Po strategjia nacionale e sigurisë?
Është bërë e zankonshme tashmë që për secilin veprim të nevojshëm që duhet të ndërmerr Qeveria, opozita dhe shoqëria civile duhet të bëjë presion të pandalshëm. Ky është rasti edhe me Strategjisë Nacionale të Sigurisë
Shkruan: Burim Ramadani
Më shumë se një vit prej hyrjes në fuqi të Kushtetutës së Republikës, jo të gjitha përgatitjet fillestare të shtetit janë bërë. Stadi i ri i zhvillimit të Kosovës paraqet nevojën për përgatitje ndaj proceseve të reja, sikurse edhe në aspektin e kompletimit të mekanizmave, trupave dhe dokumenteve të nevojshme për funksionimin e duhur si shtet i barabartë me shtetet tjera. Në këtë kuadër, është koha kur duhet filluar përgatitjet për të marrë përgjegjësitë edhe për sigurinë nacionale të Kosovës, si pjesë tejet e rëndësishme e autoritetit të secilit shtet në botë. Megjithëse, teoritikisht ka definime të ndryshme sa i përket sigurisë në përgjithësi, ajo që është në interes të secilit vend ka të bëjë me sigurinë nacionale. Tashmë edhe në Kosovë është koha të flitet për koncpetin e sigurisë nacionale. Me Kushtetutën e vendit janë përcaktuar qartë se do të themelohen institucionet dhe mekanizmat përkatës të kësaj fushe. Këshilli i Sigurisë së Kosovës (KSK), konkretisht, duhet të ketë rol të rëndësishëm në vlerësimin e sigurisë nacionale, si dhe hartimin e politikave të sigurisë nacionale. Nevoja për të funksionalizuar këtë Këshill është përcaktuese për zhvillimin e një shteti të kompletuar, ndërsa mungesa e këtij Këshilli ka vënë në pah mangësi të ndryshme në këtë aspekt. Ky Këshill është mbledhur deri më tash vetëm dt herë. Së pari, në mbledhjen konstituive dhe së dyti tre muaj më vonë, pas presionit publik të opozitës.
Çështjet që janë në përgjegjësi të KSK-së paraqesin shtylla kryesore për shtetin. E tillë është siguria nacionalel, e cila tradicionalisht është fokusuar në rend të parë mbi kërcënimet ndaj shtetit, dhe përgjigjja ndaj kësaj kishte të bënte kryesisht me kontrollin dhe përdorimin e forcave të armatosura. Derisa forcat e armatosura vazhdojnë të mbeten faktor i rëndësishëm kur vlerësohet sigura nacionale, në dekadat e fundit koncepti i sigurisë nacionale është zgjeruar dhe përfshinë edhe pjesë tjera të sigurisë që në të shumtën e rasteve nuk kanë të bëjnë me presione ndër-shtetërore apo sfidime ushtarake ndaj sovranitetit dhe integritetit të një shteti. Kështu për shembull, tashmë mund të vlerësohet se sulmet ndaj sovranitetit nacional mund të vijnë edhe nga krimi i organizuar, konfliktet etnike dhe/apo religjioze, korrupsioni, kufijtë e pasigurt, migrimi ilegal, shkatërrimi i resurseve nacionale, profilerimi i armëve të shkatërrimit në masë dhe, sigurisht, terrorizmi ndërkombëtar. Në përgjithësi, nuk ekziston një katalog i kërcënimeve ndaj shtetit, por shumë prej këtyre varen nga pozita gjeografike e shtetit, konstelacionet gjeopolitike dhe perspektivat gjeostrategjike. Kjo varet edhe nga madhësia dhe fuqia e shtetit.
