropës Jug-Lindore, për sigurimin e paqes së qëndrueshme në këtë pjesë të Evropës, duke respektuar parimin e zgjidhjes së problemeve lidhur me çështjet e hapura. Aspekti i jashtëm i sigurisë në Kosovë ka qenë i garantuar nga NATO gjatë këtyre viteve të kaluara dhe i tillë pritet të mbetet edhe për një kohë, ndërsa aspekti i brendshëm fillimisht nga trupat ndërkombëtare të sigurisë me konsolidim dhe trajnim gradual të forcave vendore. Jo vetëm politika dhe Plani i Ahtisarit, por edhe studimet e instituteve kredibile konstatojnë se në Kosovë duhet të ekzistojnë shumica e mekanizmave të mbrojtjes, përkatësisht për Forcën Mbrojtëse, Ministrinë e Mbrojtjes e Shërbimin Inteligjent. Ky i fundit është i domosdoshme për informacionet, zbulim, kundërzbulim e veprime tjera operative.
Botuar në “Zëri” më 08 tetor 2007, fq. 10
No comments:
Post a Comment