Strategjisë nacionale të sigurisë shpeshherë i referohet edhe me termin “strategjia e madhe” dhe si e tillë ajo paraqet artin dhe shkencën e zhvillimit, integrimit dhe vendosjes së instrumenteve politike, ekonomike, diplomatike, ushtarake, ndërkombëtare dhe instrumente tjera të fuqisë dhe influencës nacionale për të siguruar objektivat politike në luftë dhe paqe. Strategjia nacionale e sigurisë duhet të jetë dhe të kuptohet si e ndarë nga strategjia ushtarake ose doktrina ushtarake e shtetit. Termi ‘strategjia nacionale e sigurisë’ përfshin një proces të planifikuar, sistematik dhe racional. Ajo, në fund të fundit, është një instrument i fokusimit afat-gjatë që ndihmon në drejtimin e ambientit të ardhshëm. Në mungesë të Strategjisë, nuk ka të ardhme të qartë dhe për këtë ne vet jemi dëshmitarë. Strategjia, me një fjali, është vendosja e mjeteve në dispozicion për të siguruar përfundimet e dëshiruara dhe kërkuara. Ajo është arti i kontrollit dhe përdorimit të resurseve të një vendi, përfshirë këtu forcën, drejt qëllimit që interesat vitale të jenë efektshmërisht të promovuara dhe sigurara kundrejt armiqve aktual, potencial apo të presupozuar.
Por, çka duhet të përfshijë Strategjia e Madhe e Kosovës?
Strategjia nacionale e sigurisë së Kosovës duhet të ketë parasysh karakteristkat aktuale në vend, në rajon dhe më gjerë. Qasja e cila teoritikisht shpjegohet si më e efektshme në hartimin e strategjisë së tillë është ajo ‘nga lart-posht’. Kjo qasje fillon me një seri pyetjesh, të cilave duhet dhënë përgjigje gjatë procesit të hartimit: Çka duam të bëjmë? Si e planifikojmë ta bëjmë? Çka synojmë të mbrojmë/ruajmë? Çka synojmë të kundërshtojmë? Çka kemi në dispozion? Çka mund të mos na përputhet? Pse duam t’i bëjmë këto? Duke u dhënë përgjigjje këtyre pyetjeve, gjatë procesit vërehen objektivat politike; ekzekutimet strategjike; kërcënimet, sfidat dhe mundësitë; mjetet; rreziqet; si dhe qëllimet strategjike të dëshiruara dhe të kërkuara. Sigurisht se ruajtja e integritetit territorial, lirisë, pavarësisë, institucioneve politike dhe nderit janë elemente fundamentale për mbijetesën e shtetit.
Por, shtetet e vogla (siç është Kosova) duhet të adresojnë po ashtu edhe çështjen e masës deri ku ato janë të gatshme të pranojnë restrikcionet në sovranitetin e tyre nacional në shkëmbim të sigurisë së përforcuar që arrihet përmes NATO-s, BE-së dhe OKB-së. Për shkak të prezencës dhe kompetencave të ndjeshme që misionet ndërkombëtare kanë në Kosovë, sigurisht se kjo duhet të përfaqësohet në mënyrë të qartë në Strategjinë Nacionale të Sigurisë së Kosovës. Duke i dhënë një karakter më afat-shkurtër të strategjisë, KSK-ja duhet të vendos qëndrimet parimore të shtetit se prej kur synon të zhvillojë dhe ruajë sigurinë nacionale pa llogaritur në kapacitetet e tashme ndërkombëtare në vend.
Sidoqoftë, për të pasur të qartë Strategjinë, duhet qartësuar qëllimet e dëshiruara dhe të kërkuara. Apo, sikurse thuhet nga autorët që merren me këtë fushë: “Nëse nuk e dini se çka doni të bëni, nuk mund ta planifikoni si do ta bëni”.
Çështjet që janë në përgjegjësi të KSK-së paraqesin shtylla kryesore për shtetin. E tillë është siguria nacionalel, e cila tradicionalisht është fokusuar në rend të parë mbi kërcënimet ndaj shtetit, dhe përgjigjja ndaj kësaj kishte të bënte kryesisht me kontrollin dhe përdorimin e forcave të armatosura. Derisa forcat e armatosura vazhdojnë të mbeten faktor i rëndësishëm kur vlerësohet sigura nacionale, në dekadat e fundit koncepti i sigurisë nacionale është zgjeruar dhe përfshinë edhe pjesë tjera të sigurisë që në të shumtën e rasteve nuk kanë të bëjnë me presione ndër-shtetërore apo sfidime ushtarake ndaj sovranitetit dhe integritetit të një shteti. Kështu për shembull, tashmë mund të vlerësohet se sulmet ndaj sovranitetit nacional mund të vijnë edhe nga krimi i organizuar, konfliktet etnike dhe/apo religjioze, korrupsioni, kufijtë e pasigurt, migrimi ilegal, shkatërrimi i resurseve nacionale, profilerimi i armëve të shkatërrimit në masë dhe, sigurisht, terrorizmi ndërkombëtar. Në përgjithësi, nuk ekziston një katalog i kërcënimeve ndaj shtetit, por shumë prej këtyre varen nga pozita gjeografike e shtetit, konstelacionet gjeopolitike dhe perspektivat gjeostrategjike. Kjo varet edhe nga madhësia dhe fuqia e shtetit.
Strategjisë nacionale të sigurisë shpeshherë i referohet edhe me termin “strategjia e madhe” dhe si e tillë ajo paraqet artin dhe shkencën e zhvillimit, integrimit dhe vendosjes së instrumenteve politike, ekonomike, diplomatike, ushtarake, ndërkombëtare dhe instrumente tjera të fuqisë dhe influencës nacionale për të siguruar objektivat politike në luftë dhe paqe. Strategjia nacionale e sigurisë duhet të jetë dhe të kuptohet si e ndarë nga strategjia ushtarake ose doktrina ushtarake e shtetit. Termi ‘strategjia nacionale e sigurisë’ përfshin një proces të planifikuar, sistematik dhe racional. Ajo, në fund të fundit, është një instrument i fokusimit afat-gjatë që ndihmon në drejtimin e ambientit të ardhshëm. Në mungesë të Strategjisë, nuk ka të ardhme të qartë dhe për këtë ne vet jemi dëshmitarë. Strategjia, me një fjali, është vendosja e mjeteve në dispozicion për të siguruar përfundimet e dëshiruara dhe kërkuara. Ajo është arti i kontrollit dhe përdorimit të resurseve të një vendi, përfshirë këtu forcën, drejt qëllimit që interesat vitale të jenë efektshmërisht të promovuara dhe sigurara kundrejt armiqve aktual, potencial apo të presupozuar.
Por, çka duhet të përfshijë Strategjia e Madhe e Kosovës?
Strategjia nacionale e sigurisë së Kosovës duhet të ketë parasysh karakteristkat aktuale në vend, në rajon dhe më gjerë. Qasja e cila teoritikisht shpjegohet si më e efektshme në hartimin e strategjisë së tillë është ajo ‘nga lart-posht’. Kjo qasje fillon me një seri pyetjesh, të cilave duhet dhënë përgjigje gjatë procesit të hartimit: Çka duam të bëjmë? Si e planifikojmë ta bëjmë? Çka synojmë të mbrojmë/ruajmë? Çka synojmë të kundërshtojmë? Çka kemi në dispozion? Çka mund të mos na përputhet? Pse duam t’i bëjmë këto? Duke u dhënë përgjigjje këtyre pyetjeve, gjatë procesit vërehen objektivat politike; ekzekutimet strategjike; kërcënimet, sfidat dhe mundësitë; mjetet; rreziqet; si dhe qëllimet strategjike të dëshiruara dhe të kërkuara. Sigurisht se ruajtja e integritetit territorial, lirisë, pavarësisë, institucioneve politike dhe nderit janë elemente fundamentale për mbijetesën e shtetit.
Por, shtetet e vogla (siç është Kosova) duhet të adresojnë po ashtu edhe çështjen e masës deri ku ato janë të gatshme të pranojnë restrikcionet në sovranitetin e tyre nacional në shkëmbim të sigurisë së përforcuar që arrihet përmes NATO-s, BE-së dhe OKB-së. Për shkak të prezencës dhe kompetencave të ndjeshme që misionet ndërkombëtare kanë në Kosovë, sigurisht se kjo duhet të përfaqësohet në mënyrë të qartë në Strategjinë Nacionale të Sigurisë së Kosovës. Duke i dhënë një karakter më afat-shkurtër të strategjisë, KSK-ja duhet të vendos qëndrimet parimore të shtetit se prej kur synon të zhvillojë dhe ruajë sigurinë nacionale pa llogaritur në kapacitetet e tashme ndërkombëtare në vend.
Sidoqoftë, për të pasur të qartë Strategjinë, duhet qartësuar qëllimet e dëshiruara dhe të kërkuara. Apo, sikurse thuhet nga autorët që merren me këtë fushë: “Nëse nuk e dini se çka doni të bëni, nuk mund ta planifikoni si do ta bëni”.
Autori është Sekretar i Përgjithshëm i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës
Botuar në "Koha DITORE" më 1 gusht 2009, fq. 11.
No comments:
Post a Comment